Η «Πρωινή» ζήτησε από το συμπολίτη μας συγγραφέα Διαμαντή Αξιώτη να προτείνει στους αναγνώστες μας ενόψει Χριστουγέννων, βιβλία που διάβασε μέσα στο 2016. Εκείνος ανταποκρίθηκε ευγενικά στο αίτημά μας. Τον ευχαριστούμε θερμά.
Είθισται στο τέλος κάθε χρόνου, μεταξύ των πολυποίκιλων απολογισμών, να επιχειρείται παρόμοιος και για την τελευταία σοδιά των ελληνικών και ξένων μεταφρασμένων βιβλίων πεζογραφίας και ποίησης, δοκιμίων, επιστημονικής φαντασίας, φιλοσοφίας και ιστορίας που εκδόθηκαν από τους εγχώριους εκδοτικούς οίκους. Παράλληλα με τους απολογισμούς, κάθε έντυπο ή ηλεκτρονικό Μέσο που σέβεται τον εαυτό του, ζητάει από σχετικούς, κατά κάποιον τρόπο, του είδους να αναφέρουν τα βιβλία που διάβασαν, που τους ενθουσίασαν, τα ζήλεψαν και, γιατί όχι, που τους απογοήτευσαν. Με αυτό το σκεπτικό μου ζητήθηκε από την εφημερίδα Πρωινή της πόλης μας, να καταθέσω την ελάχιστη –λόγω περιορισμένου χώρου- αναγνωστική μου είσπραξη της χρονιάς, εν είδει πρότασης και προτροπή αναζήτησης αυτών προς τους αναγνώστες της.
Η φετινή χρονιά, παρά την εμφανή οικονομική κρίση που μαστίζει όλους τους κλάδους, παρόλη τη γκρίνια και την υποκριτική κλάψα των περισσότερων εκδοτικών οίκων, εκδόθηκαν πληθώρα λογοτεχνικών βιβλίων, κατά πολύ περισσότερων αριθμητικά από όσων αναμένονταν. Το αξιοσημείωτο δε είναι πως πολλά από αυτά έχουν ήδη γίνει εκδοτικές επιτυχίες, μιας και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ξαφνιάζουν και τέρπουν, άξια να τα αναζητήσει κανείς και να αφεθεί στη μαγεία τους.
Και μία διαπίστωση: Παρά το «αντιεμπορικό» -κατά τους εκδότες του είδους-, εμφανής αποδεικνύεται η προτίμηση αρκετών συγγραφέων, παλαιών και νεότερων, στη μικρή πεζογραφική φόρμα, στην οποία δεσπόζουν οι επελάσεις και επικλήσεις της μνήμης, η απολογιστική ή ενοχική συνομιλία με το παρελθόν, η διαλεκτική σχέση μυθοπλασίας και Ιστορίας. Επικαιρικός λόγος εναντίον των μηχανισμών που συνθλίβουν τους κοινωνικά αποκλεισμένους, ανάδειξη της αξίας του μικρού συμβάντος έναντι της μεγάλης ιστορίας και υπεράσπιση της ατομικότητας που επιχειρεί τις υπερβάσεις της, αν και δοκιμάζεται από διλήμματα, φόβους και αδιέξοδα. Μία εξήγηση του φαινομένου είναι πως, εν μέσω του ζοφερού κλήματος που διανύουμε, δεν αντέχουν, λένε, οι αναγνώστες τα βαρύγδουπα και ψυχοπλακωτικά «τούβλα». Η άλλη, πως η τιμή των ολιγοσέλιδων συλλογών διηγημάτων είναι περισσότερο προσιτή για τα πενιχρά πλέον βαλάντια.
