Δημοσιεύτηκε σε σχετικό ΦΕΚ (Β΄1363/23.03.2022)το νέο (κατ’ όνομα τουλάχιστον) πρόγραμμα σπουδών της Φυσικής Γ’ Λυκείου, που θα εφαρμοστεί από το επόμενο σχολικό έτος. Από τη θέση του, επί 25 χρόνια, ενεργού δασκάλου Φυσικής, ας μου επιτραπεί να καταθέσω κάποιες σκέψεις:
Ως προς την έκτασή του, το νέο πρόγραμμα, εμφανίζεται αυξημένο και πιο απαιτητικό,με περισσότερα κεφάλαια και επιμέρους παραγράφους. Διατηρούνται,με προσθαφαιρέσεις παραγράφων, 4 από τα 5 κεφάλαια, αντικαθίσταται το ένα (η Κυματική αντικαθιστά τη Ρευστομηχανική) και προστίθεται άλλο ένα, αυτό της Κβαντομηχανικής, που όμως διδάσκεται και στο μάθημα της Χημείας. Τι εξυπηρετεί όμως η αλλαγή αυτή;
Η διδασκαλία της Φυσικής απαιτεί την οικοδόμηση εννοιών που δεν προϋπάρχουν στους μαθητές. Η Διδακτική επιστήμη πιστοποιεί ότι η οικοδόμηση και εμπέδωση των εννοιών στις Θετικές Επιστήμες δεν αποτελεί μια απλή διαδικασία, αλλά περιλαμβάνει πολλά και σύνθετα στάδια, κατά τα οποία ο μαθητής καλείται να συγκρουστεί με παγιωμένες, από την εμπειρία ή διαίσθησή του, αντιλήψεις, να τις «γκρεμίσει» και να τις «ξαναχτίσει». Ο διαθέσιμος χρόνος και η δομή του εφαρμοζόμενου προγράμματος έχει κρίσιμη σημασία κατά τη διεργασία αυτή.
Ο απαραίτητος χρόνος απουσιάζει.Οι προβλεπόμενες, από τα ωρολόγια προγράμματα ώρες, αποδεικνύονται στην πράξη ανεπαρκείς για την ουσιαστική εμπέδωση της διδακτέας ύλης. Έτσι, το «κυνήγι της ύλης» (στο οποίο αναφερθήκαμε διεξοδικά στο προηγούμενο άρθρο μας), οδηγεί στην, κατά το μάλλον ή ήττον, διεκπαιρεωτική αντιμετώπισή της. Αν στα προηγούμενα προσθέσουμε και την άκρως αντιπαιδαγωγική αλλά παγιωμένη αντίληψη, ότι το ενδιαφέρον των μαθητών διεγείρεται από την επίλυση προβλημάτων ακραίας δυσκολίας, μπορούμε εύκολα να ερμηνεύσουμε το βλέμμα απόγνωσης που συναντάμε ολοένα και πιο συχνά στους μαθητές μας.
Η δομή του προγράμματος σπουδών της Φυσικής,έχει επανειλημμένως και από πολλούς επισημανθεί ότι,είναι αναχρονιστική, στερούμενη συνέχειας, με εγχειρίδια που στην καλύτερη περίπτωση είναι μέτρια, ενώ υποβαθμίζει τον πειραματικό χαρακτήρα της.
Τα παραπάνω οδηγούν αβίαστα στο συμπέρασμα ότι οι όποιες αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών θα έπρεπε να είναι καλοδεχούμενες. Προϋπόθεση, όμως, για κάτι τέτοιο, είναι οι αλλαγές να κινούνται προς την κατεύθυνση της άρσης των διαπιστωθέντων προβλημάτων και όχι της δημιουργίας νέων.
Το μεταβατικό πρόγραμμα, που ανακοινώθηκε, δεν αίρει κάποιο από τα προβλήματα που εκθέσαμε. Ο χρόνος για εμπέδωση και αφομοίωση εννοιών θα συμπιεστεί ακόμη περισσότερο, ενώ κανένα πνεύμα ανανέωσης δεν το διατρέχει, αφού στηρίζεται στα υπάρχοντα εγχειρίδια και στην κρατούσα (αναχρονιστική) φιλοσοφία προσέγγισης του μαθήματος. Η στιγμή, επίσης, της δημοσιοποίησής του δεν κρίνεται κατάλληλη, αφού η διδασκαλία ενός μαθήματος των Πανελλαδικών Εξετάσεων, απαιτεί άρτια προετοιμασία των διδασκόντων. Θα ήταν ορθότερο, η εφαρμογή των όποιων αλλαγών να γίνει από την Α’ προς τη Γ’ Λυκείου και όχι αντίστροφα, ώστε να εξασφαλιστεί η σταδιακή και ομαλή προσαρμογή όλων των εμπλεκομένων και το κυριότερο, οι αλλαγές αυτές να είναι διαφορετικού τύπου. Η απλή προσθαφαίρεση κεφαλαίων έχει κουράσει και δεν συνιστά το είδος της ποιοτικής αλλαγής που έχει ανάγκη το μάθημα.
Η Φυσική και γενικότερα οι Θετικές Επιστήμες αποτελούν το κλειδί για τη δυναμική συμμετοχή της χώρας μας στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, ενώ, ταυτόχρονα, τα οφέλη από τη σωστή διδασκαλία τους είναι πολλαπλά, αφού προάγουν τον έλλογο και δημιουργικό τρόπο σκέψης. Το υφιστάμενο πρόγραμμα σπουδών έχει διαπιστωμένα σοβαρά προβλήματα,που χρήζουν δραστικών δομικών και όχι επιφανειακών παρεμβάσεων.
Είναι, άραγε,τόσο δύσκολο να συντονιστούν δημιουργικές πνευματικές δυνάμεις, ώστε να δούμε επιτέλους αυτές τις αλλαγές να παίρνουν «σάρκα και οστά»; Δεν χρειάζεται, άλλωστε, να ανακαλύψουμε ξανά τον τροχό οι καλές πρακτικές είναι γνωστές και εφαρμόζονται ήδη σε άλλες χώρες. Η κρίσιμη παράμετρος, κάθε παρέμβασης οφείλει να είναι η ποιότητα και όχι η ποσότητα, διότι αλλιώς «όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ίδια μένουν» που έγραφε κι ο μοναδικός Μανώλης Ρασούλης.
Αργύρης Μυστακίδης
Φυσικός, Εκπαιδευτικός Φροντιστής
Φροντιστήριο Πυρήνας
