Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε στον ήρωα του Τρωικού Πολέμου Παλαμήδη και την άδικη κατηγορία του από τον Οδυσσέα, η οποία κατέληξε στην θανάτωσή του. Θα την συνδέσουμε με την άδικη κατηγορία του Σωκράτη και θα αναφερθούμε στην μετάνοια των Αθηναίων για την θανάτωση του πιο δίκαιου πολίτη της Αθήνας. Τέλος, θα αναφερθούμε στις εθνικές εκλογές τονίζοντας ότι θα πρέπει οι πολίτες να αποφασίσουν με ρεαλισμό, ορθολογισμό και υπέρ των συμφερόντων τους, ώστε να μην «κλαίνε» εκ των υστέρων!
Ο Παλαμήδης
Ο Παλαμήδης ήταν ήρωας της Τρωικής εκστρατείας, εφευρέτης, συγγραφέας και δημιουργός. Ήταν γιος του Ναύπλιου και της Ησιόνης και ξεχώριζε για τη σοφία του. Στον Παλαμήδη αποδίδονται η επινόηση των μέτρων και των σταθμών, η διαίρεση του έτους σε ώρες, ημέρες και μήνες, και η εφεύρεση διαφόρων παιχνιδιών (επιτραπέζιων και στρατηγημάτων) που ονομάζονται και του Παλαμήδους ή αθύρματα ή πεσσοί ή πεττοί (σύμφωνα με κάποιους συγγραφείς οι πεσσοί είναι το σημερινό σκάκι).
Ο Όμηρος δεν αναφέρει καθόλου τον Παλαμήδη στα δύο έπη του. Για πρώτη φορά ο Παλαμήδης αναφέρεται στα «Κύπρια», από τα οποία παρέλαβαν την ιστορία του και τη διαμόρφωσαν οι τραγικοί Αισχύλος και Ευριπίδης. Ο Παλαμήδης, σύμφωνα με τον μύθο, κατηγορήθηκε άδικα από τον Οδυσσέα και χωρίς να δοθεί η δυνατότητα στον ήρωα να απολογηθεί, καταδικάστηκε και θανατώθηκε δια λιθοβολισμού. Η κατηγορία ήταν ποταπή και τον παρουσίαζε ως προδότη των Ελλήνων. Ειδικότερα, κατά την διάρκεια απουσίας του Παλαμήδη από το στρατόπεδο των Ελλήνων, ο Οδυσσέας κατηγόρησε τον Παλαμήδη ότι συνεργαζόταν με τον αρχηγό των Τρώων Πρίαμο. Οι Αχαιοί συνέλαβαν ένα Τρώο δούλο, ο οποίος μετέφερε χρυσό και χρήματα σε ένα σύμμαχο των Τρώων. Ο Οδυσσέας και ο Αγαμέμνων ανάγκασαν τον δούλο να γράψει ένα ψεύτικο γράμμα του Πρίαμου στον Παλαμήδη, το οποίο «αποκάλυπτε» την συνεργασία τους. Μάλιστα, έκρυψαν τον χρυσό στην σκηνή του Παλαμήδη. Ο ήρωας αρνήθηκε κάθε κατηγορία, αλλά όταν έσκαψαν στην σκηνή του βρήκαν τον χρυσό και έτσι έπεισε ο Οδυσσέας το δικαστήριο των αρχηγών των Αχαιών για την αλήθεια της κατηγορίας. Με τον τρόπο αυτό καταδικάστηκε ο Παλαμήδης και θανατώθηκε με λιθοβολισμό.
Αναφορά του Σωκράτη στον Παλαμήδη
Την άδικη κατηγορία, καταδίκη και θανάτωση του Παλαμήδη μνημονεύει ο Σωκράτης στην Απολογία του. Πιο συγκεκριμένα, στην «Απολογία» του Πλάτωνος, λέει ότι «σε εμένα τουλάχιστον, φαίνεται θαυμαστή η παραμονή σε μέρος που θα μπορούσα να συναντήσω τον Παλαμήδη, τον Αίαντα του Τελαμώνα και όσους άλλους από τους παλιούς πέθαναν από άδικη κρίση, και να συγκρίνω τα παθήματά μου με τα δικά τους».
Επιπλέον, στην «Απολογία» του Ξενοφώντος, ο Σωκράτης λέγει «με παρηγορεί και ο Παλαμήδης, που πέθανε κάπως σαν και μένα, γιατί ακόμα και σήμερα μας προμηθεύει υλικό για πολύ πιο όμορφους ύμνους από ότι ο Οδυσσέας, που τον καταδίκασε σε θάνατο άδικα».
Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι ο σοφιστής Γοργίας είχε γράψει έργο με τίτλο «Υπέρ Παλαμήδους Απολογία», το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα. Η χρονολογία του έργου αυτού τοποθετείται πριν το 411 π.Χ.. Πολλοί ειδικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι ο Πλάτων επηρεάστηκε από το έργο του Γοργία για να γράψει την Απολογία του Σωκράτους. Μάλιστα, υπάρχουν συγκριτικές μελέτες των δύο έργων.
