Μια εξαιρετική έκθεση, και διηγήσεις, μαρτυρίες και αντιστάσεις των παλαιστίνιων παιδιών κάτω από τον ισραηλινό τρόμο
Το περασμένο Σάββατο 8 Ιουνίου στο Κέντρο ASCE-Σύλλογος Σαρδηνίας κατά της περιθωριοποίησης της Selargius (Cagliari), μέσα σε μια από τις μηνιαίες εκδηλώσεις με την «αγροτική Αγορά[i]”, πραγματοποιήθηκε μια συνάντηση/συζήτηση γύρω από το αμέτρητο δράμα των παιδιών σε εμπόλεμη ζώνη. Ειδικότερα, σήμερα, για την αισχρή, εσκεμμένη, σφαγή των παιδιών στη Γάζα, γράφει ο φίλος μου Benigno Moi [ii].
Αφορμή ήταν η παρουσίαση της έκθεσης «Απελευθερώνοντας τη φαντασία: Παλαιστίνη 2023 – 2048», με σχέδια παλαιστινίων παιδιών από τον προσφυγικό καταυλισμό Dheisheh, κοντά στη Βηθλεέμ (wiki)
Σχέδια που πραγματοποιήθηκαν στο τέλος ενός έργου τεχνοθεραπείας που έλαβε χώρα μεταξύ δεκεμβρίου 2023 και ιανουαρίου 2024 από τον καθηγητή Jeremy Lester, ο οποίος το αφηγήθηκε και το εικονογράφησε.
Η έκθεση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Μπολόνια (δες εδώ στην Bottega) τον περασμένο μάρτη [iii] και, χάρη στον Gian Luigi Deiana με την Associazione-Ένωση για τον Antonio Gramsci της Ghilarza και τις Επιτροπές Βάσης- COBAS Σχολείο Sardegna, μεταφέρθηκε στη Σαρδηνία: σε Oristano, Ghilarza και, ακριβώς, στη Selargius.
Εκτός από τη μαρτυρία του Jeremy και την εμπειρία του στον προσφυγικό καταυλισμό Dheisheh, το σάββατο 8 διηγήθηκαν άλλες δύο ιστορίες εργασίας με ανηλίκους στην Παλαιστίνη: αυτή του Marco Rodari-Κλόουν Il Pimpa, ο οποίος έζησε στη Γάζα για μεγάλο χρονικό διάστημα και ήταν εκεί στο καλοκαίρι του 2014, κατά τη διάρκεια της ισραηλινής επίθεσης που ονομαζόταν «Περιθώριο προστασίας» (η αποκρουστική μανία να δίνονται ονόματα που θα έπρεπε να κάνουν τις σφαγές οικείες) και όπου διατηρεί φιλίες και επαφές με τους κλόουν της Σχολής Τσίρκου της Γάζας, Gaza Circus School, την οποία βοήθησε στην ίδρυση. και αυτή του ψυχοπαιδαγωγικού κέντρου «La Casa dei Girasoli», ‘Το Σπίτι των Ηλίανθων’.[iv] της Quartu Sant’Elena, και του έργου »Ενωμένα Εδάφη 2023 “Territori Uniti 2023 – Υποστήριξη στα κέντρα για άτομα με ειδικές ανάγκες στις πόλεις Yatta, Samou και Idhna», που αφηγήθηκαν οι Daniele Altieri και Ausilia Medda.
Η έκθεση Απελευθερώνοντας τη φαντασία θα εκτεθεί στη Σκωτία τον ερχόμενο σεπτέμβριο (στη Γλασκώβη και την Ινβερνές), ενώ τον οκτώβριο θα μεταφερθεί σε Ελλάδα και Τουρκία. Στη συνέχεια θα είναι τελικά διαθέσιμη για προβολή, ίσως σε σχολεία.
Στη Ghilarza οι ζωγραφιές εκτέθηκαν και συζητήθηκαν σε ένα σχολείο (στο IIS Mariano IV D’Arborea), προκαλώντας μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς των παιδιών. Αυτός είναι επίσης ο λόγος που σκεφτόμαστε τη δυνατότητα να κάνουμε την έκθεση διαθέσιμη και διαδικτυακά, ιδίως για τα σχολεία.
