Σκέψεις σχετικά με τις απειλές για την ειρήνη. Μια συζήτηση με τον Moni Ovadia – Riflessioni sulle minacce alla pace. Una conversazione con Moni Ovadia, μέρος τρίτο
Ένα από τα βιβλία του Ταλμούδ, το pirkei’Avot, ένα από τα μεγαλύτερα βιβλία Ταλμούδ, ρωτά: «Μα γιατί ειπώθηκε ότι «όλοι οι άνθρωποι κατάγονται από έναν άνθρωπο»; Μόνο ένα δείγμα; Δηλαδή ο Αδάμ ο πρώτος;
Οι δάσκαλοι απαντούν: «Έγινε για την ειρήνη». Για να μην μπορεί να πει κάποιος στον συνάνθρωπό του «ο γενάρχης μου ήταν καλύτερος από τον δικό σου». Και εμείς θα θέλαμε να οπισθοχωρήσουμε σε περισσότερα από τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, σε μια χώρα που ισχυρίζεται ότι είναι χριστιανική;
Το πραγματικό πρόβλημα της ειρήνης κατά τη γνώμη μου είναι το ζήτημα του νοήματος. Σήμερα εμείς εμπιστευόμαστε μια ολίσθηση, μια παρέκκλιση νοημάτων. Μπορεί ένα άτομο να οριστεί ως χριστιανός όταν ζει και σκέφτεται σαν τον πιο πεπεισμένο από τους «παγανιστές» ή τους ειδωλολάτρες και κανείς δεν τον καλεί να απαντήσει στο νόημα αυτών που λέει;
και είναι ένας υπουργός της Δημοκρατίας που έχει ορκιστεί στο Σύνταγμα και ξεσκίζει το ιερό βιβλίο της χώρας, κοσμικό αλλά ιερό, χωρίς να υπάρχει μια σημαντική αντίδραση.
Άρα σημαίνει ότι το πρόβλημα ενός στέρεου θεσμού ανακύπτει σε σχέση με την ειρήνη και ο θεσμός δεν θα πρέπει να ενεργεί τόσο σε πολιτικά ή γεωπολιτικά ζητήματα όσο να ενεργεί πάνω στο νόημα. Ένας σταθερός θεσμός που προστάτευε την ειρήνη θα έπρεπε να είχε αντιταχθεί στον εαυτό του χιλιάδες φορές για να αποτρέψει την αλλοίωση της ιδέας, ξεκινώντας με τη χρήση της γλώσσας του μίσους.
Επειδή η πρώτη εκδήλωση του πολέμου είναι οι λέξεις του μίσους. Μέχρι να επιβεβαιώσουμε το ζήτημα του νοήματος ως προτεραιότητα, δεν θα προχωρήσουμε ούτε μια ίντσα προς την αυθεντική ειρήνη, αλλά θα βρεθούμε σε εκεχειρίες και ειρήνευση. Ας θυμηθούμε τη φράση του Τάκιτου: «έκαναν μια έρημο και την είπαν ειρήνη».
Έτσι για μένα σήμερα το πιο πιεστικό ζήτημα είναι το ζήτημα του νοήματος.
Τι σημαίνει να είσαι χριστιανός, ρωτά και πάλι η Laura Tussi;
Κατά τη γνώμη μου δεν σημαίνει να ασκείς μια επίσημη θρησκεία, τυπικά, αλλά να μπεις στο μονοπάτι που χάραξε ο Ιησούς. χάραξε ένα αυλάκι λέγοντας: «Αν με ακολουθήσετε θα βρείτε αλήθεια, ειρήνη, αγάπη, ελευθερία, συγχώρεση».
Ο φίλος μου Don Andrea Gallo, ένας καθολικός ιερέας ευλογημένης μνήμης, κάποτε, στη Λιγουρία, με την ευκαιρία της απονομής ενός βραβείου, με τη νόστιμη και πολύχρωμη γλώσσα του – relata refero – εκφράστηκε ως εξής: «Ο Ιησούς δεν καθιέρωσε μια θρησκεία, χάραξε ένα μονοπάτι και είπε ακολούθησέ με και θα βρεις: «ειρήνη, ισότητα, αδελφοσύνη, αγάπη». Και αν δεν θες να με ακολουθήσεις ‘Πήγαινε από εκεί που ήρθες!!!’.
