Αναρχικός, φιλόσοφος, ληστής. Ο Αλφρέντο Μπονάνο, ο σημαντικότερος θεωρητικός της εξέγερσης, πεθαίνει σε ηλικία 86 ετών: ανάμεσα στην έξαρση της βίας και τις διαμάχες με τον Σαρτρ
Καθισμένος στο εδώλιο μιας δικαστικής αίθουσας της Ρώμης στις 15 δεκεμβρίου 1999, μια Τετάρτη, ο Alfredo Bonanno ρωτήθηκε από τον εισαγγελέα Antonio Marini ποια ήταν η ιδέα του για την επανάσταση. Η απάντηση είναι μια θεωρητική επιτομή που περιλαμβάνει σχεδόν δύο αιώνες ελευθεριακής σκέψης, μεταξύ πολυμαθών εργασιών και υψηλού επιπέδου αποφθέξεων.
Ο εισαγγελέας πάντως δεν είναι ικανοποιημένος. Επιμένει στην ουσία της ερώτησης. Λέει ότι, πέρα από τις τεκμηριωμένες θεωρίες, το θέμα αφορά μια βόμβα, που παραλίγο να προκαλέσει σφαγή αστυνομικών, και μια απαγωγή που κατέληξε άσχημα, με τον θάνατο του απαχθέντος. Έτσι γίνεται λοιπόν η επανάσταση;
«Δεν ξέρω τι να σας πω», λέει ο Μπονάνο. Ο Μαρίνι τότε επιμένει: «Πρέπει να σκοτώνουμε και τα μεμονωμένα άτομα;». «Μα είναι λογικό», απαντά ο κατηγορούμενος, σαν να μιλούσε για την ανάγκη να ανοίξει την ομπρέλα όταν βρέχει.
Ποτέ δεν υπήρξαν υπονοούμενα στα λόγια του σικελού Bonanno – που πέθανε χθες το πρωί στην Τεργέστη, όπου ζούσε για αρκετά χρόνια με τη σύζυγό του Annalisa -, όλα ήταν πάντα ξεκάθαρα, εξηγημένα λεπτομερώς, χωρίς μεταφορές, χωρίς μισά λόγια.
Ήταν το 1977 όταν στο κλασικό La Gioia Armata-η Ένοπλη Χαρά (δώδεκα εκδόσεις στα ιταλικά, διάφορες μεταφράσεις, τουλάχιστον εκατό χιλιάδες αντίτυπα πουλημένα) σαρκαστικά αναρωτήθηκε γιατί αυτοί που επιτέθηκαν στον Indro Montanelli τον πυροβόλησαν στα πόδια και όχι στο κεφάλι: «Γρήγορα να επιτεθείς στο κεφάλαιο, προτού μια νέα ιδεολογία σου το καταστήσει ιερό.
Βιαστείτε και αρνηθείτε τη δουλειά πριν σας πει κάποιος νέος σοφιστής, για άλλη μια φορά, πως η εργασία σας καθιστά ελεύθερους. Βιαστείτε και παίξτε. Βιάσου και οπλίσου», ήταν η πρόσκληση προς τον αναγνώστη.
Ο τόμος, προφανώς, κατασχέθηκε σχεδόν αμέσως και αυτός, ο συγγραφέας, καταδικάστηκε σε ενάμιση χρόνο. Δεν ήταν η πρώτη φορά: πέντε χρόνια νωρίτερα, για ένα κομμάτι που υποκινούσε στην εξέγερση το οποίο δημοσιεύτηκε στην Sinistra Libertaria-Ελευθεριακή Αριστερά, καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση.
Στη δεκαετία του 1990 θα είναι μέρος του σωρού των κατηγορουμένων στη δίκη Μαρίνι: δεκάδες άτομα στη δικογραφία. μια περίπλοκη έρευνα που διεξήχθη από το Ros· ένα θεώρημα που έθετε μαζί αναρχικούς και ληστές χωρίς ιδιαίτερες πολιτικές πεποιθήσεις. μια ιστορία ληστειών, απαγωγών, περιοδικών, φυλλαδίων, συγκεντρώσεων, βομβών που εκρήγνυνται, ελαττωματικών βομβών, βομβών μοναχά υποθετικών.
