Από το 2008, οι πλούσιοι είναι πάντα πλουσιότεροι, αλλά βρίσκονται σε πόλεμο με τους φτωχούς εδώ και σαράντα χρόνια. Νέα δεδομένα δείχνουν ότι η πανδημία έχει τονίσει περαιτέρω αυτή τη διαδικασία: και στην Ιταλία ο αριθμός των ατόμων με επενδυτικά περιουσιακά στοιχεία ενός εκατομμυρίου δολαρίων έχει αυξηθεί σε σύγκριση με το 2019. Τα Κράτη και τα μέσα ενημέρωσης είναι τα προνομιακά όργανα αυτής της άγριας προγραμματισμένης επίθεσης, που τροφοδοτείται και από τον ρατσισμό, τον σεξισμό και τις διακρίσεις. “Ο πόλεμος κατά των φτωχών είναι μέρος μιας πολιτικής οικονομίας που είναι εκ των πραγμάτων πιο εγκληματική από ποτέ – γράφει ο Salvatore Palidda – επειδή παράγει καταστροφικά αποτελέσματα σε όλους τους τομείς και κινδυνεύει να οδηγήσει σε πλανητικό πόλεμο.…”
Παρμένη από unsplash.com
Ο οικονομολόγος Jeffrey Sachs υποστηρίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν γίνει μια χώρα των πλουσίων, για τους πλούσιους, και εδώ και σαράντα χρόνια σε πόλεμο ενάντια στους φτωχούς, σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στη Le Monde στις 01/01/22. Στην πραγματικότητα, αυτό ισχύει λιγάκι και για τις λεγόμενες πλούσιες χώρες στην Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική, συν την Ιαπωνία, την Αυστραλία, τα Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ και τη Νότια Κορέα.
Οι συνέπειες της διαχείρισης της κρίσης του 2007-2008 έχουν αυξήσει σταθερά τον πλούτο των πλουσιότερων στον κόσμο και τη φτώχεια τουλάχιστον 150 εκατομμυρίων ανθρώπων που, επιπλέον, το 2021 ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας (σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας).
LEGGI ANCHE ΔΙΑΒΑΣΕ ΚΑΙ
■ Il mondo malato e quelli di sotto Sergio Segio
■ Rassegnatevi Franco Berardi Bifo
■ I ricchi fanno male al pianeta Marco Bersani
■ Se il capitale si veste da buono Nicoletta Dentico
Όπως γράφουν ορισμένα μέσα ενημέρωσης με βάση συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία, η πανδημία έχει τονίσει περαιτέρω αυτή τη διαδικασία. Ο πλούτος των κορυφαίων 500 πλουσιότερων ανθρώπων στη Γη έχει αυξηθεί κατά ένα τρισεκατομμύριο για να ξεπεράσει τα 8,4 τρισεκατομμύρια δολάρια, περισσότερο από το ΑΕΠ όλων των χωρών στον κόσμο εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα. Ο Elon Musk (Tesla) και ο Jeffe Bezos (Amazon) βρίσκονται στην κορυφή αυτής της λίστας, ακολουθούμενοι από τον Γάλλο Bernard Arnault, μετά τον Bill Gates, τον Larry Page (Alphabet-Google) και τον Mark Zuckerberg (Meta-Facebook). Ήδη το 2020, ο παγκόσμιος πληθυσμός των ατόμων high-net-worth individual (άτομα με επενδυτικά περιουσιακά στοιχεία ενός εκατομμυρίου δολαρίων) αυξήθηκε κατά 6,3%, ξεπερνώντας το όριο των 20 εκατομμυρίων. Στην Ιταλία υπήρχαν πάνω από 300.000, 9,2 τοις εκατό περισσότεροι από το 2019. Παγκοσμίως, τα περιουσιακά στοιχεία αυτών των HNWI αυξήθηκαν κατά 7,6 τοις εκατό το 2020, σχεδόν 80 τρισεκατομμύρια δολάρια και στην Ιταλία 593 δισεκατομμύρια (+2,3 τοις εκατό· το ιταλικό ΑΕΠ ανέρχεται σε 1,886 δισεκατομμύρια δολάρια Ηπα). Αλλά η φορολόγηση αυτών των υπερπλούσιων είναι πάντα για γέλια και κανένα Κράτος δεν φαίνεται να έχει την πρόθεση ή τη δύναμη να την επιβάλει. Αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι αυτοί οι κύριοι ισχυρίζονται ότι είναι μεγάλοι προστάτες φιλανθρωπικών ή/και ανθρωπιστικών έργων μέσω των ιδρυμάτων τους με αυτό τον σκοπό, που συμβάλλουν όχι λίγο στη διαφήμιση των προϊόντων τους, ίσως με φαινομενικά αντιρατσιστικές και ανθρωπιστικές εικόνες και φράσεις (σκεφτείτε τους ξεδιάντροπους κυρίους της Benetton που ανέκαθεν προκαλούσαν ζημιές από την Παταγονία στους αυτοκινητόδρομους και στους διάφορους τόπους των μετεγκαταστάσεών τους).
