Μεγάλη Παρασκευή εν μέσω πανδημίας σήμερα και εγώ διακτινίζομαι στο μεγαλοπρεπές κοιμητήριο της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας, στο Σισλί της Κωνσταντινούπολης.
Το επισκέφτηκα δυό χρόνια πριν αλλά η συγκίνηση που ένοιωσα περιδιαβαίνοντας αυτή την μεγαλοπρεπή πόλη των νεκρών της ακμής του πολίτικου ελληνισμού με κατακλύζει ακόμη.
Ήταν Μάιος και ανύποπτες για τη μεγαλοπρέπεια του ξεκινήσαμε οικογενειακώς από το Πέρα, με τα πόδια για το Σισλί. Και όπως συμβαίνει με πολλά χριστιανικά και εβραικά μνημεία της Πόλης, παρ όλο που φτάσαμε ως την περίφραξη του, προσπεράσαμε την καμουφλαρισμένη είσοδο του. Τη βρήκαμε τελικά, κτυπήσαμε το κουδούνι και η περιδιάβαση στην ιστορία ήταν απίστευτη για όλες μας.
Γιατί το μεγαλύτερο ορθόδοξο κοιμητήριο της Τουρκίας, που ιδρύθηκε το 1865, αρχικά με δωρεές των Γεωργίου και Νικολάου Ζαρίφη, είναι μια μικρογραφία πόλης με 82.000 «κατοίκους», στην πλειοψηφία τους Ρωμιούς, χωρίς να λείπουν όμως και οι Ρώσοι, Βούλγαροι, Γιουγκοσλάβοι, Συροχαλδαίοι και Αρμένιοι.
Είναι κατά τον συμπολίτη μας Γιώργο Παπάζογλου, συγγραφέα του εξαιρετικού του βιβλίου, Ταφικά Μνημεία της Πόλης Α. Σισλί-΄Εμποροι και Τραπεζίτες, Κομοτηνή 2005, «ένα αληθινό μουσείο αρχιτεκτονικής και γλυπτικής, αλλά και πάρκο ιστορίας ενός χαμένου εν πολλοίς Ελληνισμού». Τι τιμή, να αναφέρονται οι περιγραφές του δίπλα στους αποκαταστημένους οίκους των κατοίκων του, πετρωμένων από έξοχους γλύπτες!
Ποιά μνημεία να αναφέρω, ας επιχειρήσω: Μνημεία Νικόλαου και Ελένης Ζαρίφη, οικογένειας Γεωργίου Ζαρίφη, οικογένειας Νεγρεπόντη, Μιχαήλ Σβορώνου, Γεωργίου Ζαρίφη, οικογένειας Καμπούρογλου, οικογένειας Κουμπάρη, οίκο Κωνσταντίνου Ηλιάσκου, Μἀρκου Λάγγα, Νικολέτας Συγγρού, Εμμανουήλ Ροδοκανάκη, Λούλας Πετροκοκκίνου, οικογενιακούς τάφους Σταθάτων, Γεράσιμου Μαρκέτου, Ρωμύλου Σπαθάρη…..
Κι εμείς περιδιαβαίνουμε συγκινημένες τα δρομάκια των σαράντα στρεμμάτων του κοιμητηρίου, διαβάζουμε αφιερώσεις, θαυμάζουμε μεγαλοπρεπείς τάφους συντηρημένους το 2014 από το Πατριαρχείο και αναπαλούμε τη χαμένη δόξα του πολίτικου ελληνισμού, που εξαφανίζετε μέρα με τη μέρα. Ευτυχώς, η ένταξη του κοιμητηρίου στην «Ένωση Σημαντικών Ευρωπαικών Κοιμητηρίων» (ΕΣΕΚ) – “The Association of Significant Cemeteries in Europe (ASCE)”, ένα Eυρωπαϊκό δίκτυο δημόσιων και ιδιωτικών οργανισμών, που έχει υπό την αιγίδα του κοιμητήρια με ιστορικό ή καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, θα διασώζει ελπίζουμε στο διηνεκές, αυτό το ακριβό φιλέτο γης.
Στο ενδιάμεσο, σταματάμε να ανάψουμε κεράκι και για τους δικούς μας νεκρούς στον μεγαλοπρεπή κοιμητηριακό ναό της Μεταμόρφωσης (1888), έργο του περίφημου Γάλλου αρχιτέκτονα, Αλεξάντερ Βαλορί, και κτίστηκε το 1888 με δωρεά των αδελφών Στεφάνοβιτς-Σκυλίτση. Με χαρά παίρνουμε και ένα φίλο της ιστορικής εφημερίδας ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ της Πόλης, που επιμένει να κυκλοφορεί.
Οίκος οικογένειας Γεωργίου Ζαρίφη
Φεύγοντας δεν μπορώ να μην σκεφτώ ότι ο Γεώργιος Ζαρίφης, ο εθνικός μας ευεργέτης και πανίσχυρος τραπεζίτης που δάνειζε το σουλτάνο, ρύθμιζε καταλυτικά την οθωμανική οικονομία και ζούσε σε καταπληκτικά αρχοντικά, κατοικοεδρεύει πλέον σ ένα μικρό οικίσκο, έστω και καλλιμάρμαρο. Ματαιότητης ματαιοτήτων και τα πάντα ματαιότης….Σοφοί οι αρχαίοι Έλληνες.
Σαπφώ Αγγελούδη-Ζαρκάδα