Τι εννοούσε ο Don Gallo; Ότι δεν μπορεί να υπάρχει καταναγκασμός σε μια πίστη: υπάρχει επιλογή. Γιατί η ίδια η ιδέα του εξαναγκασμού είναι απαράδεκτη. Είναι μια αντίφαση και ακόμη και το Κοράνι στον στίχο 99 της δέκατης Σούρας το σημειώνει αυτό. Έχει ως εξής: «Αν ο Αλλάχ ήθελε να κάνει όλους τους ανθρώπους μια μόνη κοινότητα πίστης, θα το είχε κάνει».
Σαφώς δεν το έκανε και ο στίχος συνεχίζει «και ποιος είσαι εσύ που αναγκάζεις έναν άνθρωπο να πιστέψει παρά τη θέλησή του;» δηλαδή, το Κοράνι αναγνωρίζει την πλήρη αξιοπρέπεια των μη πιστών και των πιστών σε κάτι άλλο.
Ωστόσο, αυτή η απλή απόδειξη, μαρτυρία δεν έχει καμία απολύτως σημασία για τους φανατικούς ισλαμιστές, όπως τους χριστιανούς φανατικούς, όπως τους φανατικούς εβραίους, γιατί κανείς δεν τους καλεί ποτέ να λογοδοτήσουν για το νόημα. Έχουμε εγκαταλείψει το νόημα για να βασιστούμε σε μια μετατόπιση-παρέκκλιση νοημάτων που μεταφέρονται ad usum, προς χρήση από μια αυτοαναφορική δύναμη που απαιτεί ατιμωρησία.
Έγραψα το βιβλίο “Madre Dignità”, «Mother Dignity, Μάνα Αξιοπρέπεια» διότι αναρωτήθηκα σχετικά με το γεγονός ότι το Σύνταγμά μας, το τόσο εξαιρετικό, είχε γίνει σταδιακά ένα άδειο κέλυφος. Άρθρο 3 «Το Κράτος πρέπει να άρει όλα τα εμπόδια που εμποδίζουν την ισότητα των πολιτών».
Και φυσικά η λειτουργία της γλώσσας, δηλαδή η εξάλειψη του νοήματος με τη βία και αντ ‘αυτού η επανεκκίνηση της πολλαπλότητας των νοημάτων, το ένα τόσο καλό όσο το άλλο, είναι αυτό που δημιουργεί τις συνθήκες οι οποίες στη συνέχεια δημιουργούν συγκρούσεις και που νομιμοποιεί την ορθότητα της αγνόησης των ηθικών θεμελίων της ζωής μας υπέρ της πολεμοκαπηλίας, των προνομίων, της βίας και κάθε είδους αυθαιρεσίας: αλλά μας λένε ότι ζούμε σε δημοκρατία! Αλλά στη βάση ποιας «ταινίας» ζούμε σε μια δημοκρατία;
Τα καθεστώτα μας, όπως είπε ο Predrag Matvejević, καθηγητής ρωσικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης και μεγάλος κροάτης διανοούμενος: «ονομάζονται δημοκρατούρες και όχι δημοκρατίες». [democratura: πολιτικό καθεστώς βασισμένο στους επίσημους κανόνες της δημοκρατίας, αλλά εμπνευσμένο στη συμπεριφορά του από ουσιαστικό αυταρχισμό]
Μια αληθινή δημοκρατία δεν μπορεί παρά να οικοδομεί την ειρήνη, γιατί η δημοκρατία βασίζεται στην ισότητα των ανθρώπων. Αν αναγνωρίζεις την ισότητα στον συμπολίτη σου, δεν έχεις όρεξη να την αρνηθείς στον άλλον, που δεν είναι συμπολίτης σου για καθαρά λόγους ιστορικής εξέλιξης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια μαρτυρία. Ήρθαν άνθρωποι εκεί από κάθε γωνιά του κόσμου: η οικονομία της Μεγάλης Χώρας τους χρειάζονταν και τους εισήγαγαν. Κατά τη διάρκεια μερικών ετών έγιναν πολίτες των Ηπα, οι οποίοι μάλιστα αναφέρονται ως παράδειγμα του αμερικανικού πνεύματος.