Να χαθεί η ανθρωπιά
Σύμφωνα με τον Jeffrey Sachs, εδώ και τέσσερις δεκαετίες έχει επιβληθεί ένας πόλεμος κατά των φτωχών στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και όπως γνωρίζουμε καλά, αυτός ο πόλεμος έχει γενικευθεί σε όλες τις πλούσιες χώρες ως πόλεμος ασφαλείας στο όνομα της υπεράσπισης των ηθών, της λάμψης και των πλούσιων πολιτών. Με άλλα λόγια, η αύξηση των βάναυσων πρακτικών της αστυνομίας (εθνικής και τοπικής) βρίσκεται εκ των πραγμάτων στο επίκεντρο της πολιτικής οικονομίας για να επιβάλει υπερεκμετάλλευση, αύξηση των κερδών και τη ολοένα μεγαλύτερη μείωση, αν όχι την κατάργηση των κοινωνικών πολιτικών. επίσης της λεγόμενης φιλανθρωπίας για τους φτωχούς η οποία σήμερα έχει μειωθεί σε κάτι πολύ μικρό και ανατέθηκε με υπεργολαβία σε ιδιωτικούς συλλόγους (στην Ιταλία Sant’Egidio, Caritas, Pane Quotidiano κ.λπ.).
Όπως γράφει και ο Sachs, οι αδιάκοποι «πολιτιστικοί πόλεμοι» (για την ασφάλεια) έχουν υποδαυλίσει ρατσισμό, σεξισμό και κάθε είδους διακρίσεις και διώξεις του πληθυσμού που χαρακτηρίζεται ως «humanity to lost», ανεπιθύμητος. Και σύμφωνα με τον Sachs, οι πόλεμοι, δηλαδή η επιλογή που επιθυμεί το στρατιωτικό λόμπι όπως και το αστυνομικό έχει επιδεινώσει τη γενική ευημερία ακόμη και σε κυρίαρχες χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στην πραγματικότητα, ο Sachs παραβλέπει το γεγονός ότι ο παγκοσμιοποιημένος φιλελευθερισμός δεν έχει πλέον τις φιλοδοξίες του βιομηχανικού καπιταλισμού του δέκατου ένατου και εικοστού αιώνα (κεϋνσιανού τύπου) που στόχευαν στην υψηλή παραγωγικότητα, τα υψηλά κέρδη και την κοινωνική ειρήνη που σχετίζεται με τη γενική ευημερία. Ο σημερινός φιλελευθερισμός στοχεύει στη μεγιστοποίηση του κέρδους με κάθε κόστος και ιδίως μέσω της εξάρθρωσης του κοινωνικού κόστους και του κόστους εργασίας, αξιοποιώντας την ασυμμετρία δύναμης και ισχύος προς όφελός του. Οι φτωχοί του σήμερα δεν είναι μόνο οι άθλιοι των περασμένων αιώνων αλλά και ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων που έχασαν ή δεν είχαν ποτέ διαπραγματευτική δύναμη. Πρόκειται για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που υφίστανται υπερεκμετάλλευση, οι οποίοι καταλήγουν να γλιστρούν στην πλήρη φτώχεια, την εξαθλίωση και την περιθωριοποίηση. Και όπως επισημαίνει ο Sachs, είναι εμβληματικό ότι ένας από τους πρώτους υπερδισεκατομμυριούχους των ΗΠΑ, ο Warren Buffett, ισχυρίστηκε ήδη από το 2006 (στους The New York Times): “Είναι ο ταξικός πόλεμος, αλλά είναι η τάξη μου, η τάξη των πλουσίων, που κάνει τους πολέμους και εμείς είμαστε οι νικητές”.
