Σεβασμιώτατε, σεβαστοί πατέρες, ευσεβές εκκλησίασμα,
Αυτές τις μέρες του Σεπτέμβρη οι ματιές μας είναι στραμμένες στην Ανατολή, και η καρδιά μας σφίγγεται από τα ερεθίσματα της μνήμης. Αυτές τις μέρες του Σεπτέμβρη του ..22, ξεριζώθηκε ο Ελληνισμός από τις – πανάρχαιες κοιτίδες του – στην Ανατολή. Η 14η του μήνα καθιερώθηκε με νόμο της Βουλής των Ελλήνων ως «Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό κράτος».
98 χρόνια πέρασαν από εκείνη την αποφράδα ημέρα, που η φωτιά του Νουρεντίν πασά αποτελείωνε το έργο της, αφήνοντας σωρούς ερειπίων στην Σμύρνη, την πρωτεύουσα πόλη του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Τον Αύγουστο του ..22 κατέρρευσε το μέτωπο και υποχώρησε άτακτα η στρατιά της Μικράς Ασίας. Ακολούθησαν σφαγές, λεηλασίες και άλλες θηριωδίες σε βάρος του άμαχου πληθυσμού, πορείες ομήρων και αιχμαλώτων στα βάθη της Ανατολής. Τέλος, ήρθε η πυρκαγιά της Σμύρνης, οι σκηνές φρίκης στην προκυμαία της και η εξόντωση χιλιάδων Ελλήνων.
Ήταν η μεγαλύτερη τραγωδία της νεώτερης ιστορίας μας. Τραγωδία που κατά τον Ελευθέριο Βενιζέλο, μπορεί να θεωρηθεί μεγαλύτερη και από αυτήν την Άλωση της Πόλης το 1453, αφού όπως έλεγε,
«Εις την πτώσιν της Κωνσταντινουπόλεως, το έθνος έμεινε εις τας εστίας του, υποταγμένον και δούλον, αλλά έμεινεν συνεχίζον την ζωήν του, δεν έπαθεν την συμφοράν την οποίαν έπαθεν σήμερον»….
Χάθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες ψυχές, και άλλοι 1.400.000 πρόσφυγες έφθασαν στην Ελλάδα. Ξεριζώθηκαν, άφησαν εκεί γονείς, παιδιά, αδέλφια, τις περιουσίες τους. Πήραν μαζί τους ένα μπόγο με τα απαραίτητα. Λίγο ψωμί για τα παιδιά τους, τις προίκες των κοριτσιών τους, μιαν εικόνα κρυμμένη στον κόρφο τους, τα κλειδιά των σπιτιών τους μήπως και ξαναγυρίσουν. Τα καράβια της προσφυγιάς ξεφόρτωναν καταρρακωμένες ψυχές στα λιμάνια της Ελλάδας. Έρχονταν από τη Σμύρνη και το Αϊβαλί, την Κίο, τα Μουδανιά, και από τα λιμάνια της Μαύρης θάλασσας. Πολλά τέτοια καράβια έπιασαν και το λιμάνι της Καβάλας. Οι άνθρωποι στοιβάζονταν σε αποθήκες και σχολεία, έμειναν ακόμη και σε σκηνές στην πόλη και την ύπαιθρο, όπου θέριζαν ο τύφος, η δυσεντερία και η ελονοσία.
Η Μικρασιατική Καταστροφή δεν ήταν μια συγκυριακή συμφορά. Ήταν ο επίλογος ενός μεθοδευμένου σχεδίου που τέθηκε σε εφαρμογή από τους νεότουρκους λίγα χρόνια πριν, όταν έβαλαν στόχο της πολιτικής τους τον βίαιο εκτουρκισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με την μέθοδο της εθνοκάθαρσης, εξοντώθηκαν 1.5 εκ. Αρμένιοι, 500 χιλ. Ασσύριοι και σχεδόν 1 εκ. Έλληνες. Με μαζικές σφαγές, καταστροφές περιουσιών, λεηλασίες και πυρπολήσεις χωριών και πόλεων, με τα τάγματα εργασίας και τους βίαιους εκτοπισμούς.
