Στο βιβλίο του «Ο Ζητιάνος», ο Ανδρέας Καρκαβίτσας λέει κάπου : «Και με τα βότανα της γης γιατρεύονται τα πάθη»! Την ίδια γενική ροπή σκέψης με αυτή την απλή και συνάμα συνεκτική φράση του Καρκαβίτσα, μπορούμε να ανιχνεύσουμε και στην ιστορία της βιολογίας. Όπως όλες οι φυσικές επιστήμες, η βιολογία όφειλε να αρχίσει από την απλή ταξινόμηση συμβάντων, καθοδηγούμενη ακόμα από τις έννοιες κατηγορίας που διαθέτει η συνηθισμένη μας γλώσσα. Η επιστημονική βιολογία έδωσε στις έννοιες αυτές νόημα σαφέστερο. Το ζωολογικό σύστημα του Αριστοτέλη και το βοτανικό του Θεόφραστου παρουσιάζουν υψηλό βαθμό συνοχής και μεθολογικής τάξης.
Τα βακτήρια (αγγλ. Bacterium) είναι μονοκύτταροι οργανισμοί που συναντώνται άπειρα σε αριθμό σε κάθε είδους βιότοπο όπως σε δισεκατομμύρια ανά γραμμάριο γόνιμου κηποχώματος. Το όνομά «βακτήριο» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «βακτηρία» που σημαίνει μπαστούνι, ράβδος, λόγω του σχήματος που είχαν οι μικροοργανισμοί στις πρώτες παρατηρήσεις των ερευνητών. Ο λιγότερο ορθός όρος «βακτηρίδιο», εισήχθη στη νεοελληνική γραμματεία το 1879 από τον Ιατρό και Καθηγητή Πανεπιστημίου, Γεώργιο Καραμήτσα ο οποίος διετέλεσε κατά το έτος 1886-1887 Πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εξέδιδε το ιατρικό περιοδικό «Ασκληπιός».
Η ανεπάρκεια της ινσουλίνης προκαλεί την νόσο του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 ή τύπου 2 και αποτελεί ιατρικό πρόβλημα εδώ και 3.500 περίπου χρόνια. Η ινσουλίνη έχει παρασκευαστεί συνθετικά και χορηγείται σε ασθενείς από το 1921. Σήμερα παρασκευάζεται και από βακτήρια με την τεχνική της γενετικής μηχανικής. Η ιστορία της φύσης και η ιστορία της επιστήμης αρχίζουν πάντα με την αντίληψη πως ο κόσμος του ανθρώπινου πολιτισμού δεν είναι απλό συνονθύλευμα χαλαρών και αποκομμένων γεγονότων. Η ενότητα της φύσης και του ανθρώπου θεωρείται ενότητα λειτουργική κι όπως είπε και ο Ηράκλειτος «αρμονία παλίντροπη, όπως του τόξου και της λύρας».
Η ΛΕΞΗ
Διαβήτης, ο
Η λέξη διαβήτης είναι αρχαία ελληνική και παράγεται από το ρήμα διαβαίνω (δια και βαίνω) επειδή το σχήμα μοιάζει με τεντωμένα σκέλη. Στη Γεωμετρία, έτσι ονομάζεται το όργανο που χρησιμοποιείται για τη χάραξη κύκλων. Η ασθένεια ονομάστηκε διαβήτης επειδή ο ασθενής πρέπει να έχει τεντωμένα πόδια. Στην Ιατρική, διαβήτης ονομάζεται η μεταβολική πάθηση που χαρακτηρίζεται από την αυξημένη παρουσία σακχάρου στο αίμα και οφείλεται σε ελλιπή έκκριση ινσουλίνης. Η λέξη πέρασε στις διάφορες γλώσσες ως ιατρικός όρος (αγγλ. Diabetes, γαλλ. Diabete).
