12 Mαΐου 2024
Η κρίση της παγκόσμιας κυριαρχίας των ΗΠΑ και τα εγκλήματα του Ισραήλ στην Παλαιστίνη. Συνέντευξη με τον Matteo Omar Capasso, ερευνητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας και στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης.
Περισσότερο από επτά μήνες απόσταση από την 7η Οκτωβρίου του κατακλυσμού Al-Aqsa, συνεχίζεται η τιτάνια προσπάθεια των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης για μια ήπια, ζαχαρωμένη εξήγηση των τεράστιων εγκλημάτων που διαπράχθηκαν και συνεχίζονται ακόμη στη Γάζα.
Τα σαράντα χιλιάδες παλαιστίνια θύματα και η συνολική αστική καταστροφή στη Λωρίδα δεν φαίνονται αρκετά για να ταρακουνήσουν τη συνείδηση των παραγωγών πληροφοριών. Πιο αυθεντικά σημάδια απόρριψης και αντίθεσης σε αυτή την τάξη πραγμάτων προέρχονται από το μαζικό κίνημα των πανεπιστημιακών κατασκηνώσεων που αντιτίθενται σε προγράμματα συνεργασίας με το Ισραήλ.
Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις, επικοινωνιακά, από εκείνο το πρωί του Σαββάτου του Οκτώβρη ήταν μια κανονική εργασία ιστορικής και πολιτικής πλαισίωσης των αντιστασιακών πράξεων.
Μάλιστα, εναντίον της ενεργοποιήθηκε η ευρεία χρήση μιας αφήγησης που ξαφνικά έσβησε έναν αιώνα κατοχής, εγκλημάτων, αδικημάτων και απαρτχάιντ που διεξήγαγε το Ισραήλ. Φάνηκε ακόμη πιο θολή η τοποθέτηση των σύγχρονων κρίσεων μέσα στο γεωπολιτικό πλαίσιο με τον πρωταγωνισμό των συμφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής για έναν μονοπολικό κόσμο που υπόκειται στην κυριαρχία τους.
Επιστρέφουν επομένως χρήσιμα, προφητικά, τα λόγια που πρόφερε ο πολιτικός επιστήμονας και οικονομολόγος Samir Amin πριν από είκοσι χρόνια: «Το σχέδιο κυριαρχίας των Ηνωμένων Πολιτειών –με την επέκταση των δογμάτων Μονρόε σε ολόκληρο τον πλανήτη– είναι δυσανάλογο.
Αυτό το σχέδιο, το οποίο, από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, ταυτοποιώ ως Αυτοκρατορία του χάους θα συγκρουστεί μοιραία με την εμφάνιση μιας αυξανόμενης αντίστασης από τα έθνη του παλιού κόσμου που δεν είναι διατεθειμένα να υποταχθούν.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει τότε να συμπεριφέρονται ως ένα κατ’ εξοχήν «Κράτος απατεώνας, αχρείο», αντικαθιστώντας το διεθνές δίκαιο με την προσφυγή στον μόνιμο πόλεμο (ξεκινώντας από τη Μέση Ανατολή, μα στοχεύοντας πέρα, στη Ρωσία και την Ασία), γλιστρώντας στη φασιστική πλαγιά».
Συζητήσαμε αυτές τις πτυχές με τον Matteo Omar Capasso, ερευνητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας και στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Ο Capasso, μεταξύ άλλων, είναι συντάκτης του εξειδικευμένου περιοδικού στον τομέα Middle East Critique.
Τα γεγονότα της Πλημμύρας Αλ Άκσα της 7ης Οκτωβρίου και η πρόσφατη αντίδραση του Ιράν ενάντια στο Ισραήλ στις 13 Απριλίου έχουν αναδείξει τη σθεναρή φύση της αντίστασης ενάντια στον καπιταλιστικό ιμπεριαλισμό υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
Αυτό το εγχείρημα της παγκόσμιας υπεροχής-κυριαρχίας δείχνει σημάδια αδυναμίας. Ωστόσο, είναι ο ίδιος ο Μαρξ που μας υπενθυμίζει πόσο αναληθές είναι ότι οι καπιταλιστικές κρίσεις οδηγούν στην πτώση του ίδιου του συστήματος, υπογραμμίζοντας την ικανότητά του για αναδιοργάνωση και συνεπώς ενδυνάμωση.
Ωστόσο, είναι επίσης αλήθεια ότι η αυτοκρατορία βρίσκεται αντιμέτωπη με αναδυόμενα οικονομικά συστήματα που στοχεύουν στην αυτονομία από το δολάριο ΗΠΑ…Ζούμε σε μια περίοδο ιστορικής αλλαγής από τη σκοπιά της ιστορικο-υλιστικής διαλεκτικής ανάλυσης.
Σίγουρα, είναι μια στιγμή μεταμόρφωσης της αυτοκρατορίας, του αμερικανικού εγχειρήματος της παγκόσμιας κυριαρχίας και ελέγχου. Είναι μια περίοδος κρίσης που οφείλεται σε πολλούς παράγοντες.
