Στο Συνέδριο της ΚΕΔΕ ο Υπουργός Εσωτερικών κ. Λιβάνιος εξήγγειλε τους βασικούς άξονες για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Θα αναφερθώ μόνο στις πιο σημαντικές, κατά την κρίση μου, επί της εκλογικής διαδικασίας.
Α. Αλλαγές στην εκλογική διαδικασία για τις αυτοδιοικητικές αρχές
-
Εκλογή δημοτικών και περιφερειακών αρχών σε έναν και μόνο γύρο
«Οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές της χώρας θα εκλέγονται σε έναν και μόνο γύρο. Ο εκλογέας θα έχει τη δυνατότητα επιλογής και δεύτερου συνδυασμού, στο ίδιο ψηφοδέλτιο. Σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50% + 1 ψήφο επί των έγκυρων ψήφων της πρώτης επιλογής, οι δύο πρώτοι σε ψήφους συνδυασμοί προκρίνονται στη δεύτερη φάση καταμέτρησης. Οι δεύτερες ψήφοι (δεύτερη επιλογή) των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που μένουν εκτός της δεύτερης φάσης προστίθενται στις ψήφους των δύο πρώτων συνδυασμών. Επιτυχών συνδυασμός θα ανακηρύσσεται όποιος έχει συγκεντρώσει α) κατά την πρώτη φάση, το 50% + 1 ψήφο επί των εγκύρων της πρώτης επιλογής ή β) κατά τη δεύτερη φάση, τις περισσότερες ψήφους μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι δεύτερες ψήφοι των ψηφοδελτίων των συνδυασμών που αποκλείστηκαν από τη δεύτερη φάση.»
Αντιλαμβάνομαι πρακτικά το εξής, ως προς τη διαδικασία: Στα ψηφοδέλτια – τα οποία εκτυπώνονται με δαπάνες και επιμέλεια των συνδυασμών – θα υπάρξει πεδίο στο τέλος (;) του ψηφοδελτίου στο οποίο θα αναγράφονται συνοπτικά τα ονόματα όλων των συνδυασμών, που έχουν ανακηρυχθεί από το Δικαστήριο. Δεν έχει διευκρινισθεί η λεπτομέρεια αν θα αναγραφούν αλφαβητικά ή με τη σειρά ανακήρυξής τους από το Δικαστήριο. Ο εκλογέας θα επιλέξει («θα σταυρώσει») πέραν από τους υποψηφίους συμβούλους και έναν από τους συνδυασμούς. Αυτονόητο είναι ότι δικαιούται να «σταυρώσει» τον ίδιο συνδυασμό, του οποίου το ψηφοδέλτιο κρατά στο χέρι του.
Στο επόμενο στάδιο, η εφορευτική επιτροπή θα καταμετρήσει με την συνήθη διαδικασία τα ψηφοδέλτια και τους σταυρούς υπέρ υποψηφίων. Αυτονόητο θεωρώ ότι θα πρέπει να καταγράψει και τους σταυρούς υπέρ των συνδυασμών προκειμένου να καταχωρηθούν στο βιβλίο διαλογής προς αποφυγή λαθροχειρίας σε επόμενο στάδιο και για τη διασφάλιση της ακεραιότητας της διαδικασίας. Κατά συνέπεια, ήδη από το κλείσιμο της διαδικασίας καταμέτρησης θα είναι γνωστό και το αποτέλεσμα των σταυρών υπέρ συνδυασμών.
Στο τέλος της διαδικασίας συλλογής του αποτελέσματος, θα υπάρχουν δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο, το αποτέλεσμα των ψήφων επί των εγκύρων και εφόσον δεν υπάρχει συνδυασμός που έλαβε 50%+1 ψήφο, τότε περνάμε στο δεύτερο στάδιο (αυτόματα, διότι ήδη οι εφορευτικές έχουν μεταδώσει το πλήρες αποτέλεσμα των τμημάτων) που θα υπολογιστούν οι σταυροί προτίμησης επί των ψηφοδελτίων όλων των εκλογέων μόνο όμως για τις δύο πρώτες παρατάξεις.
