Σύμφωνα με τον «Ομηρικό Ύμνο» η Ευρυφάεσσα ήταν η Τιτάνιδα Θεία, σύζυγος του Τιτάνα Υπερίωνα, με τον οποίο και απέκτησε τον Ήλιο, την Σελήνη και την Ηώ.
Το όνομά της σημαίνει «αυτή που ευρέως φωτίζεται» και πρόκειται για το ουσιαστικοποιημένο θηλυκό του επιθέτου ευρυφάεις (-έσσα, -έν). Επίθετα με τέτοιες καταλήξεις δεν είναι σπάνια στον Ομηρο και γενικά σημαίνουν πλησμονή, αφθονία, αυτού που προσδιορίζει η αντίστοιχη ρίζα όπως για παράδειγμα, ηχήεις (πλήρης ήχων), νιφόεις (πλήρης νιφάδων χιονιού), δινύεις (γεμάτος από δίνες), αιματόεις (πλήρης αίματος), κ.λ.π.
Σε όλες της εποχές που έζησαν οι άνθρωποι, ο ήλιος αναφέρεται ως ζωοδότης και στις μυθολογίες όλου του κόσμου, λατρεύτηκε ως θεός. Οι αντιλήψεις των προϊστορικών κατοίκων του Αιγαίου μάς είναι άγνωστες και ίσως κάποιος απόηχός τους να έχει διατηρηθεί στους αρχαίους ελληνικούς μύθους. Στα πρωτοκυκλαδικά τηγανόσχημα σκεύη της 3ης χιλιετίας π.Χ. η απεικόνιση του ήλιου ίσως αποτελεί κάποια ένδειξη για τη σημασία που του απέδιδαν οι Κυκλαδίτες εκείνης της εποχής.
Οι Αιγαιοπελαγίτες και όσοι κατοικούν τις ανατολικές ακτές της χώρας μας βλέπουν κάθε πρωί τον ήλιο να ανατέλλει από τη θάλασσα, ακριβώς όπως τον περιγράφουν οι πρώτοι στίχοι της τρίτης ραψωδίας στην Οδύσσεια. Την ώρα που αναδύεται ο ήλιος, η θάλασσα δίνει την εντύπωση ότι φλέγεται από τη μια άκρη ώς την άλλη. Συνεπώς, η μητέρα του Ήλιου, είναι η ευρυφάεσσα Αλς, (θάλασσα λουσμένη στο φως) και ο ήλιος, ως ουράνιο σώμα αναδυόμενο από τη θάλασσα είναι άλιος αστήρ. Ο τύπος «άλιος» απαντά στις αρχαιότερες διαλέκτους της ελληνικής γλώσσας, τη Δωρική και την Αιολική που βρίσκονται πιο κοντά στη γλώσσα των πινακίδων της Γραμμικής Β γραφής των Μυκηναϊκών χρόνων.
Το νησί του Αιγαίου με τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια είναι η Ρόδος και είναι ο μόνος ελληνικός τόπος όπου ο ήλιος λατρεύτηκε ως θεός, ως Αλιος, προς τιμήν του οποίου ετελείτο και μεγάλη γιορτή, τα Αλίεια. Ο Κολοσσός της Ρόδου ήταν αφιερωμένος σε αυτόν.
Μία μαρτυρία που οι άνθρωποι απέδιδαν πολλές ιδιότητες στον ήλιο, βρίσκεται στους Ελληνικούς Μαγικούς Παπύρους, μια συλλογή από ύμνους, τελετές και μαγικά ξόρκια που χρησιμοποιήθηκαν από τον 2ο αιώνα π.Χ. Εκεί, κάποια αποσπασματικά κείμενα, αναφέρουν ότι παίρνει τη μορφή δώδεκα ζώων που αντιπροσωπεύουν κάθε ώρα της ημέρας, ένα μοτίβο που συνδέεται επίσης με τα δώδεκα ζώδια. Στα ίδια κείμενα θεωρείται ο δημιουργός της ζωής, ο άρχοντας των ουρανών και του κόσμου, και ο θεός της θάλασσας.
