Καβάλα η πόλη που αγναντεύει την θάλασσα και που λούζεται από την δροσιά της το καλοκαίρι αλλά και από τα κύματα του νοτιά όποτε φυσά η Όστρια και ο Γαρμπής, η πόλη που αιώνες τώρα ζει από αυτήν και τον πλούτο που μας χαρίζει απλόχερα.
Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν το ψάρεμα με γριγρί στα νερά της Καβάλας.
Κάθε απόγευμα τον καιρό που η μέρα έχει μεγαλώσει και πλησιάζουμε στο θερινό ηλιοστάσιο και την ώρα που ο ήλιος λούζει ακόμα το λιμάνι της Καβάλας 22 γριγρί ξεκινάνε για το καθημερινό αλιευτικό τους ταξίδι στα θρεπτικά νερά του Αιγαίου και του Θρακικού πελάγους. Θρεπτικά γιατί ο Στρυμόνας, ο Νέστος και πιο ανατολικά ο Έβρος με την ροή τους συμβάλλουν στον εμπλουτισμό των υδάτων και μειώνουν την αλατότητα των νερών καθιστώντας τα ιδανικά σε τροφή για μεγάλους πληθυσμούς ψαριών διαφόρων ειδών.
Έβλεπα στο ραντάρ μία κουκίδα που ήταν σαν φάρος, πότε εμφανιζόταν πότε όχι, ενώ και ένας από το πλήρωμα μου είχε πει πως είχε ακούσει ένα μακρινό βοήθεια.
Θέλαμε εδώ και μήνες να ακολουθήσουμε τα αλιευτικά σκάφη και να δημιουργήσουμε ένα οδοιπορικό για να ζήσουμε αλλά και να μοιραστούμε μαζί σας το πως ζουν, το πως αλιεύουν, το πως τα ψάρια της περιοχής μας φτάνουν σε όλη την χώρα.
Οι καταστάσεις που περάσαμε όλοι μας φρέναραν αλλά τελικά καταφέραμε με το άνοιγμα στην νέα καθημερινότητα μας να οργανώσουμε αυτό που επιζητούσαμε τόσο καιρό.
Καπετάνιος μας είναι ο Γιάννης Μανιός όπου και τον συναντήσαμε στο λιμάνι της Καβάλας απόγευμα της 19 Ιουνίου.
Αναφέρουμε την ημερομηνία γιατί είναι σημαντική καθώς πριν μερικά χρόνια τέτοια μέρα όπως μας είπε έβγαλε από τα νερά του Αιγαίου 3 ανθρώπους σώους που είχαν ναυαγήσει έξω από τον Άθω. “Έβλεπα στο ραντάρ μία κουκίδα που ήταν σαν φάρος, πότε εμφανιζόταν πότε όχι, ενώ και ένας από το πλήρωμα μου είχε πει πως είχε ακούσει ένα μακρινό βοήθεια. Πλάκα κάνεις του είχα απαντήσει γιατί άλλο σκάφος δεν φαινόταν κοντά μας ενώ sos δεν είχε εκπέμψει κανείς.
Αυτή η κουκίδα όμως με έβαλε σε σκέψεις και δεν έβγαινε από το μυαλό μου. Τελικά αποφάσισα το ξημέρωμα να πάω να δω. Αντίκρισα μια μικρή πλαστική βάρκα με τρεις ανθρώπους πάνω… Ευτυχώς ήταν όλοι καλά αν και αρκετές ώρες μέσα στην θάλασσα. Σαν σήμερα έγινε πριν 10 χρόνια.” το γριγρί είναι να πετύχεις την στιγμή με τα ψάρια, όλα γίνονται πολύ γρήγορα
Λέγοντας μου την ιστορία μπήκα για τα καλά στο πνεύμα του να πως μπορεί να είναι η ζωή ενός ανθρώπου μέσα στην θάλασσα και αφήνοντας το κάστρο της πόλης πίσω μας άρχισα να ακούω ιστορίες που μόνο ένας άνθρωπος που έχει μεγαλώσει μέσα στην αλμύρα μπορεί να σου μεταφέρει…
“Σήμερα θα πάμε προς τον Πύργο” μου αναφέρει την ώρα που σιγά – σιγά αρχίζει να αλλάζει το χρώμα του ουρανού αποκτώντας τα πρώτα χρώματα του δειλινού. “Ξέρεις” συνεχίζει ο Γιάννης, “το γριγρί είναι να πετύχεις την στιγμή με τα ψάρια, όλα γίνονται πολύ γρήγορα και θα το διαπιστώσεις, σε αντίθεση με την ανεμότρατα που θα πας και θα τραβήξεις μία γραμμή με τα δίχτυα σου για κάποιες ώρες και μετά θα δεις τι έπιασες.”
