Ότι η φιλία και το φιλί είναι ομόριζα, το λέει το λεξικό, αλλά το υποστηρίζει και η ιστορία με το φίλημα του Ιούδα, είχε πει ο Δημήτρης Καμπούρογλου, γνωστός Έλληνας γνωμικογράφος. «Μισῶν ἐφίλει, φιλῶν ἐπώλει». Με αυτή την κοφτή, λιτή φράση περιγράφει η υμνολογία της Εκκλησίας μας την προδοσία του Ιούδα του Ισκαριώτη.
Αλλά ο Ισκαριώτης δεν είναι ο μόνος γνωστός προδότης. Η ιστορία της ανθρωπότητας από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, είναι γεμάτη από ανθρώπους που πρόδωσαν ιδανικά, πατρίδα, φίλους και αγαπημένους συντρόφους.
Ένας από αυτούς τους προδότες, διάσημος και ονομαστός, ήταν ο Εφιάλτης ο Ευρυδήμου. Από τις καταγραφές του Ηροδότου μάθαμε πως όταν ο Ξέρξης έστειλε τους Μήδους και τους Κίσσιους την πρώτη μέρα της μάχης των Θερμοπυλών, οι αντίπαλοι των Σπαρτιατών έμοιαζαν με πρόβατα επί σφαγή.
Οι ξύλινες και ψάθινες ασπίδες και τα κοντά δόρατα των επιτιθέμενων ήταν εύκολη λεία για τους «επαγγελματίες» Έλληνες πολεμιστές. Την επομένη ο Ξέρξης έστειλε στα στενά το επίλεκτο σώμα του, τους λεγόμενους «Αθάνατους» υπό την ηγεσία του Υδάρνη, αλλά η κατάληξη δεν ήταν καθόλου καλύτερη.
Όταν και η δεύτερη και η τρίτη επίθεση κατέληξαν σε περσικό μακελειό και οι προσδοκίες του Ξέρξη σχετικά με τη μειωμένη δυνατότητα άμυνας των Ελλήνων -λόγω θανάτων και τραυματισμών- διαψεύστηκαν, εμφανίστηκε στο στρατόπεδο του Πέρση βασιλιά ένας άνδρας από την τοπική Μαλίδα (στην ανατολική κοιλάδα του Σπερχειού Ποταμού, κοντά στη σημερινή Λαμία) για να τον βγάλει από το αδιέξοδο.
Ο ντόπιος που γνώριζε πολύ καλά την περιοχή, του υπέδειξε ένα μυστικό μονοπάτι που θα τον οδηγούσε στα νώτα του ελληνικού στρατού, με αντάλλαγμα αδρά αμοιβή. Ο ίδιος ο Εφιάλτης προσφέρθηκε να οδηγήσει τους Πέρσες από τη στενή διάβαση που οδηγούσε από το όρος Καλλίδρομο στις Θερμοπύλες.
Ονομαζόταν Ανοπαία Ατραπός, εκ της Ανόπης, που ήταν τότε η ονομασία του Καλλίδρομου. Για την κυκλωτική κίνηση των Περσών, επιλέχθηκαν οι 10.000 «Αθάνατοι», που ξεκίνησαν να διαβαίνουν το μονοπάτι τη δύση του ηλίου.
Οι ελληνικές δυνάμεις γνώριζαν ασφαλώς την ύπαρξή του και είχαν θέσει ως φρουρούς του περάσματος 1.000 Φωκείς. Όταν οι Φωκείς αντιλήφθηκαν την εχθρική παρουσία, υποχώρησαν στο υψηλότερο σημείο του βουνού και ετοιμάστηκαν να αντιμετωπίσουν το θάνατο. Οι Πέρσες όμως δεν ασχολήθηκαν καθόλου μαζί τους. Συνέχισαν το δρόμο τους, φτάνοντας τα ξημερώματα στην πλάτη των Σπαρτιατών…
Η ΛΕΞΗ
Εφιάλτης
Ο Καθηγητής Γιώργος Μπαμπινιώτης λέει πως η ετυμολογία της λέξης είναι άγνωστη και η σύνδεσή της με το ρήμα εφάλλομαι (εφορμώ πάνω σε κάποιον) είναι παρετυμολογική επειδή δεν εξηγείται η μη αποκοπή του γιώτα ( -ι) από την πρόθεση επί στην σύνδεση των λέξεων επί και άλλομαι.
Ο Σουίδας στο λεξικό του αναφέρει πως εφιάλτης είναι «ο λεγόμενος παρά πολλοίς βαβουτζικάριος». Ποιος είναι ο «βαβουτζικάριος»; Ο Αδαμάντιος Κοραής, στα «Ατακτα», μας εξηγεί ότι Βαβουτζικάριος είναι ο Βαρυχνάς ή Βραχνάς και ο θεολόγος και φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός (1018-1078 μ.Χ.) συνδέει τον Βαβουτζικάριο με την περίοδο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα που η λαϊκή παράδοση έφτιαξε τον μύθο των καλικαντζάρων.