Ο «Παλαμήδης» του Ευριπίδη
Ο Ευριπίδης έγραψε τριλογία με τίτλους «Αλέξανδρος», «Τρωάδες» και «Παλαμήδης», περίπου το 415 π.Χ.. Για την τραγωδία «Παλαμήδης» στηρίχθηκε στις πληροφορίες που παρείχαν, κυρίως, οι Αισχύλος και Σοφοκλής για τον Παλαμήδη. Η τραγωδία «Παλαμήδης» αναφέρεται στον Διογένη Λαέρτιο στην βιογραφία του Σωκράτη, αλλά και στην εισαγωγή του λόγου του Ισοκράτη «Βούσιρις». Πιο συγκεκριμένα, ο Διογένης Λαέρτιος γράφει ότι οι κατήγοροι του Σωκράτη Άνυτος, Μέλητος και Λυσίας δεν είχαν καλό τέλος. Οι Αθηναίοι σχεδόν αμέσως μετά την καταδίκη και τον θάνατο του Σωκράτη συνειδητοποίησαν το λάθος τους και λόγω των τύψεων που αισθάνθηκαν τον μεν Άνυτο και τον Λυσία τους εξόρισαν, τον δε Μέλητο θανάτωσαν. Λέγεται μάλιστα, από τον Διογένη τον Λαέρτιο, αλλά και στην εισαγωγή στον λόγο του Ισοκράτη που προαναφέραμε, ότι όταν διδάχθηκε η τραγωδία «Παλαμήδης» του Ευριπίδη, στο σημείο που ο χορός λέγει,
«ἐκάνετ᾿ ἐκάνετε τὰν πάνσοφον,
ὦ Δαναοί,
τὰν οὐδέν᾿ ἀλγύνουσαν ἀηδόνα Μουσᾶν».
δηλαδή «σκοτώσατε, σκοτώσατε, τον πάνσοφο, ω Δαναοί, τον αθώο, το αηδόνι των Μουσών» το πλήθος αισθάνθηκε τέτοια ντροπή που θανάτωσαν τον Σωκράτη, ώστε όλο το θέατρο ξέσπασε σε λυγμούς!
Εθνικές εκλογές
Στις εθνικές εκλογές συχνά αποδεικνύεται ότι η επιλογή των πολιτών δεν είναι αυτή που προσδοκούσε, είτε γιατί οι εκλεγόμενοι δεν κατάφερναν να προβλέψουν τις επερχόμενες καταστάσεις, είτε διότι λόγω εγωισμού δεν αποδέχονταν προτάσεις από τρίτους για λύσεις στα προβλήματα, είτε διότι οι εκλεγόμενοι στηρίχτηκαν σε υποσχέσεις που ήταν αδύνατον να εκπληρωθούν, ή για διάφορους άλλους λόγους.
Έτσι, η πατρίδα μας με το δημοκρατικό αντιπροσωπευτικό πολίτευμα που έχει εκλέγει σε πολλές περιπτώσεις εκπροσώπους πολύ κατώτερους των περιστάσεων. Το αποτέλεσμα είναι να μην γίνονται τα πράγματα σωστά και να συνειδητοποιούμε ότι χάθηκε πολύτιμος χρόνος και ότι το τραίνο πέρασε, ενώ εμείς είμαστε ακόμη στην στάση, αλλά εκ των υστέρων!
Πρόσφατο παράδειγμα η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας. Οι πολιτικοί δεν μπόρεσαν να προβλέψουν την κρίση που ερχόταν λόγω λανθασμένων επιλογών, κ.λπ., κ.λπ.. Το αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης αλλά και των πολιτικών των τελευταίων ετών ήταν το «κλάμα» πολλών συμπολιτών μας, εκ των υστέρων, για τις επιλογές τους!
Επίλογος
Κλείνοντας το άρθρο μου, θα ήθελα να τονίσω ότι είχε ως στόχο πρώτον να καταγράψει μερικά στοιχεία από την μυθολογία και την ιστορία μας, και δεύτερον να μας παρακινήσει ώστε στις εθνικές εκλογές της Κυριακής να ζυγίσουμε καλά την ψήφο μας, ώστε να μην «κλαίμε» πάλι κατόπιν εορτής! Να ψηφίσουμε κόμματα και υποψηφίους που μπορούν, κατά την γνώμη μας, να βοηθήσουν την χώρα να πάει μπροστά. Να ψηφίσουμε τους καλύτερους, διότι έτσι η άμαξα μπορεί να τρέξει. Είμαστε πολύ πίσω από το ευρωπαϊκό και διεθνές γίγνεσθαι και η στασιμότητα ή η οπισθοχώρηση δεν μας ωφελεί.
Βασίλης Τσιάντος Αντιπρόεδρος της Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας
στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ) – Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (πρώην ΤΕΙ ΑΜΘ)