Έχει ψάρι τον ρωτήσαμε… “Έχει ψάρια, είναι ευλογημένος τόπος τα νερά μας εδώ πάνω, έχουμε τα ποτάμια, έχουμε νερό που δεν είναι πολύ αλμυρό. Ο τόπος έχει ζωή. Βέβαια θα σου πω πως είναι και μία περίοδος που υπάρχει η νέα γενιά, ο γόνος που λέμε και πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί.
Η εμπειρία μετράει για να ζήσει η επόμενη γενιά. Στατιστικά υπάρχουν πιο πολλά ψάρια τα τελευταία χρόνια στην περιοχή μας.
Βέβαια είμαστε και εμείς πιο οργανωμένοι και έχουμε καλύτερη επικοινωνία μεταξύ μας, ενώ υπάρχει και έλεγχος από το ΙΝΑΛΕ σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα και απροειδοποίητα…”
Κοιτάζοντας στην ρότα που είχαμε πάρει το πόσα πολλές οθόνες και εργαλεία υπάρχουν πάνω στο καΐκι δεν γινόταν να μην αναρωτηθούμε το πόσο ρόλο παίζει η τεχνολογία στην αλιεία στην εποχή μας… ο Γιάννης χαμογέλασε δυνατά. “Ξέρεις είμαι τρίτη γενιά ψαράς και από παιδάκι στην θάλασσα.
Θυμάμαι το μέρος πριν φτιαχτεί ο δρόμος όπου υπήρχαν εδώ στα βουνά δύο βοσκοί. Φωνάζανε λοιπόν μόλις μας έβλεπαν και μας έλεγαν σε πιο σημείο είχαν δει γλάρους να κάθονται μέσα στην θάλασσα και εκεί πηγαίναμε και ρίχναμε τα δίχτυα μας, στο νου μου έρχονται αναμνήσεις που καμιά φορά βγαίναμε στην στεριά, ανάβαμε φωτιά και βάζαμε εμείς τα ψάρια και οι βοσκοί το κρέας. Οι εικόνες αυτές δεν βγαίνουν από μέσα μου και καθώς τις σκέφτομαι μου φαίνονται τόσο μακρινές πια γιατί έχουν αλλάξει όλα.
Η τεχνολογία έχει γίνει κομμάτι της δουλειάς μας, βυθόμετρα, σόναρ και άλλα τόσα και τόσα που έχουν βγει, γίνονται συχνά απαραίτητα.” λέγοντας την τελευταία φράση σηκώθηκε από την καρέκλα και άρχισε να μου εξηγεί τι κάνει το καθένα αλλά αυτό που μου έκανε τρομερή εντύπωση είναι όχι ένα αλλά δύο πράγματα…
Έχει ψάρια, είναι ευλογημένος τόπος τα νερά μας εδώ πάνω, έχουμε τα ποτάμια, έχουμε νερό που δεν είναι πολύ αλμυρό.
Το πρώτο είναι πως πραγματικά μέσα στο πέρασμα των χρόνων ο Γιάννης έχει κάνει πραγματικά σκανάρισμα σχεδόν όλου του Θρακικού πελάγους.
Έχει βγει τόσες φορές που τα ίχνη της κάθε ρότας έχουν ενωθεί και έχουν δημιουργήσει έναν τρισδιάστατο χάρτη που ούτε το google earth δεν τον φτάνει σε ποιότητα.
Το δεύτερο είναι πως με την εμπειρία του και την γνώση της τεχνολογίας, μπορεί να δει που υπάρχουν κοπάδια ψαριών στην περιοχή και να εστιάσει στο σημείο που πιστεύει ότι θα αποδώσει καλύτερα.
Ο αθέμιτος ανταγωνισμός με τους Τούρκους
Πρέπει να έρθεις χειμώνα να δεις τι γίνεται με τους Τούρκους στο πέλαγος
Είπαμε και στην αρχή πως είναι μεγάλη η μέρα σήμερα και περιμένουμε να πέσει το φως, ενώ ταυτόχρονα ο Γιάννης κάνει αναγνώριση της περιοχής που έχει επιλέξει να ρίξει τα δίχτυα του απόψε την νύχτα.
Ακόμα το πλήρωμα του είναι σε ρυθμούς χαλαρούς με τους αιγυπτιακής καταγωγής να απολαμβάνουν το ζεστό τους τσάι. Παρακολουθώ τις κινήσεις του που δείχνουν άνθρωπο που ξέρει τι θέλει και πως να το κάνει.
