Τι δουλειά έχει μια Λιμενική Αρχή να διεισδύει στην πόλη και να διεκδικεί μέρος του αστικού ιστού; Και αντίστροφα, τι δουλειά έχει ένας Δήμος να ασχολείται με το λιμάνι;
Ας ξεκινήσουμε εξετάζοντας τη διεθνή εμπειρία. Στις προηγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είτε τα λιμάνια ανήκουν στους Δήμους είτε οι Δήμοι έχουν σημαντική συμμετοχή στη διοίκηση και στην οικονομική λειτουργία της Λιμενικής Αρχής. Θεωρούμε πως η τοπική αυτοδιοίκηση στη χώρα μας δεν έχει τη δυνατότητα και την ωριμότητα να αναλάβει μόνη της τη λειτουργία (τη συντήρηση, τις επενδύσεις, τις επεκτάσεις) ενός μεγάλου λιμανιού. Είναι όμως αδιανόητο να μη συμμετέχει με κάποιον τρόπο στα οφέλη που ο ιδιοκτήτης αποκομίζει από το λιμάνι, το οποίο επιβαρύνει τη ζωή, το περιβάλλον, τα κυκλοφοριακά προβλήματα της πόλης.
Στην Ελλάδα όλες οι παραλιακές πόλεις έχουν λιμάνι και όλες τελούν υπό μια ιδιότυπη ομηρεία. Το παραλιακό μέτωπο (ενδεικτικά) στον Βόλο, στο Ηράκλειο, στην Καλαμάτα, στην Πάτρα, στην Ηγουμενίτσα, στην Αλεξανδρούπολη, στην Καβάλα περικλείει τον αστικό ιστό αποτελώντας μια ιδιότυπη «ξένη» επικράτεια, όπου επικρατούν άλλοι νόμοι, άλλες διοικητικές αρχές, άλλη αστυνομία! Μερικές φορές το λεγόμενο παραλιακό μέτωπο ή, αλλιώς, η χερσαία ζώνη του λιμανιού μπαίνει μέσα στην πόλη τόσο βαθειά, που καταντά εξοργιστικό (πχ στο Ηράκλειο η χερσαία ζώνη φτάνει στο αντίστοιχο της δικής μας οδού Ομονοίας!). Άλλες φορές πάλι, όπως στην Πάτρα, το Δημόσιο σχεδιάζει να χτίσει μια καινούργια πόλη σε μια τεράστια παραλιακή έκταση χωρίς να υπολογίζει τα περιβαλλοντικά φορτία και τις ανάγκες των κατοίκων.
Συνεπώς, είναι καιρός να γίνει πιο ορθολογικό το πλαίσιο της λειτουργίας των λιμανιών και της συνύπαρξής τους με τις πόλεις. Οι χώροι της πόλης να αποδοθούν στους Δήμους και τα λιμάνια να έχουν καθαρά λιμενική λειτουργία.
Το σχέδιο των κυβερνήσεων για μερική ή ολική ιδιωτικοποίηση των λιμανιών, παρά τις διαφορές και τις αποκλίσεις, δημιουργεί μια μεγάλη ευκαιρία για τις πόλεις. Με κοινή δράση οφείλουν οι δήμαρχοι να διεκδικήσουν: 1) Αλλαγή στη χερσαία ζώνη των λιμανιών, ώστε το τμήμα της που σχετίζεται με την πόλη να ανήκει σε αυτήν και όχι στο λιμάνι. 2) Θέσπιση αντισταθμιστικών υπέρ του Δήμου για την καταπράυνση των επιβαρύνσεων που υφίσταται η πόλη εξαιτίας της λειτουργίας του λιμανιού.
Αν μελετήσουμε την περίπτωση της Καβάλας, που γνωρίζουμε καλύτερα, διαπιστώνουμε τα εξής:
1) Στη χερσαία ζώνη ανήκουν οι οδοί Εθνικής Αντίστασης και Ερυθρού Σταυρού μαζί με τα πεζοδρόμιά τους μέχρι την οικοδομική γραμμή των πολυκατοικιών. Χρειάζονται στο λιμάνι; Όχι βέβαια. Ανήκουν στην πόλη και σε αυτήν πρέπει να περιέλθουν. Το ίδιο και η περιοχή των νέων δικαστηρίων και του αγάλματος του Ακρίτα!
2) Για τα παραπάνω πεζοδρόμια ο ΟΛΚ εκδίδει κανονιστικές πράξεις και ασκεί κρατική εξουσία, επειδή διαθέτει την αρμοδιότητα που του έδωσε ο νόμος. Επιτρέπεται να αναλαμβάνει παρόμοιες δράσεις και ένας ιδιώτης;
3) Στη χερσαία ζώνη ανήκει η Ιχθυόσκαλα, που αποτελεί παράρτημα Ανώνυμης Εταιρίας με έδρα την Αθήνα. Ως πότε θα συνεχίζεται αυτή η ληστρική συμπεριφορά του Κράτους απέναντι στην επαρχία;
4) Το λιμανάκι των Σφαγείων τι θα γίνει; Υπόψιν ότι ο Δήμος Καβάλας, όταν ξεκίνησε να το διεκδικεί επίσημα σύμφωνα με τις προβλέψεις του Ν. 4150/2013 (στη διαμόρφωση του οποίου συμμετείχαν η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας και οι τότε δήμαρχοι, μεταξύ άλλων, Καβάλας, Ηρακλείου, Βόλου), κατέβαλε πρόστιμο κατασκευής αυθαίρετου 30.000€. Θα το πάρει κι αυτό ο ιδιώτης;
5) Πολύ περισσότερα χρήματα κατέβαλε η τοπική κοινωνία, μέσω του ΕΣΠΑ κυρίως, για τα δυο λιμάνια, το «Απόστολος Παύλος» στην Καβάλα και το «Φίλιππος Β´» στην Καρβάλη. Ο ιδιώτης θα αποκτήσει έτοιμες υποδομές. Όχι τέλειες ούτε μοναδικές. Ακριβές όμως και σε καλή κατάσταση. Για τι ακριβώς θα δεσμευτεί; Θα ολοκληρώσει το «Φίλιππος Β’»; Θα το συνδέσει με τον σιδηρόδρομο; Θα χτίσει επιπλέον κτιριακές υποδομές, όπως πχ το Τελωνείο;
———————
Είναι επιτακτική ανάγκη η κοινωνία να συζητήσει αυτά τα θέματα και να διεκδικήσει το συμφέρον της. Η συζήτηση δεν είναι ιδεολογική αλλά πρακτική. Το κράτος έχει αποδειχθεί μέχρι τώρα ανίκανο να αξιοποιήσει τα λιμάνια και μίζερο όσον αφορά την αντιμετώπιση της τοπικής κοινωνίας. Η ιδιωτικοποίηση αποτελεί ασφαλώς μια λύση προς τη σωστή κατεύθυνση. Όμως μπορεί να ξεστρατίσει αν δεν τεθούν τα ζητήματα στη σωστή τους βάση.