Αν ακούμε ένα τραγούδι από τον George Gershwin, αμέσως σκεφτόμαστε τη Νέα Υόρκη, το Broadway, τις Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο ο George Gershwin δεν λεγόταν έτσι, το πραγματικό του όνομα ήταν Jacob Gershowitz, ήταν ένας ρώσος εβραίος που δεν είχε καν γεννηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και που έδωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όσον αφορά τη λευκή μουσική, ας πούμε, την πιο συγκεκριμένη ταυτότητά της.
Άρα, όπως βλέπουμε, ο άλλος μπορεί να γίνει σαν εμάς και μάλιστα «περισσότερο από εμάς». Και εκατοντάδες τέτοια παραδείγματα θα μπορούσαν να βρεθούν, σήμερα και στην Ιταλία, [και την Ελλάδα, στμ].
Αναρωτήθηκα γιατί το Σύνταγμά μας μπορεί τόσο εύκολα να αγνοηθεί παρά το γεγονός ότι είναι ένα εξαιρετικό Σύνταγμα. Διότι, κατά τη γνώμη μου, το ζήτημα της αξιοπρέπειας που αναφέρεται και στο Σύνταγμά μας δεν έχει τεθεί με την απαραίτητη ισχύ.
Αλλά, για παράδειγμα, στο γερμανικό σύνταγμα, στο πρώτο του μέρος που ονομάζεται Grundgesetz, ένα θεμελιώδες μέρος, στο πρώτο άρθρο, παράγραφος 1, γράφει ως εξής «Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι άυλη», όχι η αξιοπρέπεια του γερμανού πολίτη, αλλά η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και δηλώνει αξιωματικά ότι η αξιοπρέπεια δεν είναι διαθέσιμη σε κάποια αρχή.
Μια κρατική εξουσία, ακόμη και η πιο δημοκρατική, μπορεί να αναστείλει ένα δικαίωμα σε περίπτωση εγκλήματος. Ένας κλέφτης μπαίνει στη φυλακή: του στερείται το δικαίωμα στην ελευθερία και τα συγγενικά με αυτήν δικαιώματα. Αλλά δεν μπορεί κανείς να του στερήσει την αξιοπρέπειά του.
Η αξιοπρέπεια καταρρέει αν μια δύναμη προσπαθήσει να την επηρεάσει. Η αξιοπρέπεια προηγείται των δικαιωμάτων και είναι η επίγνωση της αξιοπρέπειας που μπόρεσε να δώσει ζωή στις νομοθεσίες που στη συνέχεια τη μετέτρεψαν σε δικαιώματα. Η αξιοπρέπεια είναι η απόλυτη προϋπόθεση που ανήκει στη ζωή και σε κάθε άνθρωπο από τη γέννησή του. Δεν μπορεί να τεθεί υπό συζήτηση.
Αν αφαιρέσεις την αξιοπρέπεια, σημαίνει ότι καταστρέφεις τη ζωή. Είναι σαν να σκότωσες τον άνθρωπο. Οι ναζί το κατάλαβαν πολύ καλά και αφαίρεσαν την αξιοπρέπεια όσων ανακήρυξαν εχθρούς, μετά από το οποίο η δολοφονία τους δεν ήταν έγκλημα γι’ αυτούς, αλλά μια νόμιμη διαδικασία.
Τότε οι προϋποθέσεις της ειρήνης είναι η αναγνώριση της πλήρους ακεραιότητας του ανθρώπου και, θα πρόσθετα, του ζωντανού όντος. Επομένως, οι σταθεροί θεσμοί θα πρέπει να αναφέρονται ακούραστα και αδυσώπητα σε αυτήν την έννοια, κατά τη γνώμη μου. Ξεκινώντας από τη γλώσσα. Γιατί η μεταμόρφωση της γλώσσας δημιουργεί μια συνήθεια να αφήνεσαι, να χαλαρώνεις, να παραιτείσαι.