Η σιωπή διακόπτεται ξαφνικά. “Πρέπει να έρθεις χειμώνα να δεις τι γίνεται με τους Τούρκους στο πέλαγος” μου λέει, και συνεχίζει “δεν τους αγγίζει κανένας νόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν έχουν κανένα όριο και έρχονται στα νερά μας με κάτι τεράστια σκάφη, ενώ χρησιμοποιούν και απαγορευμένες μορφές ψαρέματος. Και αυτό κρατάει χρόνια, είναι μία κατάσταση που πολλές φορές μας φέρνει στα όρια μας, γιατί μπαίνουν και εντός των χωρικών υδάτων μας.” καταλήγει αγανακτισμένος.
Μα δεν υπάρχει κάποιος να τους ελέγξει τον ρωτώ. “Όχι και πριν δύο χρόνια που είχε γίνει θέμα σε όλη την χώρα, δεν έγινε κάτι γιατί είναι θέμα εξωτερικής πολιτικής μας ανέφεραν. Δεν βλέπω να γίνεται κάτι…” ενώ η απογοήτευση κυριάρχησε στο πρόσωπό του.
Το ψάρεμα αρχίζει
Το μαβί – μαύρο έχει κυριαρχήσει στον ουρανό και τα αστέρια έχουν προβάλει, καθώς φεγγάρι απόψε δεν έχει. Η ώρα πλησιάζει ενώ έχουν πέσει στην θάλασσα τα ρομπότ (μικρά μεταλλικά σκάφη που έχουν πάνω τους προβολείς).
Έχει αποφασιστεί που θα ριχθεί το δίχτυ και ένας Αιγύπτιος που δουλεύει μια ζωή στο καΐκι έχει βγει με την βάρκα με το κουπί και ακόμα δύο μεγάλους προβολείς για να αρχίσει την δική του δουλειά. “ουσιαστικά στο γριγρί κάνουμε έναν κύκλο με το δίχτυ μας γύρω από το κοπάδι, σιγά σιγά μαζεύουμε το δίχτυ και ότι υπάρχει μέσα σε αυτό το πιάνουμε και το ανεβάζουμε στο καΐκι μας.
Θα το δεις στην πράξη…” και βγήκε έξω για να δώσει το σύνθημα πως η “επιχείρηση” αρχίζει.
Ξαφνικά 14 άνθρωποι που οι πιο πολλοί ήταν χαλαροί μέχρι και αυτή την στιγμή πετιούνται πάνω σαν ρομποτάκια και βρίσκεται ο καθένας στο πόστο του. Πλέον όλα γίνονται γρήγορα, αθόρυβα και όπως έχει γίνει και της μόδας η πρόταση, πολύ σχολαστικά.
Το καΐκι αφήνει όσο πιο ήσυχα γίνεται το δίχτυ κάνοντας παράλληλα κυκλική πορεία την οποία και ολοκληρώνει σε λίγα λεπτά. Πλέον έχει σχηματιστεί ένας κύκλος από το αφημένο στην θάλασσα δίχτυ ο οποίος αρχίζει και τελειώνει στο καΐκι.
Ο καπετάνιος κατεβάζει στο βυθό της θάλασσας ένα προβολέα ο οποίος ρίχνει έντονο φως και εμποδίζει τα πιο ατρόμητα ψάρια από το να δραπετεύσουν.
Σιγά – σιγά τα δίχτυα αρχίζουν και μαζεύονται και από τις δύο πλευρές του καϊκιού, σαν μια μεγάλη τανάλια που αρχίζει και σφίγγει και όσα ψάρια βρίσκονται στο ενδιάμεσο ουσιαστικά σε λίγη ώρα θα βρίσκονται πάνω στο γερό σκαρί.
Η όλη διαδικασία να σας πω την αλήθεια δεν θυμάμαι πόση ώρα κράτησε γιατί έβλεπα τις κινήσεις του καπετάνιου και όλων των αλιέων, παρακολουθούσα την ένταση στα πρόσωπά τους και ταυτόχρονα ένιωθα την δύναμη των διχτυών και του βάρους που είχαν στο ίδιο το σκαρί, ένιωθα τα σχοινιά να τεντώνονται ακούγοντας μικρά τριξίματα.