Ήδη από το 1915 ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος έγραφε:
«Πάντες εξορίσθημεν εκ των εστιών ημών, τα τέκνα ημών απωρφανήσθησαν, αι μητέραι εχήρευσαν, αι παρθέναι ητιμάσθησαν, εντός μάλιστα των εκκλησιών, και ημείς οι επιζήσαντες, διάγομεν βίον αθλιότητος εν τω εσωτερικώ και εν τω βάθει της Μικράς Ασίας»…
Δεν ξεχνούμε λοιπόν αυτά που έγιναν. Πρέπει να τα γνωρίζουμε και να τα μνημονεύουμε. Όχι για να ξύνουμε παλιές πληγές, όχι για να υποδαυλίζουμε το μίσος, όχι για να κατηγορήσουμε έναν ολόκληρο λαό για έμφυτη βαρβαρότητα. Απαιτούμε όμως από την τουρκική πλευρά, να αναγνωρίσει τις σκιές της ιστορίας της και να αποδεχθεί τις ευθύνες της. Σήμερα, απαιτούμε ακόμη, σεβασμό στις διεθνείς συνθήκες και τα δίκαια. Οι σχέσεις της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών δεν πρέπει να βασίζονται στην σκόπιμη λήθη, αλλά στην αλήθεια και την ειλικρινή συγνώμη.
Μια δικαίωση ζητούμε γι αυτούς που χάθηκαν, και γι αυτούς που ρακένδυτοι και εξουθενωμένοι έφθασαν εδώ, στην μητέρα Ελλάδα. Για τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας που βίωσαν την φωτιά και την προσφυγιά, που πάλεψαν για να επιβιώσουν και να στηθούν στα πόδια τους. Και τα κατάφεραν. Κέρδισαν τη ζωή με το μόχθο τους. Μεγάλωσαν με αξιοπρέπεια τα παιδιά και τα εγγόνια τους, χτίζοντας στέρεα την κοινωνία στη νέα πατρίδα. Έκαναν το χρέος τους.
Χρέος δικό μας είναι να διαφυλάξουμε όσα μας κληροδότησαν. Τις αξίες τους, την δύναμη της ψυχής τους, τα ήθη και έθιμά τους, τον πολιτισμό τους. Για τον λόγο αυτό, ο σύλλογος Μικρασιατών Καβάλας «Μνήμη Μικράς Ασίας», ίδρυσε το «Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού», προσπάθεια που υποστηρίζεται θερμά από τις τελευταίες διοικήσεις του Δήμου Καβάλας. Ένα μουσείο κόσμημα για την πόλη, μια κιβωτό μνήμης, παρακαταθήκη για τις γενιές που έρχονται.
4 χρόνια πριν, ανήμερα του μαρτυρικού θανάτου του Εθνο – Ιερομάρτυρα Χρυσοστόμου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, απηύθυνε έναν λόγο προς τον ομώνυμό του νέο Μητροπολίτη Σμύρνης κατά την τελετή της ενθρόνισής του. Ας μου επιτραπεί να κλείσω με αυτόν.
«Θα μαθαίνεις διαρκώς διά τα περασμένα μεγαλεία αλλά και διά τας συμφοράς τας πικράς. Τας πικροτάτας διά το Γένος μας ημέρας με τις τραγικές αναμνήσεις και τα αιματοβαμμένα νερά, της προκυμαίας της σφαγής και του πόνου, και όχι ασφαλώς *του συνωστισμού. Και θα ακούς τους θρήνους της απελπισίας και την απόγνωσιν, εκείνων των πατέρων και αδελφών μας με τον μπόγο στο χέρι, οι οποίοι τώρα , περιβεβλημένοι λευκάς στολάς, ευρίσκονται – όχι εις τον επίγειον παράδεισον της Σμύρνης, – αλλά εις τον επουράνιον».
Αιωνία τους η μνήμη.
Μανώλης Ζαχαρόπουλος
Μέλος τουΔ.Σ.
του Συλλόγου Μικρασιατών Καβάλας
«Μνήμη Μικράς Ασίας»
Καβάλα 20 Σεπτέμβρη 2020