Και για να διαλύσει τις κοινωνικές πολιτικές και να διεξάγει πόλεμο κατά των φτωχών, ο άλλος θεμελιώδης στόχος της φιλελεύθερης κυριαρχίας είναι η υποταγή του Kράτους και επομένως των διεθνών, εθνικών και τοπικών διοικήσεων στους ιδιώτες αφέντες. Για να γίνει αυτό, οι μεγάλοι οικονομικοί όμιλοι έχουν εξοπλιστεί με μια ολοένα και πιο επιθετική και ισχυρή πολλαπλότητα από λομπίστες (δείτε μεταξύ άλλων το βιβλίο του Sylvan Laurens). Είναι πλέον αναγνωρισμένο ότι οι λομπίστες μεγάλων οικονομικών ομάδων είναι σε θέση να επηρεάσουν, αν όχι να υποτάξουν έντονα τις κυβερνήσεις και τα εθνικά Κράτη. Αρκεί να δούμε και την επιλογή της ευρωπαϊκής Επιτροπής να χαρακτηρίσει την πυρηνική ενέργεια ως πράσινη ενέργεια και επίσης να σώσει τον άνθρακα τουλάχιστον μέχρι το 2050. Αρκεί να σημειωθεί ότι μετά την COP 2015 στο Παρίσι καμία υπόσχεση για πραγματική και αποτελεσματική οικολογική μετάβαση δεν τηρήθηκε, και αντιθέτως η υποβάθμιση του οικοσυστήματος έχει επιδεινωθεί. Αυτό δεν οφείλεται στην αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού που σύμφωνα με τους πλούσιους θα ήταν ανεξέλεγκτη και θα αποτελούσε την απειλή (το σκιάχτρο) του 21ου αιώνα που θα επικαλύπτει την κλιματική αλλαγή και θα πυροδοτεί έτσι καταστροφικές μεταναστεύσεις. Εξ ου και η αιτιολόγηση του πολέμου κατά των μεταναστεύσεων ως επιλογή της θανατοπολιτικής/κάντε τους να πεθάνουν ή αφήστε να πεθάνουν tanatopolitica/far morire o lasciar morire και το μύθο του Μασκ-Musk της απόδρασης στο διάστημα ή στον Άρη, ενώ τόσοι πολλοί πλούσιοι χτίζουν τα ολοένα και πιο εξελιγμένα οχυρά τους στη Γη (για μια κριτική αυτών των διάφορων αποκλίσεων βλέπε Αρνησιολογία, σκεπτικισμός ή αντιστάσεις: πού πάει η πολιτική οικολογία) Negazionismo, scetticismo o resistenze: dove va l’ecologia politica).
Η συγκέντρωση των ΜΜΕ
Και ένα από τα εργαλεία του ταξικού πολέμου των κυβερνώντων είναι ασφαλώς τα ΜΜΕ συγκεντρωμένα στα χέρια ελάχιστων, μεταξύ των οποίων του πολυεκατομμυριούχου Rupert Murdoch και στην Ιταλία η GEDI των Agnelli.