Τα δίχτυα έχουν έρθει πια δίπλα από το σκάφος και την σκυτάλη την παίρνουν οι άνθρωποι του καϊκιού από τις μηχανές. Το βάρος από τα ψάρια το νιώθεις καθώς έχουμε γύρει προς τα δεξιά. Πλέον ήρθε η ώρα να δούμε τι ψάρια πιάσαμε.
Όλο το προσωπικό είναι κυριολεκτικά στα δίχτυα και βάζουν όλη την δύναμή τους και ταυτόχρονα τις προσευχές τους που ακούγονται στα αραβικά μιας που όπως σας έχουμε πει και πιο πριν είναι σχεδόν όλο το προσωπικό Αιγύπτιοι.
Ο Γιάννης μας λέει πως αυτό τους δίνει δύναμη και κουράγιο, ενώ θυμούνται και τα αγαπημένα τους πρόσωπα που έχουν αφήσει πίσω.
Κάθε μέτρο δίχτυ που ανεβαίνει στο σκαρί γίνεται με πολύ ιδρώτα. Όταν λέμε πως είναι δύσκολο το επάγγελμα του ψαρά καθώς έχει αλμύρα μέσα του, κύμα, ιδρώτα, άσχημο καιρό πολλές φορές, και ξενύχτι σε κάτι τέτοιες στιγμές έντασης γίνεται απόλυτα κατανοητή η δυσκολία.
Πρέπει να το ζήσεις για να το καταλάβεις. Ήρθε η ώρα να απλωθούν κάτι μεγάλα δοχεία – σαν μεγάλες μπανιέρες μοιάζουν – όπου σε λίγο θα γεμίσουν ψάρια και πάγο. Την ίδια στιγμή ένα βοηθητικό εργαλείο σαν μεγάλη χοάνη μπαίνει μέσα στα δίχτυα που βρίσκονται δίπλα από το σκάφος και γεμίζει ψάρια.
Το εργαλείο αυτό είναι τοποθετημένο σε έναν γερανό που δουλειά του είναι να το μεταφέρει πάνω από τα μεγάλα δοχεία.
Η βάση του λύνεται και τα δοχεία γεμίζουν ψάρια και πάγο. Οι τέλεια συγχρονισμένες κινήσεις όλου του προσωπικού η αλήθεια είναι πως κάνουν την κατάσταση να μοιάζει εύκολη αλλά μόνο έτσι δεν μπορώ να την χαρακτηρίσω.
Μοιάζει σαν μια καλά προπονημένη ομάδα που ο κάθε ένα μέλος της έχει μία συγκεκριμένη ευθύνη να φέρει εις πέρας. Σύντομα γέμισαν τα μεγάλα δοχεία με ψάρια και πάγο και ήρθε η ώρα για διαμοιρασμό εργασιών στο κατάστρωμα.
Μία ομάδα μαζεύει τα δίχτυα που έχουν μείνει μέσα στην θάλασσα, άλλη ομάδα μαζεύει τα ρομπότ με τους προβολείς και ενώ το καΐκι έχει ξεκινήσει την ρότα του για την ιχθυόσκαλα μια τρίτη ομάδα αρχίζει και διαχωρίζει τα ψάρια κατά είδος.
Αυτή η ομάδα όσο περνάει η ώρα και τελειώνουν οι άλλες δουλειές γίνεται πολυπληθέστερη και μέχρι να φτάσουμε πίσω όλο το προσωπικό θα ασχολείται με τον διαχωρισμό και το τελάρωμα.
Είμαστε ήδη 7 ώρες στην θάλασσα και ακόμα δεν το έχω καταλάβει… λίγο οι νέες εμπειρίες, λίγο η συζήτηση με τον Γιάννη, λίγο οι εικόνες που αντίκρισα, λίγο οι διαδικασίες κάνανε το χρόνο να αλλάξει υπόσταση.
Επιστροφή στην Ιχθυόσκαλα
Όλο το πλήρωμα ασχολείται με την διαλογή των ψαριών που σήμερα είχε σαρδέλα, γαύρο και γόπες, το ζύγισμα και το τελάρωμα τους. Την ίδια στιγμή ο Γιάννης έχει βάλει πλώρη για την ιχθυόσκαλα της Καβάλας, υπολογίζει να δέσουμε λίγη ώρα πριν ανοίξουν οι πύλες και μπουν οι αγοραστές μέσα στην μεγάλη αίθουσά της η οποία θα είναι γεμάτη με την ψαριά της ημέρας. Μου προκαλεί εντύπωση το βυθόμετρο το οποίο δείχνει εδώ και αρκετή ώρα σταθερό βάθος το οποίο είναι γύρω στα 40 μέτρα.
