Την νύχτα μεταξύ επτά και οκτώ Ιανουαρίου τού 1944, αυτοκτόνησε ο ποιητής Ναπολέων Λαπαθιώτης. Φύση εξαιρετικά καλλιτεχνική και καλλιεργημένη, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της νεοσυμβολιστικής και νεορομαντικής σχολής. Πολύ γρήγορα κίνησε την προσοχή των ανθρώπων των Γραμμάτων και του κοινού με την πρωτοτυπία των ποιημάτων του, τον εκκεντρικό και παράξενο βίο του και την φιλοσοφική του διάθεση. Πατέρας του ήταν ο στρατηγός Λεωνίδας Λαπαθιώτης Κυπριακής καταγωγής και μητέρα του, η Βασιλική Παπαδοπούλου, ανιψιά του Χαρίλαου Τρικούπη.
Ο ποιητής, ο οποίος τα τελευταία χρόνια της ζωής του είχε περιέλθει σε ένδεια ήταν διπλωματούχος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πάνω από εκατό πεζογραφήματα, επιφυλλίδες και κριτικά κείμενα, καθώς επίσης ποιήματα και πάρα πολλά διηγήματα, δημοσίευσε σε εφημερίδες και περιοδικά («Παναθήναια», «Πυρσός» «Νουμάς», «Εικονογραφημένη της Ελλάδος», «Νέα Εστία», «Νεοελληνικά Γράμματα», «Πειραϊκά Γράμματα», κ.ά) που συνεργαζόταν. Το 1907 μαζί με άλλους νεαρούς λογοτέχνες ίδρυσαν το περιοδικό Ηγησώ*.
Η αυτοχειρία του τον κατέταξε στους «ιδανικούς αυτόχειρες» της λογοτεχνίας μας και η ζωή, το έργο και το άδοξο τέλος του, έγιναν ταινία με τίτλο «Μετέωρο και σκιά» που απέσπασε πολλά βραβεία και διακρίσεις στο 26ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1985 και στα Κρατικά Βραβεία Ποιότητας ΥΠΠΟ 1986. Ποιήματά του μελοποιήθηκαν και έγιναν τραγούδια. Ένα αγαπημένο ποίημά του που την μουσική έχει γράψει ο Κώστας Λειβαδάς είναι το «Αχ να φιλούσα τα δυο χείλη σου». Αξίζει να θυμηθούμε μερικούς στίχους :
Αχ, να φιλούσα τα δυο χείλη σου, τα πορφυρά σου χείλη, τόσο,
τόσο τρελά και τόσο αχόρταγα, που απ’ τα φιλιά ναν’ τα ματώσω…
…Και να μου λες: «Μη τα χειλάκια μου! Μην τα ματώσεις, τι σου φταίνε!
Αχ! μου πονέσαν τα χειλάκια μου! Σώνει, γλυκέ μου αγαπημένε!»
Και να περνάνε τα μεσάνυχτα, οι αυγούλες, οι βραδιές, οι χρόνοι,
και να σου λέω: «Ακόμα, αγάπη μου, ακόμα αγάπη μου, δε σώνει!»