Αυτό, ωστόσο, δεν θα πρέπει να μας εξουσιοδοτήσει να μιλάμε για μια κατάσταση σαφούς παρακμής των στόχων των Ηνωμένων Πολιτειών, θεωρώντας τες κοντά σε μια ηχηρή ήττα. Οι στιγμές μεταμόρφωσης είναι πολύ ταραχώδεις και η προειδοποίηση του Γκράμσι ότι »η κρίση συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ότι το παλιό πεθαίνει και το νέο δεν μπορεί να γεννηθεί», είναι πάντα χρήσιμη: »σε αυτή τη μεσοβασιλεία συμβαίνουν τα πιο ποικίλα νοσηρά φαινόμενα».
Ωστόσο, αναλύοντας τα γεγονότα, μια από τις κύριες αιτίες της παρακμής είναι εγγενής στον ίδιο τον καπιταλισμό, με μια ποιοτική αλλαγή εσωτερική στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, λόγω της χρηματιστικοποίησης του καπιταλισμού.
Υπάρχει μια διαρκώς αυξανόμενη ανάγκη εξαγωγής κερδών σε όλο και μικρότερα χρονικά διαστήματα και αυτό οδηγεί στη βουλιμία της χρηματοδότησης, του καπιταλισμού με προφανείς επιπτώσεις στις διαδικασίες στρατιωτικοποίησης που παρατηρούμε. Οι προϋποθέσεις για την εξαγωγή κέρδους υπάρχουν πάντα. Μόνο που αυτές οι επεμβάσεις απαιτούν πολύ μικρότερα και άρα πολύ πιο βίαια χρονικά διαστήματα.
Φαίνεται ξεκάθαρη μια κακόβουλη, μια φαύλη συνέργεια μεταξύ της επιτελεστικής επείγουσας ανάγκης και της εξαγωγής κέρδους. Σε αυτή την ιστορική φάση, ενός ιμπεριαλιστικού σχεδίου των Ηπα που επηρεάζεται από τις οικονομικές ανάγκες, ποιος είναι ο ρόλος της πολιτικής;
Είναι σαφές ότι αυτό στο οποίο αναφερόμουν έχει πολιτικές συνέπειες. Δεν είναι πλέον δυνατός ο σχεδιασμός και η επίτευξη ενός μακροπρόθεσμου πολιτικού οράματος. Σε αυτές τις συνθήκες, οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιμετωπίζουν ένα σχέδιο διαφορετικής φύσεως, το κινεζικό, που αναδύθηκε μετά από πολλά χρόνια, δημιουργώντας έναν χώρο αυτονομίας, αλλά και αναφοράς για τον Νότο του κόσμου και άλλες Χώρες που σκοπεύουν να δράσουν και να σχετιστούν, να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους λειτουργώντας σε ένα νέο σύστημα.
Ως εκ τούτου, η Κίνα έχει ορίσει έναν χώρο αυτονομίας εντός του οποίου διέπει τη δική της ανάπτυξη διατηρώντας παράλληλα τον πλήρη έλεγχο της εθνικής κυριαρχίας και των κεφαλαίων της. Εκ των πραγμάτων δημιούργησε τη δυνατότητα, συμβολική αλλά θεμελιώδη, επειδή ηττήθηκε ιστορικά από τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, όπως στη Νότια Αμερική ή ακριβώς στην περίπτωση του αραβικού σοσιαλισμού, ενός νέου μοντέλου εφικτής ανάπτυξης, ποιοτικά διαφορετικού από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών.
Από αυτή την άποψη, έρχονται στο μυαλό οι σελίδες του Adam Smith στο Πεκίνο του Giovanni Arrighi. Η Κίνα χρησιμοποιεί το εργαλείο της αγοράς μέσα σε ένα μη καπιταλιστικό πολιτικό σύστημα όπου, ωστόσο, η πολιτική διατηρεί όλη την κεντρική της θέση, την κεντρικότητα της.
Αυτό καθόρισε διαφορετικές συνθήκες οι οποίες θέτουν το αμερικανικό σύστημα σε κρίση, που αντίθετα παρήγαγε καταστροφικά αποτελέσματα ξεκινώντας, όπως υπογραμμίζει ο ίδιος ο Arrighi, από την εισβολή στο Ιράκ το 2003, και στη συνέχεια επιδεινώθηκαν από την επακόλουθη εισβολή σε εκείνα τα εδάφη.
Ουσιαστικά, βρισκόμαστε σε μια ιστορική στιγμή μετασχηματισμού του αμερικανικού ιμπεριαλισμού λόγω όχι μόνο της εσωτερικής του κρίσης αλλά και της ανόδου και της οικοδόμησης νέων κοινωνικοπολιτικών σχηματισμών όπως η Κίνα, άρα οι Brics, και άλλοι ακόμη..