Ορισμένη γλώσσα, κάποιο λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται σήμερα, πριν από δέκα χρόνια, πριν από είκοσι χρόνια θα ήταν αδύνατο. θα είχε συμβεί χαμός. Αντίθετα, έχει πλέον γίνει επίκαιρο, τρέχον.
Για παράδειγμα, η πιο αηδιαστική λέξη, οι δύο πιο αηδιαστικές λέξεις που έχουν προκύψει τα τελευταία χρόνια σε αυτόν τον βόθρο των μέσων που κυριαρχεί στις επικοινωνίες στη χώρα μας: καθωσπρεπισμός και δικαιοκρατισμός.
Αυτά είναι λόγια που βρίσκονται στο στόμα απατεώνων και κάθε χαμένου κορμιού. Θα πρέπει να αντιδράσουμε στη διαστρέβλωση της γλώσσας που περνά από μια πολιτισμένη γλώσσα ευγένειας αμοιβαίου σεβασμού σε μια ασυδοσία της προσβολής, της συκοφαντίας, της αποσύνθεσης της αίσθησης της πλήρους αξιοπρέπειας του ανθρώπινου όντος όποιο κι αν είναι.
Προχωράμε σε μια γλώσσα πολέμου. Επειδή ο πόλεμος δεν προκύπτει απλά. ο πόλεμος που νοείται ως το πνεύμα του πολέμου, δεν προκύπτει μόνο από ξαφνικούς λόγους σύγκρουσης, αλλά προκύπτει από μια υποκουλτούρα που εμφανίζεται συνεχώς και επανειλημμένα.
Για παράδειγμα, η χρήση της λέξης «τρομοκράτης» προς κάποιον που δεν θέλετε να αναγνωρίσετε την αξιοπρέπεια του. Έχω ακούσει πολλούς υπερσιωνιστές να λένε: «Οι παλαιστίνιοι είναι όλοι τρομοκράτες». Αν αφήσετε αυτή τη γλώσσα, αυτό το λεξιλόγιο να περάσει, μπορείτε να βομβαρδίσετε τη Γάζα και να σκοτώσετε αμάχους και παιδιά γιατί έτσι κι αλλιώς είναι όλοι τρομοκράτες.
«Τι θέλετε από εμάς; Γιατί είστε θυμωμένοι μαζί μας; Είστε φίλοι των τρομοκρατών;» Λένε οι ακραίοι του αποκαλούμενου Σιωνισμού.
Για αυτούς τους λόγους η δουλειά μας απαιτεί μια τεράστια δέσμευση από την οποία δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Ειλικρινά, θα ήθελα και εγώ να αποσυρθώ από τη στράτευση, αλλά δεν μπορώ γιατί έχω ένα καθήκον απέναντι στις επόμενες γενιές που δεν μπορώ να αποφύγω, δεν θέλω να αποτραβηχτώ από αυτό.
Και η Γκρέτα Τούνμπεργκ, η σουηδή κοπελίτσα;
Η Γκρέτα, το κοριτσάκι από τη Σουηδία, μας θύμισε κάτι ιδιαίτερα σημαντικό μεταξύ άλλων. Πήγε στα 16 της να πει στους ισχυρούς της γης «Επηρεάζετε την ανάπτυξη του πλανήτη με ληστρικές και φαύλες πολιτικές για τις οποίες δεν θα πληρώσετε εσείς τις συνέπειες».
Διότι αν ένας εξηντάχρονος πάρει μια απόφαση που θα δημιουργήσει καταστροφές, οι μελλοντικές γενιές θα το πληρώσουν, όχι αυτός. Θα πρέπει να τον εμποδίσουμε να το κάνει. Αυτή η στάση του να θεωρούν τους εαυτούς τους κύριους του πλανήτη διεξάγει πόλεμο στις μελλοντικές γενιές και οι κυρίαρχες τάξεις, με αυτή την έννοια, είναι εμποτισμένες με ένα πολεμικό πνεύμα, για έναν και μόνο σκοπό: να υπερασπιστούν και να εγγυηθούν τα δικά τους προνόμια.
