Την Πέμπτη 9 Μάη σε όλη την Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις για την επέτειο λήξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την Ημέρα της Εθνικής Αντίστασης. Στην εκκλησία του Αγίου Παύλου και μετά τη δοξολογία, εκφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας ο Αντιπεριφερειάρχης Χάρης Δαλκίτζης:
«Η 9η Μαΐου, ημέρα λήξης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, καθιερώθηκε στη Χώρα μας από το 1999 ως ημέρα Πανελλαδικού Εορτασμού των Εθνικών Αγώνων και της Εθνικής Αντίστασης κατά του Ναζισμού και του Φασισμού.
Σήμερα τιμούμε μια ακόμη περίοδο έντονης δοκιμασίας, θυσιών και απέραντης γενναιότητας στην ιστορία του έθνους μας. Η περίοδος του Πολέμου κατά των Ιταλών και των Γερμανών και η εν συνεχεία Εθνική Αντίσταση εναντίον του ναζισμού και του φασισμού, αποτελούν σημαντικά κεφάλαια της νεότερης ιστορίας μας.
Οι αξίες που υπερασπιστήκαμε τότε ως Έλληνες, η τιμή και η ελευθερία, αποτελούν θεμέλια στα οποία στηρίζεται η σύγχρονη Ελληνική Δημοκρατία και καθορίζουν ακόμα και σήμερα τις σχέσεις μας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Προσπαθώντας να τοποθετήσουμε τα ιστορικά γεγονότα σε μία σειρά, αρκετοί ιστορικοί συμφωνούν ότι η συνθήκη των Βερσαλλιών το 1919 και εν συνεχεία η σινοϊαπωνική σύγκρουση της δεκαετίας του 1930, δημιούργησαν τις πρώτες ρωγμές σε μια παγκόσμια τάξη που διευρυνόμενες οδήγησαν στην επέκταση του πολέμου σε όλη την υφήλιο.
Σύντομα, η Ευρώπη και ο κόσμος ολόκληρος θα βρισκόταν στη δίνη ενός ανελέητου πολέμου, που αρχικά πυροδοτήθηκε από την υποχωρητικότητα και τις διπλωματικές αδυναμίες των ισχυρών της εποχής, οι οποίοι, εσφαλμένως όπως αποδείχθηκε, επέλεξαν την πολιτική του κατευνασμού.
Δεν είναι τυχαίο ότι από πολλούς η περίοδος από την συνθήκη των Βερσαλλιών μέχρι την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ονομάστηκε περίοδος εμπόλεμης ειρήνης. Καθώς η σύρραξη εξαπλωνόταν, ο Ελληνικός Στρατός και ο Ελληνικός Λαός βρέθηκαν αναπόφευκτά στη δίνη ενός αγώνα που θα στιγμάτιζε βαθιά την ψυχή και την ιστορία της χώρας μας.
Η αντίσταση του ελληνικού στρατού αρχικά στην ιταλική εισβολή το 1940, ήταν ηρωική και αποτελεσματική. Η Ιταλική επίθεση πλήγωσε το ελληνικό φιλότιμο και προσέβαλλε την αγάπη για την πατρίδα.
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο αμερικανός δημοσιογράφος Λίλαντ Στόου, πολεμικός ανταποκριτής στο Αλβανικό Μέτωπο : «Ο πόλεμος αυτός γίνεται από Ελληνικά στρατεύματα πού από την ανώτερη ως την κατώτερη βαθμίδα συμμορφώνονται με τις μεγάλες στρατιωτικές παραδόσεις της αρχαίας Ελλάδας.
Αυτός ο μικρόσωμος άλλα μαχητικός Ελληνικός στρατός είναι κάτι πού αξίζει να το δει κανείς, κάτι πού θα το θυμάται για πάντα.», ενώ ο ίδιος στο βιβλίο του με τίτλο ‘Ένα μάθημα από τους Έλληνες’ αναφέρει πως ο πόλεμος για την Ελλάδα ήταν εθνικός, ένας μαζικός ξεσηκωμός, στον οποίο συμμετείχε ολόκληρος ο λαός.
Ο ιστορικός Heinz Richter σημειώνει πως οι Έλληνες έδειξαν στον κόσμο, ότι και τα μικρά έθνη μπορούν να αμυνθούν αποτελεσματικά απέναντι σε επιθέσεις απολυταρχικών καθεστώτων. Η ηρωική αντίσταση του Ελληνικού Στρατού στην Γερμανική Επίθεση στις αρχές Απριλίου του 41 και η άμυνα των ελληνικών οχυρών απέναντι σε δυνάμεις υπέρτερες αυτών σε αριθμό και ποιότητα εξοπλισμού κατέδειξε για άλλη μία φορά την γενναιότητα των Ελλήνων Μαχητών.