Ο ταξικός πόλεμος κατά των φτωχών δεν είναι τόσο νέος στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο στην Ευρώπη (σκεφτείτε, μεταξύ άλλων, πολλά βιβλία του Τζακ Λόντον). Αλλά αυτός που ξέσπασε από τη δεκαετία του 1970 δεν έχει σύγκριση στους δύο προηγούμενους αιώνες. Ο Sachs υπενθυμίζει ότι το 1971, ένας ειδικός δικηγόρος εταιρικού δικαίου, ο Lewis Powell, ανέπτυξε μια στρατηγική (Εμπιστευτικό Μνημόνιο – Επίθεση στο Ελεύθερο Αμερικανικό Σύστημα Επιχειρήσεων, (Confidential Memorandum – Attack on American Free Enterprise System, 23 αυγούστου 1971) να αντιστρέψει την πρόοδο της σοσιαλδημοκρατίας (σε αυτά τα θέματα οι Joe Soss, Richard C. Fording και Sanford F. Schram έχουν γράψει το Disciplinare i poveri. Paternalismo neoliberale e dimensione razziale nel governo della povertà, Πειθαρχώντας τους φτωχούς. Νεοφιλελεύθερος πατερναλισμός και φυλετική διάσταση στην κυβέρνηση της φτώχειας, το οποίο σύντομα θα εκδοθεί από τον Mimesis, σε επιμέλεια των S. Busso και E. Graziano στη σειρά Cartografie sociali-Κοινωνικές χαρτογραφίες). Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι η βιβλιογραφία για τη διακυβέρνηση της φτώχειας είναι πολύ εκτεταμένη, αλλά εκείνη που αφορά τη φιλελεύθερη μετάβασή της είναι σχετικά πρόσφατη (μεταξύ άλλων, βλ. Wacquant, 2010· Έκθεση 2022 για τις παγκόσμιες ανισότητες, 2010, Rapport 2022 sur les inégalités mondiales, σε επιμέλεια L. Chancel, T. Piketty, E. Saez, G. Zucman) και αγνόησε τη μετάβαση στη θανατοπολιτική ως μια επιλογή που σήμερα φαίνεται να τείνει να υπερέχει (βλ. Να χαθεί η ανθρωπιά. Συνδημία και αντιστάσεις). (Umanità a perdere. Sindemia e resistenze).
Ήταν ο Ρίτσαρντ Νίξον που διόρισε τον Πάουελ στο Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών το 1971. Έτσι αυτό το Δικαστήριο άνοιξε στον ιδιωτικό τομέα τη δυνατότητα εισβολής στη δημόσια διοίκηση και ειδικότερα στις ελευθερίες παρέμβασης και στην ιδιωτικοποίηση της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης (σκεφτείτε την χρηματοοικονομική ισχύ των ασφαλειών για τις συντάξεις). Ο Ρίγκαν στη συνέχεια μείωσε τους φόρους των πλουσίων, επιτέθηκε στα συνδικάτα και διέλυσε την προστασία του περιβάλλοντος. Μια διαδικασία που έκτοτε έγινε ασταμάτητη.
Και όπως πολύ καλά γνωρίζουμε, ο θρίαμβος του φιλελευθερισμού στη Βόρεια Αμερική κατέληξε να διεισδύσει μετά και στην Ευρώπη. Ωστόσο, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξακολουθούν να εισπράττουν περίπου το 45% του ΑΕΠ τους ως φόρους, ενώ η κυβέρνηση των ΗΠΑ φτάνει περίπου το 31 τοις εκατό του ΑΕΠ τους. Αυτό όμως δεν απέτρεψε και στην Ευρώπη τις συνεχείς περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες και ειδικότερα στην υγεία, τη δημόσια εκπαίδευση, τα πανεπιστήμια και την έρευνα, περικοπές των πόρων για την πρόληψη των κινδύνων υγείας, περιβαλλοντικών και οικονομικών κινδύνων, ενώ έχει αυξηθεί δραματικά η ιδιωτικοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών (υγεία, μεταφορές, ταχυδρομεία και τηλεπικοινωνίες κ.λπ.).