Η Έκθεση
Την διηγούμαστε με τα λόγια του ίδιου του Lester και του Gian Luigi Deiana
Liberando l’immaginazione
του Jeremy Lester
Έκθεση των σχεδίων που φτιάχτηκαν από παλαιστίνια παιδιά μεταξύ Δεκεμβρίου 2023 και Ιανουαρίου 2024.
«Για αρκετές εβδομάδες έζησα και εργάστηκα σε έναν προσφυγικό καταυλισμό (Dheisheh), που βρίσκεται στα περίχωρα της πόλης της Βηθλεέμ. Αυτή η τελευταία συνεργασία ακολουθεί πολλά χρόνια εργασίας σε διάφορους καταυλισμούς προσφύγων σε διαφορετικές χώρες. Ως εξειδικευμένος θεραπευτής ψυχολόγος με εστίαση σε καταστάσεις προσφύγων, αυτή η τελευταία δουλειά στο Dheisheh είχε στόχο να βοηθήσει και να υποστηρίξει τους νέους που ζουν στον καταυλισμό.
Οι επαγγελματίες και ακαδημαϊκοί ψυχολόγοι σχεδόν πάντα υποστηρίζουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών και των νέων που βιώνουν άμεσα την προσφυγική ζωή χάνουν εκείνη την «κανονική» παιδική ικανότητα για θετικές και δημιουργικές μορφές φαντασίας.
Εξαιτίας όλων των τρομερών φρικαλαιοτήτων, θηριωδιών και συνθηκών τις οποίες έχουν υποστεί, απλά δεν καταφέρνουν να φανταστούν ένα μέλλον που να είναι με οποιονδήποτε τρόπο θετικό. Για να παραθέσω την προοπτική μιας από αυτές τις μελέτες, επαναλαμβανόμενη κατά λέξη σε όλες σχεδόν τις άλλες μελέτες:
»Το να βλέπεις τα παιδιά των προσφύγων να παίζουν είναι πολύ ενδιαφέρον: τα παιχνίδια είναι περισσότερο μια μίμηση αυτού που παρατηρούν στη ζωή τους, παρά μια δημιουργία του μυαλού, όπου οι φαντασιώσεις και τα όνειρα μπορούν να ανθίσουν. Κατά την αξιολόγηση της κατάστασης, ήταν πολύ περίεργο να δούμε πόσο φτωχή ήταν η ικανότητά τους να προβάλλουν τον εαυτό τους σε οποιοδήποτε είδος μέλλοντος΄΄.
Με λίγα λόγια, η αθωότητα της παιδικής τους ηλικίας έχει απαλλοτριωθεί και ουσιαστικά καταστραφεί. Στην πραγματικότητα, είναι σχεδόν σαν να έχει δημιουργηθεί και καταστραφεί η ικανότητα της φαντασίας τους. Αντί για θετικά όνειρα για το μέλλον, το μόνο που έχουν είναι τρομακτικοί εφιάλτες του παρελθόντος και του παρόντος, που ζουν ξανά και ξανά στο μυαλό τους.
Ως πιθανό σημάδι αυτού του φαινομένου, πολλά παιδιά και νέοι έχουν ετοιμάσει αποχαιρετιστήρια γράμματα προς τα μέλη της οικογένειάς τους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα συνειδητοποιημένοι πλήρως ότι κάθε φορά που γίνεται μια επιδρομή από τις ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις κινδυνεύουν να σκοτωθούν. […]
Αυτό που μου ζητήθηκε λοιπόν να κάνω στο Dheisheh ήταν να δουλέψω με μια ομάδα νέων με στόχο να προσπαθήσω να «ελευθερώσω» τη φαντασία τους από το λάκκο των εφιαλτών από τους οποίους υπέφεραν όλοι. Η προσέγγιση που έκανα σε αυτό το καθήκον ήταν μια μορφή τεχνοθεραπείας.
Κατά την περίοδο της παραμονής μου, συνεργάστηκα στενά με τον κύριο εκπαιδευτικό οργανισμό του καταυλισμού – LAYLAC – Παλαιστινιακό Κέντρο Δράσης για τη Νεότητα για την Κοινοτική Ανάπτυξη. Η καθοδηγητική του φιλοσοφία πηγάζει από δύο σχολές σκέψης: την εναλλακτική/λαϊκή προσέγγιση στην εκπαίδευση και τις καινοτόμες και δημιουργικές μορφές κοινωνικής υπηρεσίας.