Είτε έτσι είτε αλλιώς, καλές και ζεστές εορταστικές αναγνώσεις.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Κώστας Ακρίβος, Τελευταία νέα από την Ιθάκη, διηγήματα, εκδ. Μεταίχμιο
Είκοσι έξι διηγήματα τα οποία συνδέουν χαρακτήρες της Οδύσσειας με πρόσωπα και πάθη της καθημερινότητας αλλά και της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας. Επικαλούμενος ο συγγραφέας τις ραψωδίες της Οδύσσειας, καταδεικνύει τους αναπάντεχους δεσμούς με το σήμερα. «Ανασταίνει» τους ομηρικούς ήρωες – πρώτα πρόσωπα έως τριτεύοντα τη τάξη και βαρύτητα – και τους μεταφυτεύει στο σήμερα, με άλλο ένδυμα, άλλες ιδιότητες, άλλα πάθη. Που όμως εφάπτονται με τα πάθη εκείνων. Ταξιδεύει τον αναγνώστη, καταγράφοντας θάλασσες, βουνά, ποτάμια και γκρεμούς, τον συστήνει σε αντάρτες και δωσίλογους, σε εραστές και νύμφες.
Κάθε ήρωας και μία έκπληξη. Ώριμο βιβλίο, με πολλές «στρώσεις» της ελληνικής γλώσσας, που σε ξαφνιάζει η ευρηματικότητα, η αφθονία των θεμάτων, η πεπαιδευμένη γλώσσα. Μέγιστο προσόν το τελευταίο.
*
Αργύρης Χιόνης, Έχων σώας τας φρένας και άλλες τρελές ιστορίες, διηγήματα, εκδ. Κίχλη.
Η τελευταία συλλογή διηγημάτων του σπουδαίου ποιητή Αργύρη Χιόνη συγκεντρώνει εννέα κείμενα εξαιρετικής ποιότητας, που συμπυκνώνουν το ιδιαίτερο ύφος τού απολεσθέντος συγγραφέα. Ο Χιόνης με αυτά έφτασε να ελέγχει απόλυτα τα εκφραστικά του μέσα δίνοντάς μας μεστά διηγήματα γεμάτα αυτοσαρκασμό και παιγνιώδη διάθεση. Το βασικό θέμα του είναι η φθορά και ο θάνατος, η μοναξιά λίγο πριν το τέλος, τα γηρατειά, η φυγή από τα αγαπημένα πρόσωπα, ο τρόπος που αδικούμε και αδικούμαστε από τις σχέσεις και τη ζωή. Βαριά θεματολογία υπό τη σκιά του θανάτου, έξοχα ισορροπημένη από την αλαφράδα των ίδιων των κειμένων. Δεν δείχνουν τρέλα, μα έντονη και εξαιρετικά χαριτωμένη ιδιοτροπία.
Ιδιαίτερη μνεία στην υποδειγματική επιμέλεια της έκδοσης.
*
Νίκος Δαββέτας, Ωστικό κύμα, μυθιστόρημα, εκδ. Πατάκης
Διαβάζεται απνευστί. Η μνήμη της Δέσποινας – μαζί και η είσπραξη του αναγνώστη – τεμαχίζεται σε δεκάδες κομμάτια, όσα και τα μέλη του σώματος Εκείνου, σκορπισμένα στο δάπεδο, μπροστά από τα εκδοτήρια εισιτηρίων του μετρό στο Λονδίνο. Παλινδρομεί μπρος πίσω, και μέσα από ένα τραγικό συμβάν επιχειρεί να μιλήσει για μια πραγματικότητα που δεν είναι αποκλειστικά ελληνική. Το ίδιο και ο τρόπος που ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας. Ένα είδος αυτογνωσίας μέσα από τον αιφνίδιο πόνο. Η ηρωίδα προσπαθεί να μας συστήσει τον γιο της – που δεν θα αποκτήσει ποτέ όνομα, προσωπικότητα, ύπαρξη – με τον τρόπο που μαθαίνουμε τα παιδιά μας, κυρίως μετά από μία απώλεια. Πορεία αντίστροφη: πίσω –μπρος, μπρος-πίσω και πάλι από την αρχή. Μια αέναη σκυταλοδρομία μνήμης που ξεκινάει πριν καν γεννηθεί ο γιος της, για να μην τερματίσει ποτέ και πουθενά. Τα πάντα μία ανάσα σκέψης. Και για τον συγγραφέα, η ώριμη στιγμή του.