Διαρκής πόλεμος
Η διαφορά μεταξύ του προσδόκιμου ζωής la speranza di vita στην Ευρωπαϊκή Ένωση και εκείνη στις ΗΠΑ είναι μόνο δύο ή τρία χρόνια (τη δεκαετία του ’80 στην Ευρώπη ήταν χαμηλότερη). Το 2019, οι περιουσίες των πλουσιότερων σε σχέση με το ΑΕΠ ήταν περίπου 11 τοις εκατό στη δυτική Ευρώπη έναντι 18,8 τοις εκατό στις Ηπα, οι οποίες εξέπεμπαν 16,1 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ανά κάτοικο, ενάντια σε 8,3 τόνους στην ΕΕ.
Πολύ πριν την πανδημία του Covid-19 στις Ηνωμένες Πολιτείες πυροδοτήθηκε μια «επιδημία» «θανάτων από απελπισία» “morti per disperazione” (υπερδοσολογία φαρμάκων και αυτοκτονίες), μια αύξηση των περιπτώσεων κατάθλιψης, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων. Και σε πολιτικό επίπεδο, εμφανίστηκε το φαινόμενο Ντόναλντ Τραμπ, με τον ψευδολαϊκισμό του και μια ισχυρή ικανότητα μαζικού αντιπερισπασμού που κατάφερε να υποκινήσει τον πόλεμο εναντίον των φτωχών με τον ρατσισμό και τον σεξισμό.
Ο Biden αποκαλύπτεται μια εναλλακτική λύση αποτυχημένη. η ομοσπονδιακή αύξηση των φόρων δεν καταφέρνει να περάσει και οι πλούσιοι είναι πιο εδραιωμένοι από ποτέ στα προνόμιά τους. Τα δύο τρίτα των αμερικανών πολιτών είναι υπέρ Due terzi degli american citizens sono favorevoli μιας αύξησης των φόρων για τους πλούσιους και για τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες. Αλλά είναι πιθανό ο Μπάιντεν να χάσει τις ενδιάμεσες εκλογές το 2022 και αυτό θα μπορούσε να προαναγγέλλει την επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία το 2024, εν μέσω κοινωνικών αναταραχών, βίας, νέων μαζικών περισπασμών και περιορισμών στα δικαιώματα ψήφου στις πολιτείες που κυριαρχούν οι Ρεπουμπλικάνοι.
Εν τω μεταξύ, οι αμερικανοί πολίτες είναι όλο και πιο ξεσηκωμένοι, υποκινημένοι ενάντια στην Κίνα τόσο από τους δημοκρατικούς όσο και από τους ρεπουμπλικάνους. Η αντικινεζική ρητορική σαν ένας νέος ψυχρός πόλεμος τρέφεται από τις ανησυχίες ή τις αβεβαιότητες που δημιουργούνται από την ίδια την οικονομική και κοινωνική δομή των Ηπα. Υπάρχει ακριβώς ο κίνδυνος να είναι οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες να υποκινήσουν μια κλιμάκωση προς μια νέα φάση μόνιμων πολέμων και ακόμη και παγκοσμίου πολέμου.
Με άλλα λόγια, ο πόλεμος κατά των φτωχών είναι μέρος μιας πολιτικής οικονομίας που είναι εκ των πραγμάτων πιο εγκληματική από ποτέ, επειδή παράγει καταστροφικά αποτελέσματα σε όλους τους τομείς και κινδυνεύει που οδηγήσει σε ένα πλανητικό πόλεμο (βλ. και: Joseph Stiglitz, “Mes pronostics pour l’économie mondiale en 2022”, »Τα προγνωστικά μου για την παγκόσμια οικονομία το 2022»).
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