Όλα για να δείξουν την ύπαρξη μιας ένοπλης συμμορίας που δεν υπήρξε ποτέ, την Orai, της «Εξεγερτικής Αναρχικής Επαναστατικής Οργάνωσης», – «Organizzazione Rivoluzionaria Anarchica Insurrezionalista», της οποίας ο ίδιος, ο Μπονάνο, θα ήταν αρχηγός και ιδεολόγος.
Στην πραγματικότητα ήταν απλώς μια ιδέα, το μόνο υπάρχον ίχνος της Orai βρίσκεται στην απομαγνητοφώνηση μιας συνάντησης που έγινε στην Ελλάδα στην οποία συμμετείχε και ο ίδιος ο Bonanno. Στο τέλος δεν βγήκε τίποτα.
Εξάλλου, κάθε πολιτική απόπειρα να βάλεις μαζί τους εξεγερτικούς αναρχικούς ήταν πάντα μια τρύπα στο νερό, και ακόμη και σήμερα εκείνος ο χώρος είναι ένα τεμαχισμένο, ακανόνιστο αρχιπέλαγος μικρών συλλογικοτήτων, μεμονωμένων ατόμων, μικρών ομάδων που μερικές φορές δεν μιλούν καν μεταξύ τους.
Πράγματι, η μεγαδίκη του Marini, που ξεκίνησε μέσα σε σαλπίσματα τρομπέτας, συλλήψεων στη μισή Ιταλία και ηχηρών κατηγοριών, τελείωσε με λίγες καταδίκες για μεμονωμένα γεγονότα, με την ανατρεπτική ένωση μόνο στο παρασκήνιο, χωρίς κάτι το συγκεκριμένο στα στοιχεία (και στις αποφάσεις ).
Ο Μπονάνο βγήκε με μια καταδίκη έξι χρόνων για απολογία και ανατρεπτική προπαγάνδα, αλλά χωρίς κανένα προσεταιριστικό αδίκημα εναντίον του. Το τελευταίο του εγχείρημα χρονολογείται από τον οκτώβριο του 2009, όταν συνελήφθη στα Τρίκαλα της Ελλάδας για δύο ληστείες. Καταδικασμένος σε τέσσερα χρόνια από το δικαστήριο Λάρισας, αποφυλακίστηκε σχεδόν αμέσως γιατί ήταν πλέον άνω των 70 ετών.
Η ΚΑΡΙΕΡΑ ΤΟΥ ως ανθρώπου της δράσης τελείωσε εκεί, αλλά εκείνη ως θεωρητικού συνεχίστηκε μέχρι το τέλος, κυρίως χάρη στον εκδοτικό οίκο Anarchismo, που δημοσίευσε όλα τα γραπτά του (αριθμημένα σε δεκάδες) και φιλοξένησε διάφορες άλλες εκδόσεις.
Επιδεικνύοντας ένα ασυνήθιστο διανοητικό ανάστημα, ο Μπονάνο εξόργισε κάποτε –και αρκετά– όχι άλλον από τον Ζαν-Πωλ Σαρτρ. Το 1978, οι συνήθεις εκδόσεις Αναρχισμός εξέδωσαν ένα βιβλίο υπογεγραμμένο από τον Γάλλο φιλόσοφο, σε μετάφραση κάποιου Giuseppe Alvisi.
Τίτλος: Η πολιτική μου διαθήκη. με αφιέρωμα, αφορισμό: «Στους αναρχικούς φίλους μου που άδικα περιφρονήθηκαν από εμένα και στη μνήμη του φίλου μου Καμύ», μαρτυρώντας μια θεωρητική μετάνοια και την απόφαση να ενστερνιστεί τα μέχρι τότε πάντα περιφρονημένα ελευθεριακά ιδεώδη.