*
Αγάπη σαν ακολασία, Επιλογή αποσπασμάτων, Εισαγωγή Αργύρης Παλούκας, εκδ. Κριτική
«Η φράση του τίτλου παρμένη από το έργο του Γιώργου Χειμωνά Η εκδρομή συγκεντρώνει ορισμένα μόνο αποσπάσματα από την πεζογραφία του συγγραφέα για την αγάπη ως ανάγκη του άλλου, ως ανάγκη για συντροφιά, ως ανάγκη για αναπάντεχες χειρονομίες. Για την αγάπη ως αναγκαία πράξη μέσα στη μοναξιά, την απελπισία, τα αδιέξοδα του νου. Για τη συμφιλίωση του εαυτού με τον εαυτό του»: Αργύρης Παλούκας
Η φωνή του Καβαλιώτη Γ. Χειμωνά, αναδύεται από τα έγκατα, σκοτεινή, στοχαστική, πολυσήμαντη, ακριβής με τον τρόπο που μόνο η μεγάλη ποίηση μπορεί να είναι, σπαρακτική, αδιάφορη για τις συμβάσεις και τις κανονικότητες. «Κανονικό» στον κόσμο του Χειμωνά είναι ό,τι μπορεί να συντονιστεί με το «πλήθος που κρεμάστηκε από τη σπάνια κλωστή που έκλωθε εκείνη την ώρα η ψυχή του κι αυτή άντεχε, δεν έσπαζε». Η ψυχή του ποιητή χωράει ένα σύμπαν, χωράει έναν καινούργιο κόσμο μέσα στον οποίο «τα ανθρώπινα συναισθήματα συμβαίνουν», έναν κόσμο που αναγεννάται διαρκώς μέσα από τις ίδιες του τις στάχτες, που συνεχώς παραμένει παιδί, μιας παιδικής ηλικίας όμως που «ήταν αυτό το βουλιαγμένο σπίτι και κάθε φορά ο ήλιος κυλούσε πάνω στη γλιστερή χλόη κι έφευγε».
Κι εκείνο το «σαν» της αγάπης, σε ποια, άραγε, ακολασία μας οδηγεί;
*
Θωμάς Κοροβίνης, Ο κατάδεσμος, νουβέλα, εκδ. Άγρα.
Η απολαυστική νουβέλα του Θ. Κοροβίνη σκιαγραφεί την προσωπικότητα της αθυρόστομης Ζηνοβίας, η οποία καταφέρεται όχι μονάχα εναντίων του συζύγου της αλλά τελικά τα βάζει με όλον τον αντρικό πληθυσμό. Αδικημένη, θιγμένη και μονίμως εκνευρισμένη η Ζένω καταγγέλλει και παραδίδει μαθήματα ανευθυνότητας και αμοραλισμού. Λόγος παραληρηματικός, αυθόρμητος, τολμηρός, αθυρόστομος, που δεν χαρίζεται σε κανέναν και σε τίποτα. Η Θεσσαλονίκη, που «συμπάσχει» με τα πάθη της ηρωίδας, προσφέρει άριστο σκηνικό μέσα από τους προσφυγικούς συνοικισμούς της, τους τεκέδες, τα καταγώγια, τους δαιδάλους των Λαδάδικων με τη δόξα όλων των περιθωριακών αυθεντικών αντρών της εποχής. Που πίνουν, χαρτοπαίζουν και στην αφραγκία τους πουλάν το κορμί τους «βουλώνοντας» όποια τρύπα εύρουν μπροστά τους. Με έναν από αυτούς έχει να παλέψει η Ζένω και τα βάζει με όλους τους άντρες της Θεσσαλονίκης και όλων των περιχώρων. Όλης της οικουμένης, και όχι άδικα. Θαυμαστή η αντοχή τής Ζηνοβίας, όσο και του Θωμά Κ.
*
Χρήστος Αρμάντο Γκέζος, Τραμπάλα, διηγήματα, εκδ. Μελάνι.