Η γνώμη μου είναι η εξής, αρχίζοντας από το πρακτικό ζήτημα: θεωρώ ότι απολύτως κανείς εκλογέας δεν θα επιλέξει άλλη, διαφορετική παράταξη, από εκείνην της οποίας το ψηφοδέλτιο κρατά στο χέρι. Και στην εκτίμηση αυτήν πιστεύω ότι ομονοούμε όλοι όσοι ζούμε στο πεζοδρόμιο και όχι σε κάποιο κλειστό γραφείο στο ρετιρέ του Υπουργείο. Περαιτέρω, καλείται ο εκλογέας, ο οποίος, ας δεχθούμε, ότι έχει ευρύ πνεύμα και διάθεση, να παίξει «ΠΡΟΠΟ» , καθώς δεν γνωρίζει τη στιγμή εκείνη μεταξύ ποιων δύο πρώτων μπορεί να επιλέξει. Ο δεύτερος γύρος και η εβδομάδα, η οποία μεσολαβεί, είναι εβδομάδα σκέψης και συλλογισμού για τον εκλογέα για την επιλογή του μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών και κυρίως για την επιλογή του προσώπου του Δημάρχου και Περιφερειάρχη, καθόσον το σύστημα διακυβέρνησης των ΟΤΑ είναι συγκεντρωτικό – προσωποπαγές. Ο εκλογέας καλείται σε εντελώς πρώιμο στάδιο να επιλέξει μεταξύ όλων των συνδυασμών και όχι των δύο πρώτων. Θεωρώ λοιπόν, ότι, για τον συγκεκριμένο λόγο, θα είναι εκτεθειμένη συνταγματικά η διάταξη αυτή. Και μπορούμε να εκτιμήσουμε τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν με τις προσφυγές που θα ασκηθούν. Είμαι απόλυτα αρνητικός για τη συγκεκριμένη πρόβλεψη.
-
Προαιρετική ηλεκτρονική ψηφοφορία στις εκλογές Δήμων και Περιφερειών
«Δίνοντας ένα ακόμη εργαλείο για τη διευκόλυνση των εκλογέων στην άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος, μετά την επιτυχημένη εισαγωγή της επιστολικής ψήφου στις ευρωεκλογές του 2024, το Υπουργείο Εσωτερικών προανήγγειλε την εισαγωγή της δυνατότητας ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για τις αυτοδιοικητικές εκλογές για όποιον εκλογέα το επιθυμεί, διατηρώντας παράλληλα την κλασική ψηφοφορία με φυσική παρουσία.»
Η περίπτωση αυτή δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Πως ταυτοποιείται ο χρήστης των κωδικών πρόσβασης με το άτομο στο οποίο έχουν αποδοθεί από τη Διοίκηση (ΓΓΠΣ) οι κωδικοί πρόσβασης; Στην πλατφόρμα gov.gr εισέρχεται ο χρήστης με τους κωδικούς Taxisnet. Έστω ότι θα προβλεφθεί ηλεκτρονική διαδικασία έκδοσης άλλων κωδικών, σε κάθε περίπτωση εισέρχεται ο χρήστης με τους κωδικούς Taxisnet που ήδη έχει! Η αποστολή SMS στο κινητό τηλέφωνο δεν εξασφαλίζει την ταυτοπροσωπία, καθώς ο πιστοποιημένος αριθμός μπορεί να ανήκει σε άλλον κάτοχο – χρήστη, όλοι γνωρίζουμε τέτοιες περιπτώσεις. Επιπλέον, σε πρακτικό επίπεδο, με ποιον τρόπο θα αποκλεισθεί η διπλή ψήφος του ίδιου εκλογέα; Δεν υπάρχει τρόπος η Εφορευτική Επιτροπή την Κυριακή το πρωί να έχει ενημερωθεί αν την ίδια ώρα ή λίγο πριν έχει ψηφίσει ηλεκτρονικά κάποιος που εμφανίζεται μπροστά της και είναι γραμμένος στον εκλογικό κατάλογο. Συνεπώς, κατά λογική ακολουθία, η ηλεκτρονική ψηφοφορία θα προηγείται της Κυριακής των εκλογών, για να υπάρχει κάποιος «ασφαλής» τρόπος ενημέρωσης των Εφορευτικών Επιτροπών, προκειμένου να διαγραφούν από τον εκλογικό κατάλογο οι εκλογείς που ψήφισαν ηλεκτρονικά τις προηγούμενες ημέρες. Ποιος τρόπος μπορεί να είναι αυτός; Το tablet που έχει ο δικαστικός αντιπρόσωπος, λογικά θα πρέπει να το ενεργοποιήσει ήδη από το Σάββατο το απόγευμα για να διαγράψει όσους υπάρχουν στο έγγραφο, «στο χαρτί», του