Η ΛΕΞΗ
Ηγησώ – όνομα Κύριο
Όνομα γυναικείο που προέρχεται από το ηγέομαι – ηγούμαι, ρήμα της αρχαίας και νέας ελληνικής γλώσσας, πολυδηλωτικό και παραγωγικό. Σημαίνει «προηγούμαι, βαδίζω μπροστά» άρα είμαι «οδηγός, αρχηγός, ηγεμόνας». Με πλήθος παραγώγων, όπως: ηγέτης, ποδηγετώ, ηγούμενος, άγημα και με πολλά σύνθετα όπως: εξηγώ, διήγημα, ανεκδιήγητος, περιηγητής, προηγούμενος, κα. Το όνομα Ηγησώ είναι γνωστό από την Αθηναία παρθένα, κόρη του Πρόξενου, που εικονίζεται σε ανάγλυφη παράσταση επιτύμβιας στήλης από μάρμαρο, τύπου μικρού ναού με παραστάδες και αέτωμα. Η στήλη βρέθηκε στις ανασκαφές του Κεραμεικού (5ος αι. π.Χ.) και μεταφέρθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Στην αρχαιότητα το Νεκροταφείο των Αθηνών βρισκόταν στον Κεραμεικό, στον δήμο των Κεραμέων που ανήκε στην Ακαμαντίδα φυλή. Ήταν χωρισμένο σε δύο μέρη, το «Δίπυλο» και την «Ιερά Πύλη». Μέσα στο Θεμιστόκλειο τείχος βρισκόταν ο οικισμός και εκτός των τειχών ήταν οι τάφοι των επιφανέστερων πολιτών. Τους τάφους κοσμούσαν επιτύμβιες στήλες, πραγματικά έργα τέχνης. Σπουδαίοι καλλιτέχνες της Αθήνας αναλάμβαναν να φιλοτεχνήσουν μαρμάρινες στήλες για τους ιδιώτες. Η αττική επιτύμβια στήλη από Πεντελικό μάρμαρο που απεικονίζεται η Ηγησώ, ανακαλύφθηκε το 1870 σε έναν οικογενειακό τάφο. Η κοπέλα ήταν αριστοκρατικής καταγωγής και έφυγε από τη ζωή σε νεαρή ηλικία. Η ευγενική θλίψη στο όμορφο πρόσωπό της, κοιτώντας σαν να αποχαιρετά τα κοσμήματά της σε κοσμηματοθήκη που την κρατάει μία δούλη, μαρτυράει πως η νεαρή κοπέλα γνώριζε για τον επικείμενο θάνατό της και γοητεύει με την έκφραση της ανείπωτης πίκρας για τη χαμένη ζωή. Πρόκειται για έργο σημαντικού γλύπτη, πιθανόν του Kαλλίμαχου.
Εμπνευσμένος από την θλίψη που προκαλεί η έξοχη επιτύμβια στήλη, ο Ρώμος Φιλύρας δημοσίευσε την ποιητική του συλλογή με τον τίτλο «Ηγησώ». Αλλά και ο μεγάλος Κωστής Παλαμάς εξύμνησε την Ατθίδα Ηγησώ σε ομότιτλο ποίημά του :
«Εμέ με κράζουν Ηγησώ διαβάτη…
Παρθένα μυρτοστόλιστη κι απ’ όνειρα γεμάτη
με παίρνει από τη γην αυτή, με φέρνει σ’ άλλο κόσμο…
Δε μ’ έριξε στα Τάρταρα, δε μ’άφησε στον Άδη.
Μακαρισμένη, αθάνατη, μ’ανάστησε για πάντα
στα Μαρμαρένια Ηλύσια της Τέχνης…»
*Το μηνιαίο λογοτεχνικό περιοδικό Ηγησώ ιδρύθηκε και άρχισε να κυκλοφορεί στην Αθήνα το 1907, δημοσιεύοντας αποκλειστικά ποίηση. Ιδρυτές του περιοδικού οι λογοτέχνες: Ναπολέων Λαπαθιώτης, Ρώμος Φιλύρας, Ν. Χατζάρας, Φώτος Πολίτης, Γ. Ν. Πολίτης, Κώστας Βάρναλης, Λέανδρος Παλαμάς. Με το περιοδικό συνεργάστηκαν και άλλοι λογοτέχνες όπως ο Λάμπρος Πορφύρας, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Ρήγας Γκόλφης, ο Ιωάννης Γρυπάρης, κ.ά.
ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ
ΠΗΓΕΣ
ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, ΤΕΥΧΟΣ 35, ΣΕΛ. 398-9, ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΚΛ. ΠΑΡΑΣΧΟΥ: ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ.
ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ (2002). ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (Βʹ ΕΚΔΟΣΗ).
LIDDELL & SCOTT – ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ.