Έπειτα από μια ποιητική συλλογή και ένα μυθιστόρημα, ο Γκέζος μας παρουσιάζει δέκα ιστορίες για μοναχικούς ανθρώπους και προβληματικές σχέσεις, ιστορίες για τον έρωτα και τη φυγή. Οι συναναστροφές των ηρώων του παίρνουν πολλές μορφές που καθορίζουν τις πράξεις τους. «Η ζωή είναι μια τραμπάλα και σημασία έχει σε ποια μεριά θα καθίσουμε», σημειώνει στο ομώνυμο διήγημα της συλλογής. Κι ο συγγραφέας, ως φαίνεται, κάθισε στην καλή, την προνομιούχα μεριά της ζωής. Η γραφή του ασθμαίνουσα, παραληρηματική, αγγίζει το χθες και το σήμερα με την ίδια ζέση, προσοχή και αγάπη. Οι ήρωές του, βουκολικοί ή της άγριας πόλης, «τραμπαλίζονται», με την επίγνωση της αβεβαιότητας που προσφέρει ένα παρόμοιο εγχείρημα. Δεν είναι νικητές, δεν καταντούν νικημένοι. Σημασία γι’ αυτούς έχουν τα πολλαπλά δρομολόγια, ώστε να μεταφέρουν επιτυχώς τις «καρδιές για φάγωμα». Ασχέτως αν αυτές καταντήσουν τροφή για τα πουλερικά!
*
Βιβλία στο κομοδίνο προς ανάγνωση από την ελληνική παραγωγή του 2016, που υπόσχονται:
Ευγενία Μπογιάνου, Μόνο ο αέρας ακουγόταν, διηγήματα, εκδ. Μεταίχμιο.
Νίκος Αδάμ Βουδούρης, Καϊάφας, μυθιστόρημα, εκδ. Πατάκης.
Μάκης Καραγιάννης, Πόλη χωρίς Θεούς, μυθιστόρημα, εκδ. Μεταίχμιο
*
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
David Foster Wallace, Η σκούπα και το σύστημα, μετ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Κριτική
Πιστός στην άσκηση του potlatch, της ανιδιοτελούς, αλλά πάντα με στρατηγική σημασία, ανταλλαγής δώρων, ο συγγραφέας έκανε το εξής μεταρομαντικό δώρο στη φίλη του: Αγόρασε το δικαίωμα να πάρει ένα αστέρι το όνομά της, έγραψε ένα σημείωμα που έλεγε ότι η Karr κατέκτησε πια και τον ουρανό, και λάμπει για πάντα στο στερέωμα. Έβαλε το πιστοποιητικό σε ένα όμορφο ξύλινο κουτί και της το έστειλε με το ταχυδρομείο! Πολύ αργότερα, ο ίδιος περνάει στην άλλη όχθη, ξεγελώντας τη σύζυγό του εικαστικό Karen, και όλο τον κόσμο, και κρεμιέται στο γκαράζ της κατοικίας τους. Το έργο του κατακτά την αιωνιότητα. Μένει εδώ και ηλεκτρίζει μυαλά και καρδιές με τη βαθύνοια, την επιδεξιότητα, το χιούμορ και τον πάντοτε ανυποχώρητο ανθρωπισμό του.
*
Jaume Cabrè, Confiteor, μετ. Σοφός Ευρυβιάδης, εκδ. Πόλις.