εκλογικού καταλόγου. Τέλος πάντων, άνθρωποι είμαστε και σφάλματα μπορεί να γίνουν από την μεταφορά αυτήν, διότι αφενός μεν ο εκλογικός κατάλογος δεν έχει τα ΑΦΜ (και ορθά!) αφετέρου αν τύχει να ψηφίζουν οι Παπαδόπουλοι στο τμήμα, δεν είναι απλό να βρεθεί η άκρη μεταξύ παππού και εγγόνου. Σημειωτέον ότι οι εκλογικοί κατάλογοι εκτυπώνονται πολλές ημέρες νωρίτερα και προωθούνται στις Περιφερειακές Ενότητες για να μπουν στους εκλογικούς σάκους με το υπόλοιπο εκλογικό υλικό πέντε ημέρες περίπου πριν να παραδοθούν στους Δήμους. Ένα άλλο πρόβλημα – το μείζον – είναι ο τρόπος διασφάλισης του απορρήτου της ηλεκτρονικής ψήφου και της ασφαλούς ηλεκτρονικής διαφύλαξής της. Δυστυχώς, η πρόσφατη εμπειρία διαφύλαξης των στοιχείων των εκλογέων της επιστολικής ψήφου, δεν είναι ενθαρρυντική, διότι διέρρευσαν προσωπικά δεδομένα εκλογέων που θα ψήφιζαν με επιστολική ψήφο στις πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ποια εφορευτική επιτροπή νομικών και με ποιον τρόπο τεχνικό θα διαφυλάξει το απόρρητο του αποτελέσματος μέχρι το τέλος της ψηφοφορίας στις 7 το απόγευμα της Κυριακής; Πως είναι βέβαιη ότι δεν υπήρξε παρέμβαση; Κατά συνέπεια, η γνώμη μου είναι να θεσπιστεί το σύστημα των ετεροδημοτών και στις αυτοδιοικητικές εκλογές, για να συγκροτηθούν εκλογικά τμήματα όπου υπάρχουν εκλογείς, έξω από την εκάστοτε Περιφέρεια και για τις περιφερειακές εκλογές, αλλά και για τις δημοτικές. Δηλαδή εντός της ίδιας περιφέρειας πηγαίνει ο εκλογέας στην κάλπη του τμήματος που είναι εγγεγραμμένος και εκτός περιφέρειας μπορεί να δηλώσει μήνες πριν ότι επιθυμεί να ψηφίσει ως ετεροδημότης. Και σαφώς είμαι κάθετα αντίθετος στην επιστολική ψήφο, δε νοείται για τις τοπικές υποθέσεις να αποφασίζουν άνθρωποι που ζουν στο εξωτερικό ή στην Αθήνα! Είναι τοπική υπόθεση οι αυτοδιοικητικές εκλογές! Και η εμπειρία αποδεικνύει ότι είναι σφάλμα να αθροίζονται στην πραγματική αποχή όσοι κατοικούν εκτός του Δήμου ή της Περιφέρειας.
-
Ορισμός επιπλέον υποψηφίων συμβούλων χωρίς σταυρό προτίμησης
«Κάθε συνδυασμός θα μπορεί να ορίσει επιπλέον υποψηφίους έως:
- 1 υποψήφιο σε συμβούλια με έως 19 μέλη
- 2 υποψηφίους σε συμβούλια με 25 έως 39 μέλη
- 3 υποψηφίους σε συμβούλια με 43 μέλη
Οι υποψήφιοι αυτοί εκλέγονται μόνο αν ο συνδυασμός τους ανακηρυχθεί νικητής των εκλογών. Στόχος της αλλαγής είναι η προσέλκυση ικανών επιστημόνων και υποψηφίων εγνωσμένου κύρους, οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν στις τοπικές κοινωνίες.»
Η πρόβλεψη αυτή επαναφέρει το καθεστώς του «αριστίνδην» συμβούλου, δηλαδή του συμβούλου που εκλέγεται χωρίς ψήφο, εν προκειμένω χωρίς σταυρό προτίμησης. Η διάταξη αυτή υπήρχε και είχε εφαρμοσθεί μία μόνο φορά στις Δημοτικές Εκλογές του 2006. Παρόμοια είναι η διάταξη για τους βουλευτές Επικρατείας, εκλέγονται από λίστα με βάση το αποτέλεσμα κάθε κόμματος. Είναι σωστή, αν λειτουργήσει με βάση τον σκοπό της και όχι για να επιλεγεί μία «κάστα», θα προσελκύσει ανθρώπους που έχουν τα εχέγγυα προσφοράς.
-
Δημιουργία ποσόστωσης για τη συμμετοχή υποψηφίων ηλικίας έως 30 ετών στους αυτοδιοικητικούς συνδυασμούς
«Στόχος η ενίσχυση της συμμετοχής των νέων στη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων.»
