Η πανούκλα
“Έτσι, το πρώτο πράγμα που έφερε η πανούκλα στους συμπολίτες μας ήταν η εξορία.”
Πολύτιμα τα λόγια του Αλμπέρ Καμύ στις μέρες του κοροναϊού. Μας κάνουν να νιώθουμε στο πετσί μας την αγωνία των οικογενειών που χωρίστηκαν από την «πανούκλα» του Οράν, στην Αλγερία του, στην άμεση μεταπολεμική περίοδο.
Πρόκειται, το ξέρουμε, για μια ποτέ απολύτως εκθειασμένη μεταφορά για τον ναζισμό, ο οποίος μόλις ηττήθηκε, αλλά του οποίου τα δύσκολα να πεθάνουν μικρόβια θα συνεχίσουν να απειλούν την ανθρωπότητα, περιμένοντας την επόμενη λάθος κίνηση ώστε να επιστρέψουν.
Η πανούκλα ξεσπά σαν ένας πόλεμος ή μια βάναυση αλλαγή καθεστώτος. Απομονώνει τους ανθρώπους, τους περιορίζει. Μια καταστροφή που όμως δεν προκύπτει από το τίποτα, εκκολάπτεται στα διάκενα μιας αδύναμης κοινωνίας, εθισμένης στις καταχρήσεις, τοξικής, δηλητηριασμένης.
Βρίσκεται στα σπίτια, στους δρόμους, στο χώρο εργασίας και στα γραφεία της εξουσίας, στην εξαπάτηση των λέξεων, στην απουσία δικαιωμάτων τόσο αγαπητής στον λαϊκισμό μας. Βρίσκεται στα ελαττώματα της δημοκρατίας, τα κενά της οποίας γεμίζουν από εκείνους που μέσα στις περιστάσεις της στιγμής, έχουν τη νομιμοποίηση να καταφύγουν στη βία και τη χρήση της δύναμης από την πλευρά τους. Πρόκειται για το κλείσιμο των ματιών μας μπροστά στον πόνο των άλλων.
Η πανούκλα ήταν πάντα εδώ, στο κατώφλι, αλλά δεν την βλέπαμε. Επιμέναμε να πιστεύουμε ότι θέριζε μόνο μακρινά θύματα. Τι σημασία έχουν ένα εκατομμύριο νεκροί, όταν δεν έχουμε δει ούτε έναν;
Η πολιτιστική ηγεμονία της εποχής μας είναι να απλοποιούμε και να ευτελίζουμε τα πάντα, και αυτό έρχεται σε αντίθεση με την πολυπλοκότητα του κόσμου στον οποίο ζούμε. Διαχωρίζουμε τα πράγματα από το περιβάλλον τους και την συγκυρία-το γενικότερο πλαίσιο, και βρίσκουμε μια υποτιθέμενη λύση σε εκείνο το κομματάκι της πραγματικότητας, σαν να μην συμπεριλαμβάνοταν μέσα σε όλα τα άλλα.
Όπως λέει και ο Cesare Battisti , ο αδιάφορος λαός εν τω μεταξύ, εκπλήσσεται, αγωνιά.
Στο όνομα της τάξης και της προόδου, οι φυσικές ισορροπίες διαρρηγνύονται. Οι αρουραίοι του Camus βγαίνουν από τους υπονόμους του Οράν για να έρθουν και να πεθάνουν κάτω από τον ήλιο. Βγαίνοντας έξω από τις σπηλιές, οι νυχτερίδες του Wuhan το σκάνε αναζητώντας το φως. Και οι πόλεμοι συνεχίζουν να αναφλέγονται, ο νότος του πλανήτη καταστρέφεται, ο φασιστικός υπερματισμός επιστρέφει στη μόδα. Οι ιοί γεννιούνται στην καρδιά της αδιαφορίας. Και μια μέρα, ξαφνικά, βρισκόμαστε μόνοι.
Μας λένε ότι πρέπει να παραμείνουμε κλεισμένοι στο σπίτι, ότι η χειραψία θα απαγορεύεται επίσης από τώρα και στο εξής. Κανείς πλέον δεν φαίνεται από το παράθυρο, μας λείπει επίσης ο θόρυβος της κυκλοφορίας, κάτω από έναν ουρανό που έχει γίνει πολύ μπλε. Πρέπει να είναι μια στιγμή περαστική, έχουμε ακόμα την ψευδαίσθηση ότι ακούμε το κουδούνι να χτυπά και να αγκαλιάζουμε τους αγαπημένους μας που είχαν φύγει για ταξίδι λίγο πριν.
Όμως περνά ο καιρός και το πανδαιμόνιο μεγαλώνει, η απομόνωση γίνεται γίνεται βαριά, ο εγκλεισμός, οι προβλέψεις σε κάνουν να ανατριχιάζεις. Έτσι ετοιμαζόμαστε να αποδεχτούμε την εξορία, υποφέροντας ανυποψίαστες ελλείψεις, να απορρίπτουμε ανεπαρκή συναισθήματα. Έτσι οι εξόριστοι ανακαλύπτουν ξανά τους εαυτούς τους, εκφράζοντας τη λύπη τους για τις αξίες από τις οποίες χωρίστηκαν απότομα.
Αυτό που ήταν προφανές και αμελητέο είναι, από τη μια μέρα στην άλλη, μια αφόρητη στέρηση. Αισθανόμαστε ανυπεράσπιστοι, εμπιστευόμαστε το Κράτος-αφεντικό που ταίζει τον λαό-μωρό κάθε μέρα στην τηλεόραση. Μας λένε ότι τελείωσε, ότι μετά ξεκίνησε και πάλι, λόγω ενός φιλιού που δόθηκε χωρίς μάσκα Πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, να καταγγείλουμε τους παραβάτες. Η κουλτούρα της υποψίας εισάγεται, η σωτηρία βρίσκεται στην καταγγελία. Βρίσκεται στην ανάκαμψη της οικονομίας.
Κουράγιο, ο ιός θα εξημερωθεί, το κακό δεν έχει μέλλον, θα συνεχίσουμε να μεγαλώνουμε, να αυξανόμαστε, ο κόσμος μας ανήκει, το πλήθος ξεχύνεται στο δρόμο, η χαρά επιστρέφει, όλοι θα πάμε στην παραλία για να ζεστάνουμε τους φωτεινούς, γαλήνιους κώλους μας.
Ο γιατρός Rieux του Καμύ παραμένει στο παράθυρο. Κοιτά και αναστενάζει. Αυτός ξέρει αυτό που αγνοεί το πλήθος και μπορεί να διαβαστεί στα βιβλία της ιστορίας. Οι ιοί και οι βάκιλοι είναι σαν τον φασισμό, δεν πεθαίνουν, δεν εξαφανίζονται ποτέ, παραμένουν κρυμμένοι, παραμονεύουν μέχρι την ημέρα που, από ατυχία των ανθρώπων ή κακές διδασκαλίες, αρουραίοι και νυχτερίδες θα έρθουν να ρίξουν το αίμα τους στα δυτικά παλάτια. Και τότε δεν θα υπάρχει πλέον γη ούτε και για εξορία.