Αναφερόμενος στο shoah, μας άφησε αυτή την κληρονομιά: «Αν θέλετε αυτό που συνέβη και μπορεί να επαναληφθεί να μην επαναληφθεί, πολεμήστε με όλη σας τη δύναμη ενάντια στη λογική των προνομίων!»
Η προειδοποίηση του Primo Levi γίνεται πραγματικότητα: μετανάστες που στέλνονται να πεθάνουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης της Λιβύης από ξυλοδαρμούς, βασανιστήρια και βία. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ των εβραίων που εκδιώκονταν;
Θα ήθελα, σε έναν από τους επόμενους εορτασμούς της Ημέρας Μνήμης, να στείλω μια επιστολή στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ζητώντας να απαγορευθεί στους εορτασμούς η παρουσία εκείνων που σπρώχνουν τους μετανάστες πίσω στον θάνατό τους.
Γιατί η ειρήνη γίνεται από τους αντιπάλους του πολέμου. Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να αυτοαποκαλείται τέτοιος αν δεν αναγνωρίζει τον εαυτό του στον περιθωριοποιημένο, καταπιεσμένο, σε απειλή για τη ζωή συνάνθρωπό του. Και η κατάσταση της εξορίας, του φόβου, της σύγχυσης είναι η πιο συγκεκριμένη κατάσταση του ανθρώπου και της ευθραυστότητάς του: ο άνθρωπος είναι ένα εύθραυστο πλάσμα.
Η Grazia Deledda έλεγε: «Καλάμια στον άνεμο«. Μια φίλη μου καρδιολόγος παράφρασε: «Είμαστε σάρκα στον άνεμο εμείς». Αυτό είμαστε εμείς τα ανθρώπινα όντα. Για να οικοδομήσουμε την ειρήνη, πρέπει να αναγνωρίσουμε την ευθραυστότητά μας και αναγνωρίζουμε την ευθραυστότητά μας στους τελευταίους των ανθρώπων.
Σε αυτόν τον συνάνθρωπό μας, τον όμοιο μας βλέπουμε ποιοι πραγματικά είμαστε. Αν δεν είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας στους ελάχιστους, τους τελευταίους, δεν θα βγούμε από την πολεμοχαρή μας διάθεση και θα αντιμετωπίσουμε ακόμη χειρότερους πολέμους για το θέμα του νερού, των πόρων και της ξηρασίας. Συμπερασματικά, το πρόβλημα της ειρήνης δεν είναι θέμα για όμορφες ψυχές.
Το πρόβλημα της ειρήνης είναι για τους ανθρώπους που αγαπούν την ανθρωπότητα, την ανθρωπιά. Και όσοι δεν νιώθουν αυτή την αγάπη δεν την αξίζουν: Η αγάπη δεν είναι γλυκανάλατο συναίσθημα για τους ερωτευμένους.
Αλλά είναι η αναγνώριση της προσωπικής δέσμευσης προς τους άλλους, γιατί το ζήτημα της ετερότητας είναι η μητέρα όλων των ζητημάτων της ανθρωπότητας. Αν δεν το αναγνωρίσουμε, θα συνεχίσουμε να υποδαυλίζουμε πολέμους και συγκρούσεις.
Ο άλλος δεν είναι ο εχθρός που πρέπει να πολεμήσουμε και να τον εξαφανίσουμε για να νιώσουμε ασφάλεια, αλλά είναι ο συνάνθρωπός μας που πρέπει να συναντήσουμε και να αναγνωρίσουμε για να συναντήσουμε και να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας.
1 Σχόλιο
- Mauro Gianiorio 26 Oκτωβρίου 2023 0:22 Εξαιρετικός καλλιτέχνης και διανοούμενος, κριτική συνείδηση σε παγκόσμιο επίπεδο, αξιοθαύμαστος στην επιθυμία του για πολιτική δέσμευση, ο Moni Ovadia είναι σήμερα μια από τις λίγες φωνές που αξίζει να ακουστούν… σε μια πραγματικότητα στην οποία απατεώνες, διαστρεβλωτές, πολεμοκάπηλοι, ύποπτοι μισθωτοί maitre a penser, λυσσομανούν 24 ώρες το 24ωρο… στην Ιταλία και την Ευρώπη.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος contropiano.org