Υπάρχει ήδη η ποσόστωση του 40% για το άλλο φύλο, η οποία ταλαιπωρεί τους συνδυασμούς. Θα δημιουργηθεί ακόμα μία. Προβλέπω ότι θα ταλαιπωρήσει έτι περαιτέρω τους συνδυασμούς. Σε έναν συνδυασμό με 53 υποψήφιους οι 21 πρέπει να είναι από ένα φύλο («γυναίκες» έχει επικρατήσει να λέγονται, εσφαλμένα όμως). Δεν είμαι αρνητικός, όμως η εμπειρία δείχνει ότι αναζητούνται υποψήφιοι μόνον και μόνο για να είναι παραδεκτή η συμμετοχή του συνδυασμού και όχι για λόγους ουσίας! Αυτό βέβαια είναι εγγενές πρόβλημα της Δημοκρατίας μας.
-
Μείωση του αριθμού των υποψηφίων συμβούλων σε έως 50% επιπλέον των θέσεων, αντί 150% που ισχύει σήμερα
«Με τη μείωση του συγκεκριμένου ποσοστού, ένας συνδυασμός δημοτικών εκλογών σε ένα συμβούλιο 31 μελών, αντί για έως 78 υποψηφίους, που μπορούσε να είχε το 2023, θα έχει 47.»
Επιτέλους, το Υπουργείο είδε φως! Αποτελούσε ακραίο ευτελισμό των εκλογών της τοπικής αυτοδιοίκησης το +150% των υποψηφίων! Υποψήφιοι μόνο και μόνο για να συμπληρωθεί ο μέγιστος αριθμός, αυτό συνέβαινε και πρόκειται να πάψει. Υπάρχει η αυτονόητη εναρμόνιση του ποσοστού +50% με τις βουλευτικές εκλογές. Αναφανδόν είμαι υπέρ.
-
Εκλογή των δημοτικών συμβούλων ενιαία στο σύνολο του δήμου και όχι ανά δημοτική ενότητα
«15 χρόνια μετά την εφαρμογή του Καλλικράτη και τις συνενώσεις των καποδιστριακών δήμων, δεν υφίσταται πλέον λόγος να διατηρείται η διακριτή εκλογική περιφέρεια.»
«… Ήθελαν να μας λένε από την Ουάσιγκτον πότε θα οργώνουμε το χωράφι μας, πότε θα μαζεύουμε τη σοδειά και πότε θα ζυμώνουμε …» Thomas Jefferson
Υπάρχει μία παντελής αποκοπή από την πραγματικότητα. Ελλάδα δεν είναι μόνον οι αστικοί ιστοί της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Σήμερα, με την αστυφιλία και την μείωση των γεννήσεων υπάρχουν πρώην δήμοι (νυν δημοτικές ενότητες) που δικαιούνται μόνον μία (1) έδρα σε δημοτικό συμβούλιο! Ολόκληρος πρώην Δήμος Ορεινού στέλνει έναν σύμβουλο στο Δημοτικό Συμβούλιο Νέστου, για παράδειγμα. Δεν έχει εμπεδωθεί η ενοποίηση των δημοτικών ενοτήτων. Γιατί να καταργηθούν, τη στιγμή που στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές , ο εκλογέας είχε τη δυνατότητα να επιλέγει μεταξύ όλων των υποψηφίων του συνδυασμού ανεξάρτητα από δημοτική ενότητα. Πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος των δημοτικών ενοτήτων αλλά και των τοπικών συμβουλίων, αντί να αποψιλωθούν! Και σαφώς δεν εξασφαλίζεται η εφαρμογή της αρχή της επικουρικότητας, να λαμβάνονται δηλαδή οι αποφάσεις στο εγγύτερο δυνατό σημείο προς τον πολίτη- δημότη. Σαφώς είμαι αρνητικός.
Σε γενικές γραμμές, οι ανωτέρω εξαγγελίες του Υπουργείου, προσεγγίζουν περισσότερο με οικονομικούς όρους την εκλογική διαδικασία. Αν ζητούμε και θέλουμε πραγματική μεταρρύθμιση του πλαισίου και ειλικρινή Δημοκρατία στα τοπικά θέματα και – κυρίως – αν αντέχουμε ως πολίτες να εφαρμόσουμε στη πράξη και με απτές αποδείξεις το αγαθό της Δημοκρατίας, ένας είναι ο τρόπος: Στις δημοτικές εκλογές να θεσπιστεί διπλή κάλπη: Η πρώτη για τους υποψήφιους Δημάρχους, η δεύτερη για τους υποψήφιους Δημοτικούς Συμβούλους. Το αν θα πρέπει να υπάρχει ένα ενιαίο ψηφοδέλτιο για όλους τους υποψήφιους συμβούλους, ας είναι συζητήσιμο. Θεωρώ ότι το ενιαίο ψηφοδέλτιο είναι η άριστη επιλογή και αποδεικνύει την εμπιστοσύνη του Κράτους προς τους πολίτες του. Η πραγματική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορεί να σώσει το Κράτος μας.
Νικόλαος Σιδηρόπουλος
Δικηγόρος