Ο Γιάννης μου λέει πως η περιοχή μας (ο κόλπος της Καβάλας) έχει ένα σταθερό βάθος μέχρι και το νησί της Θάσου, ενώ ανοιχτά της Σαρακίνας ξαφνικά κάνει ένα βύθισμα γύρω στα 200 μέτρα το οποίο συνεχίζει να έχει σταθερό αυτό το βάθος για πολλά χιλιόμετρα μέχρι που συναντάς το μεγάλο βύθισμα του Αγίου Όρους ή αλλιώς φρέαρ του Θερμαϊκού που φτάνει τα 1600 μέτρα βάθος περίπου. Σε άλλα σημεία υπάρχει άμμος, σε άλλα βράχια και σε άλλα ίζημα που μοιάζει με λάσπη.
Η κούραση σαν λέξη για το πλήρωμα ακόμα δεν υπάρχει. Δουλεύουν μέσα στην ένταση για να προλάβουν μόλις δέσουμε να έχουν σχεδόν τελειώσει με το τελάρωμα των ψαριών στις ειδικές θήκες που έχουν σαν βάση το φελιζόλ.
Ο Γιάννης ενημερώνει το λιμεναρχείο πως επιστρέφουμε και ταυτόχρονα ετοιμάζει τα αυτοκόλλητα που θα κολληθούν πάνω στα φελιζόλ.
Είναι υποχρεωτικό μου αναφέρει “κάθε ένα φελιζόλ πρέπει να αναγράφει τον τύπο του ψαριού, το βάρος, το όνομα της εταιρείας” και συνεχίζει λέγοντας “όλα αυτά που κάνουμε, όπως το ηλεκτρονικό ημερολόγιο, ο έλεγχος από το ΙΝΑΛΕ, οι συζητήσεις μεταξύ μας, είναι για να έχουν και οι νεότερες γενιές που έρχονται και θα έρθουν στο επάγγελμα συνέχεια… να έχουν μέλλον και εκείνοι και τα πλούσια νερά μας σε αλιεία”.
Η διαδικασία θα συνεχιστεί για μερικές ώρες ακόμα αλλά εμείς ήρθε η ώρα να επιστρέψουμε στο λιμάνι. Τα τελάρα πουλήθηκαν όλα σήμερα και τα χαμόγελα περισσεύουν. Το μικρό κομμάτι θάλασσας που διανύουμε μέχρι το λιμάνι της Καβάλας γίνεται μέσα στα μαβιά χρώματα της ανατολής που πλησιάζει.
Οι δουλειές όμως για το πλήρωμα δεν έχουν τελειώσει ακόμα… πρέπει να καθαρίσουν το καΐκι, να ετοιμάσουν τα δίχτυα για το επόμενο βράδυ, να τσεκάρουν όλα τα μηχανήματα… δύσκολη η δουλειά του ψαρά αλλά ελεύθερη συνάμμα από κάθε τι περιττό.
Όλα έχουν ουσία, όλα έχουν νόημα… Σε πόσες δουλειές εξάλλου βλέπεις το χάραμα της νέας μέρας;
Ευχαριστίες
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον πρόεδρο της ιχθυόσκαλας Καβάλας κ. Μαντά για την αμέριστη βοήθεια του. Τον κ. Μανιό πρόεδρο των αλιέων γριγρί της Καβάλας και καπετάνιο του Στέφανος Μανιός που μας χάρισε μια μοναδική εμπειρία και που ανέχτηκε καρτερικά κάθε ερώτησή μας και απορία μας.
Το πλήρωμα του Στέφανος Μανιός για την προθυμία του αλλά και για το υπέροχο φαγητό που μας πρόσφερε, πραγματικά πεντανόστιμο! Όλους τους εργαζόμενους στην ιχθυόσκαλα για το χαμόγελο και την προθυμία τους.
Τέλος όλους τους αλιείς της Καβάλας που μας χαρίζουν φρέσκο ψάρι, σεβόμενοι την ζωή στην θάλασσα και τους οργανισμούς που μεγαλώνει. Είναι σημαντικό να υπάρχει μέλλον και ζωή στα νερά μας και μετά από όσα συναντήσαμε είμαστε πιο αισιόδοξοι ότι και μέλλον θα υπάρξει και ζωή.
Θα επανέλθουμε στο μέλλον του περιοδικού μας στην θάλασσα, εξάλλου κάθε φορά που είμαστε σιμά της δεν θέλουμε να την αποχωριστούμε.
Κείμενο – Φωτογραφίες: Ηλίας Κοτσιρέας | για το Fresh Mag Summer 2020