Στη νεοελληνική, ο όρος εφιάλτης χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα όνειρο που προκαλεί μια δυνατή δυσάρεστη αισθηματική αντίδραση σε αυτόν που το βιώνει. Η αντίδραση συνήθως είναι φόβος ή τρόμος, προκαλεί ακόμα και αισθήματα πόνου, πνιγμού και θανάτου, ενώ πολλές φορές δημιουργεί την αίσθηση ότι κάποιος πέφτει από μεγάλο υψόμετρο.
Εφιάλτη επίσης ονομάζουμε οτιδήποτε προκαλεί άγχος και τρόμο. Μεταφορικά ως εφιάλτη χαρακτηρίζουμε τον προδότη και τον ταυτίζουμε με τον Εφιάλτη που πρόδωσε στους Πέρσες τους τριακοσίους του Λεωνίδα, στις Θερμοπύλες.
Η λέξη όμως δεν προέρχεται από τον συγκεκριμένο προδότη αλλά από τον Εφιάλτη τον Αθηναίο, για τον οποίο λεγόταν, ότι οι άρχοντες και τα μέλη του Άρειου Πάγου, τον έβλεπαν στα όνειρά τους. Διαβάζοντας τα έργα του Εφιάλτη του Αθηναίου στην Πολιτεία του Αριστοτέλη, αντιλαμβάνεται ο καθένας τον λόγο που ταραζόταν ο ύπνος τους.
Ο Εφιάλτης αγωνίστηκε για τον περιορισμό της εξουσίας του αριστοκρατικού σώματος του Αρείου Πάγου και ξεκίνησε δικαστικές διώξεις εναντίον μελών του επικρίνοντας τη διαφθορά τους και πέτυχε έτσι τη μείωση του γοήτρου του στην αθηναϊκή κοινωνία.
Το 462/61 π.Χ. πέτυχε να περάσει νόμο στην εκκλησία του δήμου, που αφαιρούσε πολλές εκτελεστικές και δικαστικές αρμοδιότητες από τον Άρειο Πάγο. Έτσι οι δημοκρατικοί, με τον Εφιάλτη και τον Περικλή, ανέκτησαν το κύρος τους στο δήμο και έστρεψαν την πόλη προς την πολιτική της σύγκρουσης με τη Σπάρτη και της ηγεμονίας επί των άλλων πόλεων στα πλαίσια της Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Ο Εφιάλτης μετέφερε πολιτικές, ελεγκτικές και δικαστικές αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου στην εκκλησία του δήμου, τη βουλή και τα λαϊκά δικαστήρια της Ηλιαίας. Ο Άρειος Πάγος διατήρησε μόνο τη δικαστική αρμοδιότητα για φόνους εκ προθέσεως, τραυματισμούς με σκοπό το φόνο, εμπρησμούς, δηλητηριάσεις και κοπές ιερών δέντρων, όταν και οι δύο διάδικοι ήταν Αθηναίοι πολίτες.
Επιφόρτισε τη βουλή με το συντονισμό και την επίβλεψη των αρχών που εμπλέκονταν σε πράξεις διοικήσεως και την αντιμετώπιση όλων των προβλημάτων που ανέκυπταν στο διάστημα ανάμεσα σε δύο συνεδριάσεις του δήμου.
Τέλος, μετέτρεψε τη σολώνεια Ηλιαία, που ως τότε συνερχόταν ολόκληρη και πιθανόν ταυτιζόταν με την εκκλησία του δήμου, σε «δεξαμενή» 6000 κληρωμένων και ορκισμένων Αθηναίων άνω των 30 ετών, από την οποία λαμβάνονταν στο εξής οι δικαστές για τα ηλιαστικά* δικαστήρια.
Αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων ήταν να κάνει η Αθήνα ακόμα ένα σημαντικό βήμα προς τον εκδημοκρατισμό και να χάσει ο Άρειος Πάγος και τα τελευταία μέσα έμμεσης πολιτικής επιρροής. Δεν ήταν λοιπόν καθόλου παράξενο που τα μέλη του Αρείου Πάγου έβλεπαν στον ύπνο τους εφιάλτες με το πρόσωπο του Εφιάλτη του Αθηναίου.
ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ
* Στον χώρο της Αγοράς στην αρχαία Αθήνα λειτουργούσαν τα σημαντικότερα Δικαστήρια της Ηλιαίας. Οι δίκες ολοκληρώνονταν αυθημερόν και οι δικαστές, που λεγόταν Ηλιαστές, κληρώνονταν πριν από την έναρξη της δίκης για να μη μπορούν να δωροδοκηθούν.
ΠΗΓΕΣ
ΛΕΞΙΚΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ
ΛΕΞΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΣΙΚΑΓΟΥ.
ΛΕΞΙΚΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ LIDDELL & SCOTT
ΗΡΟΔΟΤΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ, ΒΙΒΛΙΑ 1-9, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΑΝΕΤΣΟΣ Ε. – ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΕΡΙΚΑ – ΞΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΙ, ΒΕΛΛΟΥΔΙΟΣ ΘΑΝΟΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Γ. ΤΣΙΒΕΡΙΩΤΗΣ