Για όποιον αντέχει τα πολυσέλιδα βιβλία –το Confiteor απλώνεται σε 740 σελίδες!– θα απολαύσει το μυθιστόρημα του Kαταλανού συγγραφέα, το οποίο αποτέλεσε την εκδοτική επιτυχία της χρονιάς και αναφέρεται στο πώς είναι να μεγαλώνεις στη Βαρκελώνη της δεκαετίας του ’50. Μια πραγματεία για την τέχνη, την εξουσία, την ενοχή και τη συγχώρεση. Από τις σελίδες του ξεπροβάλλουν άτεγκτοι ιεροεξεταστές και αμετανόητοι αξιωματούχοι τού Τρίτου Ράιχ, διεφθαρμένα στελέχη της πολιτικής εξουσίας και του Βατικανού, γιατροί που προδίδουν τον όρκο τους και επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος που στη συνέχεια αυτοκτονούν, ιερείς που αφήνουν το ράσο για το τουφέκι ή αφοσιώνονται στον θεό του χρήματος, εγκληματίες που υποτροπιάζουν και εγκληματίες που αγωνίζονται εις μάτην να εξιλεωθούν. Η πλοκή του καλύπτει πέντε αιώνες φρίκης: από τα χρόνια της Ιεράς Εξέτασης ως το κολαστήριο του Άουσβιτς. Το υλικό του θα μπορούσε κάλλιστα να διοχετευτεί σε μια διατριβή για το Κακό.
*
*
Jonathan Koon, Αριθμός 11, μετ. Άλκηστις Τριμπέρη, εκδ. Πόλις.
Καθιερωμένος και πολύ αγαπητός –όχι μόνο στην Ελλάδα- ο Τζόναθαν Κόου με το φετινό του σπονδυλωτό μυθιστόρημα Αριθμός 11, έδειξε πώς μπορεί μέσα από την απλότητα της αφήγησης και της ιστορίας να μιλήσει για όλα τα σημαντικά ζητήματα της σύγχρονης βρετανικής κοινωνίας, για την κληρονομιά του υπαρκτού θατσερισμού, τη σάτιρα και την πολιτική κωμωδία, τις ταξικές διαστάσεις της ποπ κουλτούρας Καλές οι προθέσεις του συγγραφέα τού τι πραγματεύεται, μένει στον αναγνώστη να αξιολογήσει το πώς χειρίζεται το όλο του θέμα. Στις σελίδες τού μυθιστορήματος παρελαύνει πλήθος κόσμου: μια νεαρή φοιτήτρια, η μαύρη, ομοφυλόφιλη φίλη της που έχει χάσει το ένα της πόδι, άπληστοι του χρήματος, συμβιβασμένοι πολιτικοί, αυστηρές-υστερικές μητέρες, άλλες που συμμετέχουν σε αξιοθρήνητα τηλεοπτικά ριάλιτι, μάγισσες που εμφανίζονται από το πουθενά για να εμφανιστούν στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, όταν κοντεύουν να ξεχαστούν. Και ένα βεβιασμένο τέλος, που ποντάρει σε μία μη πιστική ανατροπή.
*
b212746
Guy de Maupassant, Ιστορίες αυτοχειρίας, μετ. Γιάννης Στρίγκος, εκδ. Ποικίλη Στοά
Οι οχτώ «Ιστορίες αυτοχειρίας» του βιβλίου δημοσιεύτηκαν ανάμεσα στο 1880 και το 1890, σε διάφορα έντυπα της εποχής. Το θέμα τής αυτοχειρίας είναι κάτι που απασχολούσε τον Μωπασσάν πολύ πριν επιχειρήσει να βάλει και ο ίδιος τέλος στη ζωή του. Στις σύντομες αυτές ιστορίες συναντάται ένα ευρύ φάσμα από αυτόχειρες αλλά και από τις αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν κάποιον στο απονενοημένο διάβημα. Η γραφή του είναι γεμάτη σαρκασμό και πικρία στην αντιμετώπιση των προβλημάτων. Τα συγκεκριμένα διηγήματα εκτός από σημαντικά κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, κρύβουν και από μία ενδιαφέρουσα ιστορία το κάθε ένα, για το πώς αντιμετωπίζεται η ζωή, ποιο το δυσβάστακτο τη βαραίνει ώστε να οδηγήσει τους ήρωες στην απόγνωση, με κατάληξη την αυτοχειρία. Έρωτας, τέχνη και ματαιώσεις αισθημάτων κυριαρχούν στις μικρές ιστορίες, που παρά την ανορθόδοξη κατάληξή τους, δεν είναι διόλου ψυχοπλακωτικές. Απεναντίας
