Γράφει στην «Καθημερινή» ο Νίκος Βατόπουλος.
Δύσκολο να φανταστεί κανείς σήμερα πώς είναι να έχεις δασκάλους στο Πολυτεχνείο έναν Πικιώνη, έναν Χατζηκυριάκο-Γκίκα, έναν Μιχελή, αναστήματα τυλιγμένα με τον μύθο που γεννάει ο χρόνος και το κληροδοτημένο έργο.
Εξίσου δύσκολο και παρακινδυνευμένο να αποπειραθεί κανείς να συγκρίνει τα ανόμοια ή έστω όσα φαινομενικά και φυσιολογικά μεταβάλλονται στον χρόνο.
Ωστόσο, η εκδημία του αρχιτέκτονα Δημήτρη Φατούρου (και, λίγο μετά, του επίσης εξαιρετικού –της ίδιας γενιάς– Ανδρέα Συμεών) παρασύρει σε μια αναμέτρηση με την ηρωική εκείνη γενιά που ενηλικιώθηκε μετά τον πόλεμο.
Η γενιά που γεννήθηκε στη δεκαετία του ’20 και στις αρχές του ’30 φοίτησε στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια και ήταν η γενιά εκείνη που ηγήθηκε της μεταμόρφωσης της ελληνικής κοινωνίας μετά το 1950 και κυρίως μετά το 1960.
Κατά κανόνα τα σχήματα των γενεών και της περιρρέουσας ατμόσφαιρας τείνουν να συστέλλουν ή να διαστέλλουν τις αποχρώσεις που είναι κοντά στην αλήθεια ή ακόμη και να αδικούν τη λάμψη μιας προσωπικότητας.
Ωστόσο, δύσκολα θα αμφισβητήσει κανείς πως η ελληνική ανασυγκρότηση στηρίχτηκε ακριβώς πάνω στο έργο και στα επιτεύγματα εκείνων που γεννήθηκαν στον μεσοπόλεμο (και κατά περίπτωση και στη δεκαετία του 1910 ή του 1900).
Ο Δημήτρης Φατούρος ανήκε στις ηρωικές εκείνες «φουρνιές» του ΕΜΠ, που, καθώς βγήκαν με πτυχίο το 1952 και το 1953, έγιναν μέρος της εθνικής ανασυγκρότησης, που δεν ήταν μόνο οικονομική.
Η ελληνική άνοιξη της Αρχιτεκτονικής (αλλά και της πνευματικής ζωής) προσδιορίζεται στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο έως το 1967.
«Είναι εντυπωσιακό να σκεφτεί κανείς πόσοι σημαντικοί αρχιτέκτονες αποφοίτησαν το 1952 και το 1953 από το ΕΜΠ», λέει η αρχιτέκτων και ερευνήτρια της ελληνικής Αρχιτεκτονικής Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη καθώς μελετάει τα αρχεία του Πολυτεχνείου.
Αναφέρει τον Δημήτρη Φατούρο, τον Νίκο Μουτσόπουλο, τον Διονύση Ζήβα, την Αναστασία Τζάκου, τον Νίκο Βαλσαμάκη, τον Αντώνη Κιτσίκη, τον Αργύρη Πετρονώτη, τον Γιώργο Μπόγδανο, τον Ανδρέα Συμεών, τον Ιγκόρ Δεργκάλιν, τον Κωνσταντίνο Μιχαηλίδη, την Κατερίνα Δεμενεγή-Βιριράκη, την Ινώ Πικιώνη και τόσους ακόμη… Ηταν μια διαρκής αιμοδότηση.
Το 1948, π.χ., είχαν αποφοιτήσει ο Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, ο Κοσμάς Ξενάκης, η Ελισάβετ Βακαλοπούλου.
Όσο προχωράει ο 21ος αιώνας και ενηλικιώνεται μια νέα γενιά, με άλλες αναφορές και άλλον τρόπο εκπαίδευσης, όσα μας κληροδότησαν αρχιτέκτονες όπως ο Δημήτρης Φατούρος και άλλοι της δικής του σειράς απαιτούν μια επιπλέον προσπάθεια για να γίνουν σαφή, για να γίνουν κομμάτι ενός κοινού πολιτισμικού αποθέματος.
Είναι πλέον ώριμες οι συνθήκες ώστε το έργο της δικής τους γενιάς (όπως και της αμέσως προηγούμενης ή της αμέσως επόμενης) να αποτελέσει πεδίο έρευνας και σταδιακά να ενσωματωθεί σε έναν γενικό κανόνα ερμηνείας και κατανόησης της ελληνικής διαδρομής.
Δεν παύει, ωστόσο, να εντυπωσιάζει μια διάσταση ολωσδιόλου σπάνια στις νεότερες γενιές: η καλή γενική παιδεία των παλαιών σειρών αρχιτεκτόνων, η σχέση τους με τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία, οι ευρύτερες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις που είχαν, η ικανότητά τους να σχεδιάζουν, να σκιτσάρουν, το ενδιαφέρον τους για το τι συμβαίνει στον κόσμο.
Δεν ήταν όλοι έτσι, φυσικά, αλλά έτσι ήταν πολλοί, και όχι μόνον οι αρχιτέκτονες.
