Το τελευταίο διάστημα επειδή έγινε ιδιαίτερος λόγος για τη χρησιμότητα ή μη των οδηγών όδευσης τυφλών αλλά και για τους σωστούς ή μη τρόπους τοποθέτησης, η Περιφερειακή Ένωση τυφλών του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών που είναι επίσημος φορέας εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα από το 1932 καθώς και επίσημος κοινωνικός εταίρος της πολιτείας για θέματα που αφορούν τα άτομα με αναπηρία όρασης οφείλει να ενημερώσει για τα παρακάτω: για την ασφαλή μετακίνηση των ατόμων με αναπηρία όρασης επιβάλλεται η κατασκευή οδηγού όδευσης τυφλών που αποβλέπει στην καθοδήγησή τους σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους πόλεων και οικισμών που προορίζονται για την κίνηση, στάση και δραστηριότητα πεζών.
Ο οδηγός όδευσης τυφλών είναι ένα πλακίδιο διαφορετικής υφής και χρώματος από το υπόλοιπο δάπεδο της ελεύθερης ζώνης όδευσης πεζών, με τη βοήθεια του οποίου τα άτομα με αναπηρία όρασης μπορούν να μετακινούνται με ασφάλεια και ανεξαρτησία, είτε έχουν ολική απώλεια όρασης και είναι χρήστες του λευκού μπαστουνιού, είτε έχουν μερική όραση και τους βοηθά το ανάγλυφο του ειδικού αυτού πλακιδίου και η έντονη χρωματική αντίθεση που έχει σε σχέση με την υπόλοιπη επίστρωση πεζοδρομίων, πεζόδρομων κ.λ.π.
Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι σίγουρα δεν είναι τυχαίο γεγονός το ότι υπάρχουν ειδικές νομοθεσίες μέσα στις οποίες αναφέρονται αναλυτικά οι ειδικές ρυθμίσεις, οι προδιαγραφές και οι κανονισμοί που θα πρέπει να ισχύουν για την εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία, όπως ο Ν. 6213/2022 που αντικατέστησε την προηγούμενη απόφαση του 2009, ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός (Ν. 1577/1985), ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (Ν. 4067/2012) και το «Σχεδιάζοντας για όλους» του γραφείου μελετών ΑμεΑ του ΥΠΕΧΩΔΕ, κώδικες της Πολεοδομικής Νομοθεσίας, του κτιριοδομικού κανονισμού, αλλά και νομοθεσιών άλλων υπουργείων, ενσωματώσεις στο ελληνικό δίκαιο ευρωπαϊκών κανονισμών και προτύπων, κ.λ.π.
Κι όλα αυτά επειδή τα άτομα με αναπηρία έχουν το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα να απολαμβάνουν και να χρησιμοποιούν προϊόντα, περιβάλλοντα, αγαθά, υπηρεσίες, προγράμματα υποδομές κ.λ.π. που φτιάχνονται για να χρησιμοποιούνται από όλους τους πολίτες του κράτους, να κάνουν χρήση όλων των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών Ν. 4074/2012.
Έχουν το δικαίωμα με τις παρεμβάσεις αυτές να διασφαλίζεται η ιδιωτικότητα, η ασφάλεια, η αυτονομία, η εξάλειψη του στιγματισμού και των διακρίσεων. Όλα αυτά δυστυχώς δεν ήταν αυτονόητα και δεδομένα και κατακτήθηκαν μετά από πολυετείς αγώνες του οργανωμένου αναπηρικού κινήματος.
Σήμερα όμως, φτάνουμε στο σημείο να χρειάζεται να εξηγούμε σε όλους τι σημαίνει προσβασιμότητα, προσβάσιμη αλυσίδα, καθολικός σχεδιασμός, εύλογες προσαρμογές και χρειάζεται να πηγαίνουμε παντού με τα ΦΕΚ ανά χείρας, διεκδικώντας κάθε φορά το αυτονόητο και το συνταγματικά κατοχυρωμένο.
Χρειάζεται να εξηγούμε κάθε φορά από την αρχή ότι ένα άτομο με ολική απώλεια όρασης χρειάζεται μια προσβάσιμη διαδρομή για να κινηθεί μέσα στην πόλη και στους οικισμούς με ανεξαρτησία και ασφάλεια και η προσβάσιμη αυτή διαδρομή θα πρέπει να περιλαμβάνει τον οδηγό όδευσης τυφλών που θα είναι σωστά τοποθετημένος αλλά και οποιοδήποτε άλλο πρόσφορο μέσο για την ενημέρωση και διευκόλυνσή τους, όπως ηχητική σήμανση στους φωτεινούς σηματοδότες, απτικοί χάρτες, ηχητική αναγγελία σε διάφορα σημεία, ενημερωτικές πινακίδες σε γραφή Braille, ηχητική αναγγελία στις προσβάσιμες στάσεις και εντός των μέσων μαζικής μεταφοράς κ.λ.π.