Η Πρώτη περιγραφή του Διαβήτη (1550 π.Χ.) είναι καταγεγραμμένη σε πάπυρο της αρχαίας Αιγύπτου που ανακαλύφθηκε το 1962 σε έναν από τους τάφους των Αιγυπτίων ευγενών στο Λούξορ της Αιγύπτου. Η πρώτη ονομασία του Διαβήτη, δόθηκε από τον Αρεταίο, (120-200 μ.Χ.) γιατρό από την Καππαδοκία που είναι η τρίτη μεγάλη ιατρική μορφή της Αρχαιότητας μετά τον Ιπποκράτη και το Γαληνό. Ο Αρεταίος έδωσε την ονομασία Διαβήτης από το ρήμα «διαβαίνω» επειδή το νερό που έπινε ο άρρωστος διάβαινε αναλλοίωτο. Πριν την ονομασία αυτή, κυριαρχούσε ο όρος «Δίψα ή Δίψακο», από το όνομα φιδιού που όταν σε τσιμπούσε προκαλούσε ακατάσχετη δίψα. Πίστευαν δε, πως το συγκεκριμένο φίδι ήταν η αιτία της νόσου.
H παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης θεωρούνται σήμερα οι συχνότερες νόσοι του μεταβολισμού. Η παχυσαρκία είναι η πλέον διαδεδομένη νόσος τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες κοινωνίες. Αντίστοιχα, ο σακχαρώδης διαβήτης θεωρείται ότι είναι από τις νόσους που εμφάνισαν τη μεγαλύτερη αύξηση στη συχνότητά τους στον αιώνα που μόλις ξεκίνησε. Μάλιστα, η αύξηση της επίπτωσης ορισμένων μορφών διαβήτη υπερβαίνει το 700% μέσα στα τελευταία 50 χρόνια! Σύμφωνα με τον ενδοκρινολόγο Ron Rosedale, ερευνητή σε θέματα που αφορούν τον διαβήτη, αυτή η παρατήρηση οδηγεί στα εξής συμπεράσματα :
* Ότι πρόκειται για ένα πρόβλημα που δεν οφείλεται κατά βάση σε γενετικά αίτια (γονίδια), γιατί το φαινόμενο εμφανίστηκε μέσα στην ίδια γενιά.
* Ότι το πρόβλημα σχετίζεται με τη ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής και διατροφής που συντελέστηκε σε αυτά τα 50 χρόνια.
Η στροφή μας στη μαζική κατανάλωση επεξεργασμένων υδατανθράκων και ο μεγάλος βαθμός επεξεργασίας των τροφών γενικότερα έχουν ως αποτέλεσμα οι τροφές μας να έχουν πολύ χαμηλή θρεπτική αξία (συστατικά), ενώ παρέχουν πολλές θερμίδες. Όλα τα παραπάνω μαζί με την έντονη μείωση της σωματικής κίνησης έφεραν τα σώματά μας στα βιοχημικά τους όρια.
Στη μακρά πορεία της κατανόησης της παθοφυσιολογίας και της θεραπευτικής αντιμετώπισης του σακχαρώδη διαβήτη, η ιστορία της ινσουλίνης με τους αγώνες, τους ανταγωνισμούς, τη δικαίωση αλλά και τις πικρίες των ερευνητών που ενεπλάκησαν σ’ αυτή, έκλεισε με τον καλύτερο τρόπο με τη ρήση του Δρα Lewellys Franklin Barker (1867-1943), Καθηγητή Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins του Maryland. Ο Καθηγητής, θέλοντας να τονίσει την ανθρωποσωτήρια σημασία της θρυλικής ανακάλυψης της ινσουλίνης και παραβλέποντας τους προσωπικούς ανταγωνισμούς, δήλωσε: «Η δόξα τους ανήκει και είναι αρκετή για όλους».
ΠΗΓΕΣ
ΔΡ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Ι. ΜΥΛΩΝΑΣ, ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΣΤΟ METROPOLITAN
ΝΕΟΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ»
Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ, ΛΕΞΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
