Οι λέξεις είναι φλέβες

Γράφει η Ηρώ Καραμανλή

Ο Σουίδας είπε πως η φύση δημιούργησε τη γλώσσα για να κάνει δύο σημαντικές εργασίες : να γεύεται και να διαλέγεται. Και πραγματικά, έχει δίκιο, αν σκεφτεί κανείς πως η γλώσσα τρέφει το σώμα και το πνεύμα και όπως η τροφή μας διατηρεί ζωντανούς έτσι και η ομιλία συμβάλει ώστε να εξελίσσεται συνεχώς το ανθρώπινο είδος. Με τη λέξη «γλώσσα» εννοούμε και τον τρόπο επικοινωνίας – μεταξύ των ανθρώπων μιας κοινότητας ή ομάδας – που αποτελείται από γράμματα, λέξεις και γραμματικούς κανόνες. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η βαθιά γνώση της γλώσσας και του λόγου είναι ένα εφόδιο για την απόκτηση πνευματικής ελευθερίας.

Η ετυμολογία είναι ο κλάδος της γλωσσολογικής επιστήμης ο οποίος σκοπό έχει τη διερεύνηση της προέλευσης των λέξεων. Η ενασχόληση με την ετυμολογία των λέξεων μας προσφέρει δυνατές διανοητικές απολαύσεις καθώς ανακαλύπτουμε την πρωταρχική έννοια και σημασία της κάθε λέξης, γνωρίζουμε την ιστορία της και τις ρίζες της και θαυμάζουμε τον πλούτο και το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας.

Δυστυχώς στις μέρες μας το ελληνικό λεξιλόγιο στην καθ’ ομιλουμένη έχει περιοριστεί σε ένα μικρό αριθμό λέξεων και από την σπουδαία και μεγαλειώδη ελληνική γλώσσα εξαφανίζονται πολυάριθμές λέξεις. Όταν μία γλώσσα περιορίζεται και χάνει πολύτιμα στοιχεία που την κρατούν ζωντανή τότε πρέπει να ανησυχούμε. Δεν κινδυνολογώ. Θυμηθείτε την Φοινικική γλώσσα – πρώτη χιλιετία πΧ. – που αποτελούσε την εμπορική αργκό ολόκληρης της Μεσογείου και αποτέλεσε σημαντικό φορέα διάδοσης του αλφαβητισμού. Θυμηθείτε την Σογδιανή γλώσσα [8ος – 15ος αι. μΧ.] που την χρησιμοποιούσαν ιεραπόστολοι και έμποροι κατά μήκος του δρόμου του μεταξιού από την Κίνα έως τη Σαμαρκάνδη. Έχουν εξαφανιστεί…

Η ΛΕΞΗ

γλωχίς -ιδος, η, ουσ

Η λέξη σημαίνει την αιχμή, την μυτερή απόληξη. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα την αναφέρει ως «το άκρον του λωρίου του ζυγού» ενώ στην τραγωδία του Σοφοκλή Τραχίνιαι αναφέρεται ως «ακωκή βέλους». Με την αρχαία αυτή λέξη συνδέεται ετυμολογικά η λέξη γλώσσα (γλωσσική επικοινωνία) η οποία χρησιμοποιείται από τον Όμηρο μέχρι και σήμερα. Συνδέεται η γλώσσα με την γλωχίδα επειδή μερικές φορές γίνεται αιχμηρή σαν τη μύτη του βέλους, γι’ αυτό κι ο Παλαμάς είχε πει : «τα λόγια, πότε αέρας, πότε σφάζουν».

Είναι από καιρό γνωστό στους ειδικούς (γλωσσολόγους, , ιστορικούς, μελετητές τού πολιτισμού κ.ά.) ότι από τις 140.000 περίπου γλώσσες που υπολογίζεται ότι μιλήθηκαν στον κόσμο σήμερα σώζονται εν χρήσει περίπου 6.000. Απ’ αυτές 3.000 γλώσσες βρίσκονται καθ’ οδόν προς εξαφάνιση (με ρυθμό μία περίπου γλώσσα κάθε εβδομάδα!), έτσι που στο τέλος τού 21ου αιώνα υπολογίζεται ότι θα έχουν μείνει συγκριτικά ασφαλείς μόνο περί τις 600 γλώσσες. Τα στοιχεία είναι ανησυχητικά και οι προβλέψεις αληθινά δυσοίωνες.

Ο Αγγλος γλωσσολόγος David Crystal, μιλώντας στην εφημερίδα «Guardian» είπε : «Ίσως μια μέρα η Αγγλική να είναι η μόνη γλώσσα που θα έχει μείνει να μάθει κανείς. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα είναι η μεγαλύτερη πνευματική καταστροφή που γνώρισε ποτέ ο πλανήτης μας».

Ο Crystal αναφερόμενος στον θάνατο των γλωσσών είπε την επίμαχη φράση για να δείξει ότι η κυριαρχία και επικράτηση στην επικοινωνία των ανθρώπων μίας και μόνο γλώσσας, οποιασδήποτε, αποτελεί πολιτισμική, ιστορική, αξιακή, πνευματική καταστροφή, προϋποθέτοντας τον θάνατο όλων των άλλων γλωσσών.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

HERODOT ZUR SKYTHISCHEN SPRACHE – ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΚΥΘΙΚΩΝ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΩΝ ΤΟΥ ΗΡΟΔΟΤΟΥ

ΛΕΞΙΚΟ LIDDELL & SCOTT

H ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ – Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ – ΕΦ. ΒΗΜΑ