Ένα άτομο με μερική απώλεια όρασης χρησιμοποιεί επίσης όλα τα προαναφερθέντα μέσα, ίσως όμως με διαφορετικό τρόπο, για παράδειγμα είναι πιθανό να μην κινείται πάνω στον οδηγό όδευσης τυφλών με το λευκό μπαστούνι, αλλά να τον ακολουθεί είτε αναγνωρίζοντας με το πάτημα το ανάγλυφό του, είτε ξεχωρίζοντας το έντονο κίτρινο χρώμα του που κάνει έντονη χρωματική αντίθεση με τα υπόλοιπα πλακάκια του δαπέδου.
Πρέπει να εξηγούμε ότι ως προσβάσιμη διαδρομή νοείται η συντομότερη, η συνεχής, η πιο ασφαλής και χωρίς εμπόδια πορεία και όχι αυτή που θα χαραχτεί από τους μελετητές αφού πρώτα επιλέξουν που θα τοποθετηθούν τα παγκάκια, τα παρτέρια, οι χώροι φύτευσης, τα σιντριβάνια και κάθε άλλο διακοσμητικό ή χρηστικό αντικείμενο με αποτέλεσμα ο οδηγός όδευσης τυφλών να τοποθετείται στον χώρο που περισσεύει και με πολλές αλλαγές πορείας, κοινώς πολλά ζιγκ-ζαγκ.
Επίσης εξηγούμε ότι όλες αυτές οι διευκολύνσεις της προσβασιμότητας βοηθούν και τα ηλικιωμένα άτομα, τα άτομα με κάποιες παθήσεις, όσους μπορεί να έχουν για μικρό χρονικό διάστημα κάποιον τραυματισμό, κ.λ.π.
Ο οδηγός όδευσης τυφλών κατασκευάζεται μέσα στην ελεύθερη ζώνης όδευσης πεζών η οποία πρέπει σύμφωνα με τη νομοθεσία να έχει κατ’ ελάχιστο μήκος 1,5 μέτρο και ελεύθερο ύψος κατ’ ελάχιστο 2,20 μέτρα.
Μέσα στην ελεύθερη ζώνη όδευσης πεζών απαγορεύεται να υπάρχουν οποιαδήποτε χαμηλά ή ψηλά εμπόδια δηλαδή τραπεζοκαθίσματα, σταντ, εμπορεύματα, διαφημιστικές πινακίδες, γλάστρες, παγκάκια, κάδοι απορριμμάτων, αστικός εξοπλισμός, παρτέρια, σκαλωσιές, αντικείμενα που προεξέχουν, τέντες, ομπρέλες κ.λ.π.
Οι πλάκες που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του οδηγού όδευσης τυφλών είναι τετράγωνες και αντιολισθηρές που είτε θα έχουν πλατιές ρίγες για να υποδείξουν την κατεύθυνση, τοποθετούνται δηλαδή για την πορεία ενός ατόμου με αναπηρία όρασης, είτε θα έχουν έντονες φολίδες τοποθετημένες σε τετράφωνο κάναβο με διάταξη διαγώνια προς την κίνηση των πεζών για να υποδηλώσουν τον κίνδυνο και χρησιμοποιούνται για να προειδοποιήσουν τα άτομα με αναπηρία όρασης ότι μπορεί να πλησιάζουν σε σκάλες, σε αποβάθρα μέσων μαζικής μεταφοράς, σε παράκτιο μέτωπο, στο οδόστρωμα μετά από ράμπα, κ.λ.π. είτε θα έχουν πυκνότερες φολίδες τοποθετημένες σε τετράγωνο κάναβο με διάταξη παράλληλη προς την κίνηση των πεζών για να υποδηλώσουν την αλλαγή κατεύθυνσης, είτε θα έχουν στενές ρίγες για να υποδηλώσουν την εξυπηρέτηση και χρησιμοποιούνται για να οδηγήσουν τα άτομα με αναπηρία όρασης σε σημεία εξυπηρετήσεων, π.χ. στάσεις, παγκάκια, τηλεφωνικούς θαλάμους, ειδικές απτικές σημάνσεις, εισόδους δημόσιων κτιρίων (τα οποία θα πρέπει επίσης να λειτουργούν σύμφωνα με τους κανονισμούς της προσβασιμότητας) κ.λ.π.
