Το 2021, εκατόν ογδόντα αρχαιότητες, συνολικής αξίας 70 εκατομμυρίων δολαρίων, που προέρχονταν από την Ελλάδα, την Ιταλία, το Ισραήλ, τον Λίβανο, και την Τουρκία, βρέθηκαν και κατασχέθηκαν στα χέρια του διάσημου συλλέκτη Μάικλ Στάινχαρντ, 80 ετών, ο οποίος φαίνεται πως «ψώνιζε» στη γειτονιά μας.
Στην επιχείρηση μετείχαν ο βοηθός γενικού εισαγγελέα, ελληνικής καταγωγής Μάθιου Μπογδάνος και ο Έλληνας ερευνητής, αρχαιολόγος Χρήστος Τσιρογιάννης. Ο εισαγγελέας της Νέας Υόρκης, Σάιρους Βανς, κατηγόρησε τον Νεοϋορκέζο συλλέκτη – η περιουσία του οποίου εκτιμάται στο 1,2 δισ. Δολάρια – ότι δεν σεβάστηκε «κανένα γεωγραφικό ή ηθικό φραγμό» και «βασίστηκε σε διακινητές αρχαιοτήτων, αφεντικά του οργανωμένου εγκλήματος, του ξεπλύματος βρόμικου χρήματος και σε τυμβωρύχους, για να αυξήσει τις συλλογές του».
Στην Ελλάδα θα επιστραφούν όλες οι ελληνικές αρχαιότητες με το ακριβότερο από όλα τα έργα, ένας αρχαϊκός Κούρος, εκτιμώμενης αξίας 14 εκατομμυρίων δολαρίων. Το 2019, μια άλλη υπόθεση έρχεται στο φως της δημοσιότητας.
Το Βρετανικό Μουσείο εξέδωσε μια ανακοίνωση κατά την οποία επιβεβαίωσε πως θα επιστρέψει έργα τέχνης και αρχαία εκθέματα που είχαν κλαπεί από τις χώρες του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Τα γλυπτά της Γκαντάρα (αρχαία ονομασία μιας περιοχής που σήμερα καλύπτει μέρος του Αφγανιστάν και του Πακιστάν), τα οποία εξήχθησαν παράνομα, κατασχέθηκαν από τις βρετανικές αρχές τον Σεπτέμβριο του 2002. Δεκαεπτά χρόνια μετά την κατάσχεση, το Βρετανικό Μουσείο ανακοινώνει πως θα επιστρέψει τα κλοπιμαία στις χώρες τους…!
Τα τελευταία δύο χρόνια, κάτι αρχίζει να αλλάζει με το θέμα των κλεμμένων αρχαιοτήτων. Μεγάλα Μουσεία, επιστρέφουν τα αρχαία αριστουργήματα στις χώρες τους. Τον περασμένο Δεκέμβριο η Γερμανία παρέδωσε 21 αντικείμενα από τον περίφημο «θησαυρό του Μπενίν», ο οποίος αποτελείται από περίπου 5.000 τεχνουργήματα κατασκευασμένα από χαλκό και ελεφαντοστό και λεηλατήθηκε από τις βρετανικές δυνάμεις κατά την εισβολή του 1897 στο βασίλειο του Μπενίν, στη σημερινή Νότια Νιγηρία.
Την ίδια πολιτική ακολούθησε και το αμερικανικό Εθνικό Μουσείο Αφρικανικής Τέχνης Smithsonian, μεταβιβάζοντας την ιδιοκτησία 29 χάλκινων του Μπενίν στη Νιγηρία. Στην Ελλάδα είχαμε το περασμένο καλοκαίρι την οριστική επανένωση του «θραύσματος Fagan» από το Μουσείο A. Salinas του Παλέρμο στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα στο Μουσείο Ακρόπολης.
Το Βατικανό ανακοίνωσε τον περασμένο Δεκέμβριο την επιστροφή στην Ελλάδα τριών θραυσμάτων από τη ζωφόρο και τη μετόπη του Παρθενώνα, τα οποία φυλάσσονταν, από τον 19ο αιώνα, στις συλλογές των μουσείων του. Το Μουσείο J. Paul Getty στο Λος Αντζελες επέστρεψε τον περασμένο Σεπτέμβριο μια σύνθεση μορφών από τερακότα σε φυσικό μέγεθος, γνωστή ως «Ο Ορφέας και οι Σειρήνες» (300 π.Χ.), στην Ιταλία.
Βλέπουμε λοιπόν πως Μουσεία και Πολιτιστικοί Οργανισμοί αρχίζουν να επανεξετάζουν τον τρόπο δημιουργίας των συλλογών τους. Ας ελπίσουμε πως το ίδιο θα κάνει και το Βρετανικό Μουσείο για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα.