Τις εβδομάδες που πέρασα μαζί τους, τους παρότρυνα με επιτυχία να μιλήσουν για τη φρίκη που είχαν βιώσει ή στην οποίαν είχαν γίνει μάρτυρες, τους εφιάλτες τους και την καθημερινή τους ζωή στον καταυλισμό.
Από αυτό το θεμέλιο ξεκινώντας, επινόησα στη συνέχεια τρόπους με τους οποίους η φαντασία τους για ένα διαφορετικό είδος ζωής θα μπορούσε να απελευθερωθεί ώστε να ακολουθήσει πολύ πιο εποικοδομητικά και ελπιδοφόρα μονοπάτια.
Το τελικό αποτέλεσμα όλης αυτής της συνεργασίας ήταν δύο πίνακες σχεδίου ή ζωγραφικής από κάθε νέο. Το πρώτο έργο είχε στόχο να αναπαραστήσει ή να συμβολίσει τη ζωή και την κατάστασή τους σήμερα. Αναπόφευκτα όλες αυτές οι πρώιμες καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις έδειχναν κάτι πολύ αρνητικό.
Για το δεύτερο σχέδιο, αντίθετα, ενθαρρύνθηκαν να αναπαραστήσουν ή να συμβολίσουν τις ελπίδες, τα όνειρα και τις επιθυμίες τους για μια καλύτερη ζωή στο μέλλον, όχι μόνο για τους ίδιους ως μελλοντικούς ενήλικες, αλλά και για τα παιδιά τους.
Πραγματοποιήθηκαν πολλά προσχέδια από κάθε σχέδιο/ζωγραφιά και όταν ήταν έτοιμα για την παραγωγή των τελικών εικόνων, δόθηκαν φύλλα υψηλής ποιότητας καλλιτεχνικού χαρτιού Α3. Ενώ αναπόφευκτα ορισμένα από τα σχέδια/ζωγραφιές είναι μάλλον απλοϊκά, πολλά από αυτά είναι σημαντικής καλλιτεχνικής ποιότητας για τόσο μικρά παιδιά.
Όλος ο χρόνος που πέρασα με αυτούς τους νέους ήταν πραγματικά μια εμπειρία ανύψωσης πνεύματος. Από εξωτερική σκοπιά, το στρατόπεδο μπορεί να φαίνεται να είναι κάτι περισσότερο από μια γκρίζα, άθλια, σκουπιδότοπη «παραγκούπολη», όπου σίγουρα καμία ευτυχία ή ικανοποίηση θα μπορούσε να επιβιώσει.
Αλλά όπως ο ιρλανδός ποιητής W.B. Ο Yeats, σωστά επισημαίνει: «Αν κοιτάξεις αρκετά μες το σκοτάδι, υπάρχει πάντα κάτι εκεί». Ή όπως παρατήρησε οξυδερκώς ο μεγάλος μου φίλος και διεθνούς φήμης συγγραφέας John Berger: «…από τα σκουπίδια, από τα σκορπισμένα φτερά, από τις στάχτες και από τα ρημαγμένα κορμιά, ίσως γεννηθεί κάτι νέο και όμορφο».
Εν ολίγοις, μόλις εισχωρήσεις εκεί μέσα, στην καρδιά της κοινότητας, τότε αμέσως ανακαλύπτεις και αισθάνεσαι τη ζεστασιά και την εξαγνιστική και θεραπευτική δύναμη του αληθινού κοινοτικού πνεύματος και της αλληλεγγύης».
Ο παλαιστίνιος καλλιτέχνης του Dheisheh Ahmed Hmeedat, τις προηγούμενες ημέρες έστειλε στον φίλο του Τζέρεμι ένα πορτρέτο του, συνοδευόμενο από τα εξής λόγια: «Όταν οι άνθρωποι άφηναν την Παλαιστίνη μετά τις 7 οκτωβρίου, εσύ Τζέρεμι επέλεξες να έρθεις παρά τους κινδύνους. Σε ευχαριστούμε για όλα όσα έκανες εδώ μαζί μας.”
https://www.instagram.com/ahmedhmeedat/
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
La Bottega del Barbieri