Η Ελλάδα όχι μόνο υπερασπίστηκε την ελευθερία της, αλλά επίσης απέδειξε στον υπόλοιπο κόσμο ότι ήταν διατεθειμένη να υποστεί το αιματηρό κόστος της αντίστασης στην τυραννία. Χαρακτηριστικά ο υπουργός Πολέμου και Εξωτερικών της Βρετανίας Σερ Άντονι Ίντεν δήλωσε στο Βρετανικό Κοινοβούλιο στις 4 Σεπτεμβρίου 1942: “Άσχετα απ’ ότι θα πουν οι ιστορικοί του μέλλοντος, εκείνο που μπορούμε να πούμε εμείς τώρα, είναι ότι η Ελλάδα έδωσε ένα αλησμόνητο μάθημα στον Μουσολίνι, ότι αυτή υπήρξε η αφορμή της επανάστασης στη Γιουγκοσλαβία, ότι αυτή κράτησε τους Γερμανούς στο ηπειρωτικό έδαφος και στην Κρήτη για έξι εβδομάδες, ότι αυτή ανέτρεψε τη χρονολογική σειρά όλων των σχεδίων του Γερμανικού Επιτελείου κι έτσι έφερε γενική μεταβολή στην όλη πορεία του πολέμου και νικήσαμε’’.
Μετά την συνθηκολόγηση του Φον Πάουλους στο Στάλινγκράντ, ο Στάλιν δήλωσε στις 31 Ιανουαρίου 1943 σε ομιλία του που μεταδόθηκε από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Μόσχας: “Λυπάμαι γιατί γερνώ και δεν θα ζήσω αρκετά για να ευγνωμονώ τον Ελληνικό Λαό, η αντίσταση του οποίου έκρινε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.’’
Συνολικά, ο χρόνος Στρατιωτικής αντίστασης των ελληνικών δυνάμεων κατά των δυνάμεων του άξονα διήρκησε 219 ημέρες, τις περισσότερες από κάθε άλλο ευρωπαϊκό κράτος, ενώ ακολούθησαν η Νορβηγία με 61 ημέρες, η Γαλλία με 43 και η Πολωνία με 30 ημέρες.
Η αντίσταση κατά των στρατευμάτων κατοχής ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την πτώση και τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας, τον Απρίλιο του 1941.
Η Εθνική Αντίσταση στην Ελλάδα αποτελεί ένα κρίσιμο κεφάλαιο της νεότερης ελληνικής ιστορίας, προσδιορισμένο από τη μαζική κινητοποίηση του πληθυσμού ενάντια στις κατοχικές δυνάμεις του Άξονα. Αρχικά η αντίσταση εκδηλώνεται με αυθόρμητες ενέργειες πολιτών.
Στη συνέχεια εμφανίζονται συνθήματα στους τοίχους, διανομή φυλλαδίων, προστασία και φυγάδευση Βρετανών, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών, δημιουργία δικτύων από πολίτες και στρατιωτικούς για παροχή πληροφόρησης μέσω ασυρμάτων στις συμμαχικές δυνάμεις και πρόκληση δολιοφθορών.
Ολιγάριθμες ομάδες αποτελούμενες και από Έλληνες αξιωματικούς τους πρώτους μήνες της κατοχής, έδωσαν θάρρος και δύναμη στον πληθυσμό, ενώ ενέπνευσαν το συναρπαστικό συναίσθημα της παρανομίας και της αντίστασης κατά του κατακτητή.
Η πείνα του χειμώνα 1941/42 αντί να αποδυναμώσει την αντίσταση του πληθυσμού απέναντι στον κατακτητή, χαλύβδωσε τους Έλληνες και κατέστησε επιτακτική και αναγκαία την αντίσταση, η οποία σταδιακά απέκτησε οργανωμένη μορφή με την ίδρυση αντιστασιακών οργανώσεων, των οποίων ο αριθμός υπολογίζεται σε άνω των 60.
Από τα μέσα του 1942 αντάρτικοι σχηματισμοί με στόχο την εκδίωξη των κατοχικών δυνάμεων, και κυριότερους εξ αυτών το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ, τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ, παρουσίασαν σταδιακή ενδυνάμωση.
Οι επιθέσεις τους αρχικά στράφηκαν εναντίον ιταλικών μονάδων, ενώ η πρώτη εντυπωσιακή ενέργεια έλαβε χώρα το Νοέμβριο του 42, όταν αντάρτες από τις αντιστασιακές οργανώσεις ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου υπό την καθοδήγηση μιας βρετανικής ομάδας καταδρομών.
Η καταστροφή τον Ιούνιο του 1943 μιας φάλαγγας φορτηγών στα στενά του Σαραντάπορου στην Θεσσαλία, σε συνδυασμό με την ανατίναξη της γέφυρας του Ασωπού από Άγγλους καταδρομείς, οδήγησαν στη μεταφορά και δέσμευση γερμανικών μεραρχιών στην Ελλάδα, αποδυναμώνοντας τις Γερμανικές Δυνάμεις στα ενεργά μέτωπα του πολέμου.
Οι προκληθείσες δολιοφθορές στέρησαν πολύτιμα εφόδια από τις δυνάμεις των Γερμανών στη Βόρεια Αφρική. Πολυάριθμες επιθέσεις κατά του κατακτητή, οδήγησαν σε αντίποινα κατά του άμαχου πληθυσμού, σε τρομοκρατία και σε φρικαλεότητες οι οποίες παραμένουν νωπές στην συλλογική μας μνήμη.