Η ΛΕΞΗ
Ηλίβατος, -ος, -ον
Αρχαία σύνθετη λέξη από το ἥλιος και το βαίνω και σημαίνει υψηλός, απόκρημνος, τεράστιος, υπέρογκος, ευμεγέθης. Η λέξη απαντά ως επίθετο των απόκρημνων βράχων, σε Όμηρο και Ησίοδο. Ο Αριστοφάνης κοσμεί με την λέξη τον Ολύμπιο θρόνο του Δία. Ο Ησίοδος αναφέρει ηλίβατος και εννοεί βαθύς. Ο Όμηρος λέει στην Οδύσσεια (Κεφ. Ι, στ. 243) «ἠλίβατος πέτρη» και στην Ιλιάδα (Κεφ. Ο, στ. 273-274) «τὸν μέν τ’ ἠλίβατος πέτρη καὶ δάσκιος ὕλη / εἰρύσατ’, οὐδ’ ἄρα τέ σφι κιχήμεναι αἴσιμον ἦεν». Ενώ ο Απολλώνιος θεωρεί πως ἠλίβατος είναι «ὑψηλή, ἐφ’ ᾗ ὁ ἥλιος πρῶτον βάλλει».
Στον πραγματικό κόσμο, σύμφωνα με Αμερικανούς επιστήμονες, οι οποίοι έκαναν τις πιο ακριβείς μετρήσεις που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, μετά από πολλές προσπάθειες περίπου 50 ετών και μετά πολλών εμποδίων, κυρίως εξαιτίας της παρεμβαλλόμενης ατμόσφαιρας της Γης, ο Ήλιος είναι το πιο τέλειο σφαιρικό αντικείμενο που είναι γνωστό στο σύμπαν, Αυτήν τη φορά, οι μετρήσεις έγιναν από το διάστημα, πάνω από το πέπλο της γήινης ατμόσφαιρας, με τη βοήθεια του δορυφορικού Παρατηρητηρίου Ηλιακής Δυναμικής (SDΟ) της NASA, που βρίσκεται σε γεωσύγχρονη τροχιά γύρω από τον Ήλιο, τραβώντας περίπου 15.000 φωτογραφίες του άστρου μας κάθε μέρα.
Μάλιστα οι επιστήμονες διαπίστωσαν με έκπληξή ότι ο Ήλιος παραμένει μία σχεδόν τέλεια σφαίρα διαχρονικά και δεν αυξομειώνει τη διάμετρο του ισημερινού του ανάλογα με τη φάση του 11ετούς κύκλου των ηλιακών κηλίδων του. Με άλλα λόγια, ακόμα και στις πιο εκρηκτικές φάσεις μαγνητικής δραστηριότητάς του, ο Ήλιος παραμένει «ατάραχος» στην όψη!
Εκτός από τους Επιστήμονες και τους αρχαίους συγγραφείς, ποιητές και μυθολόγους, ο Ήλιος εμπνέει και την σύγχρονη λογοτεχνία. Ο Οδυσσέας Ελύτης (1911 – 1996) είναι ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας που το 1960 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η ποίηση του είναι αισιόδοξη, πλημμυρισμένη από το φως του Αιγαίου. Το 1943 εκδόθηκε η ποιητική συλλογή του «Ήλιος ο Πρώτος» με στίχους εκστατικούς, γεμάτους από φως και ελπίδα. Το 1969 κυκλοφόρησε σε σύνθεση Γιάννη Μαρκόπουλου το album «Ηλιος ο πρώτος» με τραγούδια από τους στίχους της ομώνυμης ποιητικής συλλογής του. Αξίζει να θυμηθούμε τους στίχους του στο τραγούδι «Έντιμο αίμα ( Τα παιδιά )» που το ερμήνευσε η Μαρία Δημητριάδη .
«Τα παιδιά ξεχύνονται στους κάμπους,
οι φωνές τους δεν είναι πια κουρέλια.
Έντιμο αίμα που ζητάει εκδίκηση».
ΗΡΩ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ
ΠΗΓΕΣ
ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΣΟΦΙΣΤΟΥ – ΛΕΞΙΚΟΝ ΚΑΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟΝ ΤΗΣ ΤΕ ΙΛΙΑΔΟΣ ΚΑΙ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ (1ος ΑΙ. Π.Χ.)
ΒΗΜΑ SCIENCE – ΗΛΙΟΣ : Η ΠΙΟ ΤΕΛΕΙΑ ΣΦΑΙΡΑ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ, 17/8/2012
ΛΡΞΙΚΟ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ LIDDELL & SCOTT