Μπορεί λοιπόν εύκολα να γίνει αντιληπτό πόσο σημαντική και απαραίτητη είναι η ύπαρξη του οδηγού όδευσης τυφλών σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους προκειμένου να υπάρχει μια καθοδήγηση για τα άτομα με αναπηρία όρασης, χωρίς την οποία δεν μπορούν να κινηθούν και να μετακινηθούν από το ένα σημείο στο άλλο με ανεξαρτησία, αυτονομία και ασφάλεια.
Μόνο αν κλείσει κάποιος τα μάτια του και προσπαθήσει να περπατήσει μέσα στην πόλη θα μπορέσει να αντιληφθεί πόσο χαώδεις είναι οι χώροι της πόλης, ότι δεν μπορεί κάποιος να ακολουθήσει σωστή πορεία ή να προσανατολιστεί ή να βρει την ευθεία χωρίς να υπάρχει οδηγός όδευσης τυφλών, πόσο μεγάλη επικινδυνότητα υπάρχει, και επομένων θα κατανοήσει γιατί τα άτομα με αναπηρία πολλές φορές επιλέγουν να μην κυκλοφορούν και να απομονώνονται στο σπίτι τους, από το να βιώνουν κάθε φορά τις ίδιες δυσκολίες κατά την μετακίνησή τους.
Μην αναρωτιέστε λοιπόν γιατί δεν βλέπετε να κυκλοφορούν τυφλοί στην πόλη. Όχι ότι όλοι θα «ξεχώριζαν» και θα γίνονταν αντιληπτοί φυσικά αν κυκλοφορούσαν μόνοι τους, καθώς δεν είναι όλοι ολικά τυφλοί, αλλά υπάρχουν διαβαθμίσεις στο ποσοστό απώλειας της όρασης και φυσικά δεν είναι όλοι εκπαιδευμένοι στην χρήση του λευκού μπαστουνιού, αφού είναι μια εκπαίδευση την οποία δεν παρέχει το κράτος.
Οι εκπαιδεύτριες κινητικότητας-προσανατολισμού και δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης είναι μετρημένες στα δάχτυλα στην Ελλάδα, και δεν ανήκουν σε κρατικές δομές (με εξαίρεση μίας υπαλλήλου στην Αθήνα), αλλά εργάζονται στους φορείς εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία όρασης, όπως ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τυφλών και οι εννέα Περιφερειακές του Ενώσεις σε όλη την Ελλάδα, (μία εκ των οποίων είμαστε και εμείς ως Περιφερειακή Ένωση ανατολικής Μακεδονίας που διαθέτουμε εκπαιδεύτρια κινητικότητας-προσανατολισμού και δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης που εκπαιδεύει τα μέλη του Σωματείου μας).
Όλα αυτά για να μπορούν να λειτουργήσουν σωστά θα πρέπει να υπάρχει παιδεία, αποδοχή από τους υπόλοιπους πολίτες για μια συμπεριληπτική κοινωνία, χωρίς αποκλεισμούς, ενσυναίσθηση, ώστε να μην καταπατούνται τα έργα για την προσβασιμότητα και φυσικά αυστηρός έλεγχος από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Στην Καβάλα, οι οδηγοί όδευσης τυφλών όπως και οι ελεύθερες ζώνες όδευσης πεζών καταπατούνται συχνά από διάφορα εμπόδια, τραπεζοκαθίσματα, οχήματα κ.λπ. ειδικά κατά τις ώρες που δεν εργάζεται ο ελεγκτικός μηχανισμός.
Η Περιφερειακή Ένωση τυφλών ανατολικής Μακεδονίας ανέκαθεν έχει δηλώσει την ενεργή συμμετοχή και διάθεση συνεργασίας ώστε τα έργα να έχουν σωστό σχεδιασμό και υλοποίηση για να είναι λειτουργικά για τους ανθρώπους για τους οποίους δημιουργούνται.
Με εκτίμηση, για την Δ.Ε.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΚΡΕΜΥΔΑΣ ΣΜΑΡΑΓΔΟΣ ΜΑΟΥΝΑΤΖΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ – ΚΩΝ/ΝΟΣ