Το κείμενο, που αναδημοσιεύτηκε πρόσφατα, είναι ένας μακρύς και αιματηρός κατάλογος φρικαλεοτήτων κατά του Κράτους, της θρησκείας, της αριστοκρατίας, της αστικής κοινωνίας. Επικαλείται τη πιο βάναυση επαναστατική βία, τη πιο βίαιη εξέγερση των καταπιεσμένων προλεταριακών μαζών.
Ήταν ψεύτικο, προφανώς. Ο Μπονάνο είχε περιοριστεί στη μετάφραση ενός γραπτού – το οποίο ο ίδιος χαρακτήρισε ως «τρελά παραληρηματικό» – του αναρχικού του δέκατου ένατου αιώνα Joseph Déjacque.
Ωστόσο, η είδηση κατέληξε σε όλες τις εφημερίδες: η La Stampa χαρακτήρισε το αστείο ως «έργο ηλίθιων», ενώ η Corriere della Sera μίλησε για αυτό ως μια προσπάθεια να προκληθεί η οργή του γάλλου για να ξεσκεπάσει τις ιδεολογικές του ασάφειες.
Όντως, μέσω τηλεγραφήματος, ο Σαρτρ έστειλε μια απειλή μήνυσης την οποία σε κάθε περίπτωση δεν θα ακολουθούσε ποτέ. «Ήταν περισσότερο από προφανές ότι ο γερο σταλινικός δεν μπορούσε να στραφεί στο δικαστικό σώμα, ακριβώς λόγω των μη παλαιών θέσεων του ενάντια στην καταστολή στην Ιταλία», σχολίασε ο Μπονάνο, γνωρίζοντας ότι το είχε παρακάνει.
Στον ηλικιωμένο σικελό δεν άρεσε ποτέ η θεαματική συνιστώσα των νεότερων γενεών, σκέφτονταν ότι ήταν μια απεχθής προσπάθεια εξατομίκευσης της εξέγερσης. Η συζήτηση, που περιορίζεται μεταξύ ιστολογίων και ημι-παράνομων δημοσιεύσεων στον αναρχικό χώρο, συνεχίζεται ακόμα και σήμερα.
Ο Μπονάνο έγραψε πολλά γι’ αυτό, με τον οίστρο που κατάφερε να διατηρήσει μέχρι το τέλος. Μιλάμε, μάλιστα, για έναν διανοούμενο, και εκλεπτυσμένο στο σκεπτικό του, ανατρεπτικό, όσο και γοητευτικό, στο λόγο του.
ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΣ στα οικονομικά και στη συνέχεια στη φιλοσοφία (με μια διατριβή για τον Max Stirner), ο Bonanno εργάστηκε για σχεδόν έντεκα χρόνια στην τράπεζα Banco di Sicilia και στη συνέχεια διηύθυνε μια φαρμακευτική βιομηχανία για άλλα επτά.
Σε αυτό το σημείο, σε μια από τις διάφορες δίκες στις οποίες συμμετείχε ως κατηγορούμενος, ένας δικαστής τον προκάλεσε: «Εν ολίγοις, ήσουν ένας καπιταλιστής». Και αυτός: «Όχι, όχι καπιταλιστής, αλλά υπηρέτης των καπιταλιστών ναι».
Κατά δική του παραδοχή, όντως, ο Μπονάνο δεν ήταν ένας επαναστάτης. «Ήμουν πάντα αυτός που δυστυχώς ορίζει τον εαυτό του ως τον κορυφαίο της τάξης – εξηγούσε για τον εαυτό του – και παραμένω πάντα το ίδιο πρόσωπο. Η απόρριψη της εξουσίας από εμένα δεν ήταν απλώς μια συνέπεια συλλογισμού, αλλά και ζήτημα καρδιάς».
Η φιλοδοξία του, τελικά, ήταν να προσπαθεί πάντα να δώσει σώμα στις ιδέες. Και αν η υποκείμενη ιδέα είναι η ελευθερία, αυτή δεν μπορεί παρά να είναι απόλυτη, ασύλληπτη, αδύνατο να κλειδωθεί.
*Πηγή Mario Di Vito, il manifesto
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