Επίσης αξίζει να σημειωθεί, πως οι Έλληνες δεν αποδεχθήκαμε χωρίς αντίδραση τον διωγμό και τον εκτοπισμό των Εβραίων συμπολιτών μας. Τόσο η εκκλησία, όσο και επαγγελματικά σωματεία, δικηγόροι και δάσκαλοι, διαμαρτυρήθηκαν στις γερμανικές αρχές, ενώ απλοί Έλληνες πολίτες αλλά και μέλη της εθνικής αντίστασης κατάφεραν να διασώσουν Εβραίους συμπολίτες μας από τον αναγκαστικό εκτοπισμό και τον βέβαιο θάνατο.
Το ανθρώπινο κόστος του πολέμου και της κατοχής για την χώρα μας ήταν τεράστιο. Η Ελλάδα με πληθυσμό περίπου 7 εκατ. κατοίκων είχε απώλειες ανθρωπίνων ζωών άνω του μισού εκατ. ανθρώπων, αριθμός που σε ποσοστό μεταφράζεται σε άνω του 7% του συνολικού πληθυσμού της χώρας.
Πόλεις και χωριά καταστράφηκαν. Η παραγωγική και βιομηχανική υποδομή της χώρας εκμηδενίστηκε. Δρόμοι, γέφυρες και δίκτυα υποδομών καταστράφηκαν επίσης. Η παραγωγική βάση της χώρας είχε σχεδόν εξαφανιστεί. Οι παραπάνω καταστροφές επέφεραν αθροιστικά ένα πλήγμα από το οποίο η χώρα μας θα χρειαζόταν δεκαετίες για να ανακάμψει.
Τηρουμένων των αναλογιών, η Ελλάδα υπέστη από το σύνολο των χωρών που συμμετείχαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τις μεγαλύτερες απώλειες σε έμψυχο υλικό αλλά και στην οικονομία της, για τις οποίες μέχρι και σήμερα η χώρα μας δεν έχει ουσιαστικά αποζημιωθεί.
Από την μυστική συγκέντρωση στοιχείων που ξεκίνησε τον Μάιο του 1941 και διήρκησε μέχρι το Νοέμβριο του 1944, προέκυψε μία Έκθεση η οποία κατατέθηκε στη διάσκεψη του Οργανισμού Η.Ε. στο Σαν Φραντσίσκο το 1945 με γενικό τίτλο ‘’ΑΙ ΘΥΣΙΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ’’.
Στο προοίμιο αυτής αναφέρεται χαρακτηριστικά : ‘’Τους αγώνες αυτούς, στον πόλεμο και στην κατοχή, τους επλήρωσε ο ελληνικός λαός, τους επλήρωσε το Γένος, τους επλήρωσαν η Χώρα και το Κράτος. Και το τίμημα υπήρξε πολύ βαρύ. Βαρύτερο από κάθε άλλη χώρα του Κόσμου, βαρύτερο από τις δυνάμεις του λαού και του κράτους’’.
Κυρίες και κύριοι, οι Εθνικοί Αγώνες και η Παλαϊκή Αντίσταση κατά του Ναζισμού και του Φασισμού μέχρι την αποχώριση των κατοχικών δυνάμεων, αποτελεί ένα ακόμη λαμπρό παράδειγμα αγώνα για την ελευθερία στη σύγχρονη ιστορία των εθνών.
Με περιορισμένους πόρους και υπό ακραίες συνθήκες, άνδρες και γυναίκες αντιστάθηκαν με απίστευτο θάρρος, αυταπάρνηση, αποφασιστικότητα και ηρωισμό. Η Εθνική Αντίσταση δεν ήταν πρωτίστως αγώνας για την επιβίωση, αλλά κυρίως αγώνας και για τη διατήρηση της εθνικής αξιοπρέπειας, της τιμής και της ελευθερίας της πατρίδας μας.
Η ιστορία των Εθνικών Αγώνων και της Εθνικής Αντίστασης εκπέμπει ένα ισχυρό μήνυμα σήμερα για τη σημασία της ενότητας και της αλληλεγγύης στις δύσκολες στιγμές. Η δημοκρατία απαιτεί διαρκή προστασία και ενίσχυση.
Σε μια εποχή που ο λαϊκισμός ενισχύει ακραίες πολιτικές δυνάμεις, ευθέως απειλούνται οι θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Η αναγκαιότητα εγρήγορσης και αντίδρασης είναι εξίσου επιτακτική.
Καθώς παράλληλα τιμούμε σήμερα και την Ημέρα της Ευρώπης, είναι ανάγκη να επαναβεβαιώσουμε τη δέσμευσή μας στις αξίες της ειρήνης, της ενότητας, και της συνεργασίας που αναδύθηκαν από τις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τιμώντας τη μνήμη των θυμάτων και των θυσιών τους για την ελευθερία, καλούμαστε να καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για την διαμόρφωση ενός κόσμου όπου η ειρηνική επίλυση των διαφορών, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και η ευημερία των πολιτών θα αποτελεί προτεραιότητα όλων».