Η κρίση του ιμπεριαλισμού φαίνεται να πυροδοτεί την κούρσα εξοπλισμών και την παραγωγή πολέμων για την αναζωογόνηση των οικονομικών ροών και διαδικασιών. Οι δυτικοί ηγέτες, που είναι πλέον πιο εξοικειωμένοι με τα λαϊκιστικά και εκλογικά συνθήματα παρά με τη στρατηγική και την πολιτική θεωρία, είναι απολύτως επιρρεπείς στις ανάγκες των χρηματοοικονομικών και της βιομηχανίας όπλων.
Η μηχανή των στρατιωτικών δαπανών λειτουργεί ως εκ τούτου με πλήρη ταχύτητα και οι διεθνείς πολιτικές επικεντρώνονται στην αναζήτηση και την κατανομή τεράστιων πόρων για να τροφοδοτήσουν τις αδηφάγες ανάγκες της λειτουργίας ΝΑΤΟ. Ποιες εκτιμήσεις είναι δυνατές από αυτή την άποψη;
Θα ήταν προφανώς λάθος να πιστεύουμε ότι, για το αμερικανικό ιμπεριαλιστικό σχέδιο, η στρατιωτική πτυχή ήταν λιγότερο σημαντική στο παρελθόν. Είναι αλήθεια, ωστόσο, ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένας μετασχηματισμός με την εντατικοποίηση της δομής της συσσώρευσης κεφαλαίου μέσω πολέμου και καταστροφής ως τέτοιας.
Τώρα δεν καταστρέφουν για να προκαλέσουν αλλαγές καθεστώτος, αλλά προχωρούν στην καταστροφή ακριβώς με αυτόν τον στόχο: ισοπεδώνουν, σκοτώνουν. Μιλάμε για μια βία που αντιπροσωπεύει τον ίδιο τον σκοπό των επιχειρήσεων που σχεδιάζονται και υλοποιούνται.
Αυτό θα πρέπει να προκαλέσει μεγάλη ανησυχία και εδώ στη Δύση, διότι η βία που παράγεται τόσο συνεχώς και η οποία γίνεται θεμελιώδες στοιχείο για τη συνεχή εξόρυξη κεφαλαίου επηρεάζει, επί του παρόντος τις εργαζόμενες τάξεις του Νότου του κόσμου, αλλά, αν συνεχιστεί, θα επεκταθεί πολύ πέρα από τα θέατρα του τρέχοντος πολέμου.
Ο πόλεμος επιβεβαιώνει περισσότερο από ποτέ την κεντρική του θέση στις ιμπεριαλιστικές πολιτικές επιλογές…
Ναι, γιατί θέλουν να δημιουργήσουν αυτή την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που χαρακτηρίζεται από έναν ιδεολογικό και πολιτικό συσχετισμό ευνοϊκούς για την υιοθέτηση τυπικών μέτρων που, ειδικά στον Βορρά του κόσμου, συνδέονται στενά με μια ουσιαστική επαναβεβαίωση του φασισμού.
Από την άλλη όμως, όσον αφορά την αξιολόγηση της τρέχουσας στιγμής, αξίζει να θυμηθούμε τις εμφανείς διαιρέσεις που εκδηλώνονται στους ίδιους τους μαρξιστικούς κύκλους. Για παράδειγμα, όσον αφορά τις αντίθετες ερμηνείες σχετικά με τη στρατιωτική απάντηση που δεσμεύει το ιμπεριαλιστικό σχέδιο απέναντι στη Ρωσία που επενέβη στη Συρία για να προστατεύσει την εθνική της κυριαρχία ή στην Ουκρανία για να αντιμετωπίσει την επέκταση του ΝΑΤΟ.
Το ίδιο ισχύει και για τα γεγονότα που βρίσκονται σε εξέλιξη στον Νίγηρα, τα οποία εξαρτώνται επίσης από την επέμβαση του ΝΑΤΟ το 2011, που μετά συνδέθηκε με εκείνη που εφαρμόστηκε στη Λιβύη.
Είναι προφανές ότι με αναφορά στην ερμηνεία της ρωσικής επέμβασης στη Συρία ή την Ουκρανία, ανοίγει ένα κουτί της Πανδώρας με πολύ μακρινές θέσεις μεταξύ τους: υπάρχουν εκείνοι που, όπως ο Emiliano Brancaccio, μιλούν για καπιταλιστικό πόλεμο με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να ενδιαφέρονται τελικά για τον πόλεμο.
Άλλοι, αντιθέτως, βλέπουν στα σημερινά γεγονότα την αναγκαία παρέμβαση για την αντιμετώπιση και ανακοπή των επιθετικών ορέξεων της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής δομής. Από αυτή την άποψη, αξίζει να τονιστεί ότι βρισκόμαστε στην παρουσία μιας ιεραρχικής δομής με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό στην κορυφή η οποία δημιουργεί όχι μόνο μια οικονομική αλλά και μια στρατιωτική απάντηση από τις χώρες του Νότου του κόσμου: διακυβεύεται το μέλλον αυτή τη στιγμή και αν η απάντηση της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να το αναθέσουν στη δράση του ΝΑΤΟ, δεν υπάρχει λόγος να είμαστε αισιόδοξοι.
Συνεχίζεται
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος Comune–info