Η ΛΕΞΗ
Άγαλμα, -ατος, ουσ ουδ. γένους
Στα αρχαία χρόνια σήμαινε τιμή, ευφροσύνη, δόξα, (σε Ομήρ. Ιλ.) ευχαριστήριο δώρο, ιδίως στους θεούς, (σε Ομήρ. Οδ.) και γενικά, σήμαινε κάθε πολύτιμο αντικείμενο που η κατοχή του γεννά χαρά και αγαλίαση. Στη νεοελληνική αποδίδεται σε τρισδιάστατο έργο γλυπτικής, ποικίλης θεματολογίας και τεχνοτροπίας, σκαλισμένο σε μέταλο, μάρμαρο ή άλλο υλικό. Μεταφορικά σημαίνει τον άναυδο, τον κατάπληκτο.
Η λέξη “άγαλμα” προέρχεται από το αγάλλομαι επειδή όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα η ψυχή μας ευχαριστιέται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση (αγάλλομαι και ίαση). Και πραγματικά, η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με την σωματική μας υγεία.
Στα Λατινικά – όπως και στα Ιταλικά – το άγαλμα καλείται statua (Ελλην. «ίστημι») και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκει ακίνητο. Στα Αγγλικά επίσης το άγαλμα λέγεται statue, στα Ισπανικά estatua.
Τα γλυπτά του Παρθενώνα δημιουργήθηκαν ως αρχιτεκτονικά και συμβολικά μέρη του ναού της Αθηνάς, που χτίστηκε τον 5ο αι. π.Χ., στο απόγειο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Η σύλληψη της αρχικής ιδέας, υλοποιούμενη με την κατασκευή του κτίσματος, μετουσιώνεται στην ισορροπία διαμέσου της συμμετρίας και μορφοποιείται με το τρίγωνο που σχηματίζουν οι μετόπες, η ζωφόρος και τα αετώματα.
Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο, αποτελούν μεγαλύτερο από το 50% του συνόλου του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα που σώζεται σήμερα. Από τους 97 σωζόμενους λίθους από τη ζωφόρο του Παρθενώνα, οι 56 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 40 στην Αθήνα. Από τις 64 σωζόμενες μετόπες, οι 48 βρίσκονται στην Αθήνα και οι 15 στο Λονδίνο.
Από τις 28 σωζόμενες μορφές των αετωμάτων, οι 19 βρίσκονται στο Λονδίνο και οι 9 στην Αθήνα. Η ζωφόρος του Παρθενώνα θεωρείται ότι απεικονίζει την Πομπή των Παναθηναίων. Οι μετόπες εικονίζουν: στην ανατολική πλευρά τη Γιγαντομαχία, στην δυτική πλευρά την Αμαζονομαχία, στην βόρεια τον Τρωικό Πόλεμο και στην νότια πλευρά τη μάχη μεταξύ Κενταύρων και Λαπίθων.
Στο ανατολικό αέτωμα αναπαριστάται η γέννηση της Αθηνάς, ενώ στο δυτικό αέτωμα η διαμάχη της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την κηδεμονία της Αθήνας. Σήμερα ο επισκέπτης του Παρθενώνα έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει, σε εικονική αναπαράσταση, συνθέσεις εικόνων από τα διαμελισμένα γλυπτά.
Τα τμήματα που βρίσκονται στο Λονδίνο αποδίδονται με χρώμα, ενώ ότι βρίσκεται στην Αθήνα αποδίδεται λευκό. Η συνένωση των διαμελισμένων γλυπτών αποτελεί πολιτιστική επιταγή και επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί καθώς ο Παρθενώνας στέκεται ως κορυφαίο μνημείο, εδώ και 2.500 χρόνια και αποτελεί το ύψιστο σύμβολο της δημοκρατίας, της φιλοσοφίας και της αρμονίας.
Πρόκειται για το αξεπέραστο μνημείο-σύμβολο του Δυτικού πολιτισμού. Η UNESCO επέλεξε τον Παρθενώνα ως έμβλημα της και συμπεριέλαβε τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης στον κατάλογο με τα μνημεία της παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο Παρθενώνας, επίσης, αποτελεί την πρώτη εγγραφή στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ
ΠΗΓΕΣ
“Η ΕΠΑΝΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΓΛΥΠΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ”- ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, Α’ ΈΚΔΟΣΗ 2002, Β’ ΈΚΔΟΣΗ ΑΘΗΝΑ 2003. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΠΟΝ)
ΛΕΞΙΚΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ LIDDELL & SCOTT
ΛΕΞΙΚΌ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ
ΤΟ ΒΗΜΑ – H ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΩΝ, 15/1/2023
