Η αρχική ιδέα ήταν του Κωστή Σιμιτσή και των συνεργατών του. Κατέθεσαν κι ως ένα σημείο έλαβαν έγκριση (μαζί με χρηματοδότηση) ενός φιλόδοξου σχεδίου ανάπλασης της περιοχής στις Καμάρες.
Το σχέδιο ήταν μεγαλεπίβολο αλλά ως συνήθως δεν προχώρησε στο σύνολο του. Υπήρξαν διάφορες αντιδράσεις κι έτσι δεν έγιναν όλα όσα προγραμματίστηκαν.
Ευτυχώς η ανακαίνιση του μεντρεσέ και χρηματοδοτήθηκε και έγινε. Για αυτό το έργο υπήρξαν ισχυρότατες αντιδράσεις, ακόμη και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Ήταν μια άλλη εποχή, ήταν η προεκλογική περίοδος του 2013-2014.
Η επόμενη του Κωστή Σιμιτσή Δήμαρχος, κ. Δήμητρα Τσανάκα συνέχισε το έργο στον μεντρεσέ αν και στη θητεία της υπήρξαν αντίθετες σκέψεις. Στο τέλος το σχέδιο υλοποιήθηκε όπως αρχικά σχεδιάστηκε. Ο μεντρεσες ανακαινίστηκε, σε αυτόν λειτουργεί το μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού. Την ευθύνη του οποίου έχουν σοβαροί και υπεύθυνοι άνθρωποι, του συλλόγου των Μικρασιατών Καβάλας. Τον προσεχή Οκτώβρη το μουσείο θα συμπληρώσει δύο χρόνια λειτουργίας. Πετυχημένης λειτουργίας. Σημειώνουμε ότι ο ανακαινισμένος, σύγχρονος μεντρεσές δεν φαίνεται να πολυταιριάζει με ένα μουσείο. Έγινε μουσείο. Με καλή διάθεση και αρκετή θέληση.
Το μουσείο έπαψε να λειτουργεί στην εφαρμογή των μέτρων της καραντίνας. Ξαναλειτούργησε πρόσφατα. Ο δραστήριος σύλλογος πρόσθεσε κάποια επιπλέον εκθέματα. Γενικά κάνει ότι μπορεί αν και τα τετραγωνικά μέτρα που χρησιμοποιεί είναι λίγα. Ελάχιστα για τα εκθέματα που υπάρχουν, όλα προσφορές συμπολιτών.
Το μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού λειτουργεί σχεδόν όλη την εβδομάδα αλλά σε συγκεκριμένες ώρες. Αν υπάρξει πρόθεση οργανωμένης επίσκεψης, δίδεται και η δυνατότητα ραντεβού. Από τον Οκτώβρη του 2018 έως σήμερα το έχουν επισκεφθεί περισσότεροι από 2000 άνθρωποι. Ξεχωρίζουν οι μαθητές, τα σχολεία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Το επισκέφθηκαν επίσης απόγονοι Μικρασιατών που ήρθαν στην Καβάλα με εκδρομή.
Η αρχική ιδέα δικαιώνεται στην πράξη αφού σιγά σιγά το μουσείο μετατρέπεται σε ένα κύτταρο πολιτισμού και ιστορίας. Γίνεται ένας χώρος προβληματισμού, αναμνήσεων. Έτσι ώστε όσα πέρασαν και φαίνονται ξεκάθαρα στα εκθέματα, να μην ξεχαστούν. Τα δε μαθήματα της ιστορίας να «περάσουν» εκεί που πρέπει προκειμένου το σχετικό συμπέρασμα να μεταδοθεί και στις επόμενες γενιές.
Την Παρασκευή το πρωί βρεθήκαμε στο χώρο όπου μας υποδέχθηκαν δύο εκπρόσωποι του διοικητικού συμβουλίου. Το κτίριο σε όλους τους χώρους (του μουσείου και άλλους) είναι σα να λειτούργησε χθες. Όλα πεντακάθαρα. Θα λέγαμε ότι υπάρχει και σεβασμός και από τους διερχόμενους, πράγμα σπάνιο για τις μέρες μας. Θαρρείς και για το μουσείο συμμάχησαν οι πάντες και τα πάντα. Τα εκθέματα τακτοποιημένα κατάλληλα. Διαφορετικές ενότητες, να μην χαθεί ούτε ένας πόντος του διαθέσιμου χώρου. Μικρά τα δωμάτια αλλά φιλόξενα. Έχουν τόσα να μας πουν. Ξεναγοί, εθελοντές, οι εκπρόσωποι του συλλόγου. Χρησιμοποιούν την εμπειρία τους και κάνουν μάθημα ιστορίας. Ειδικά στα παιδιά. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι το μουσείο όπως οργανώθηκε και λειτούργησε από την πρώτη του μέρα, έτσι υπάρχει και σήμερα. Η αρχική ιδέα στη λειτουργία του αποδείχθηκε απόλυτα σωστή. Το μόνο που προσπαθούν σχεδόν καθημερινά να αλλάξουν είναι τα εκθέματα μιας και όπως παραδέχονται, ο κάθε δωρητής θέλει να βλέπει αξιοποιημένη τη δωρεά του. Το αντικείμενο ή το έγγραφο που εμπιστεύτηκε στην προσπάθεια.
Το συγκεκριμένο μουσείο είναι το πιο πρόσφατο μουσείο της Καβάλας. Εκτός των άλλων πρέπει να περάσουν από τους χώρους του όλοι οι Καβαλιώτες. Έτσι θα στηρίξουν την προσπάθεια δύο προηγούμενων διοικήσεων του Δήμου αλλά κυρίως τη διαφορετική προσφορά του συλλόγου των Μικρασιατών. Γιατί σύλλογοι στην Καβάλα υπάρχουν πολλοί, σύλλογος με ένα αυτής της σημασίας μουσείο υπό την αιγίδα του μόνο ένας.
