Μια επίκαιρη συνέντευξη με τον Στέλιο Βραδέλη, με αφορμή το βιβλίο του «Ο λάθος άνθρωπος στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή – ‘Η όταν η ανθρώπινη βλακεία γίνεται φονική», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.
Συνέντευξη στην Ελένη Κορόβηλα
Στο βιβλίο σας ξεχωρίσατε δυστυχήματα όπου ο ανθρώπινος παράγοντας ήταν απολύτως καθοριστικός στην πρόκλησή τους. Ένα συμβάν όμως δεν αποκόπτεται από την αλληλουχία γεγονότων που προηγήθηκαν, τι είναι αυτό που κάνει πολλές ασφαλιστικές δικλείδες να μην λειτουργήσουν;
Σε πολλές περιπτώσεις όπου το ανθρώπινο λάθος προκάλεσε ένα θανατηφόρο δυστύχημα παρατηρήθηκε πως ο «θύτης» ήταν ένας πολύ καλός επαγγελματίας, που ενδεχομένως λόγω της δύναμης της συνήθειας να μην έδωσε την προσήκουσα προσοχή για ένα μικρό χρονικό διάστημα, το οποίο ωστόσο καθόρισε τη μοίρα δεκάδων ή εκατοντάδων ανθρώπων.
Αυτό το μοτίβο καταγράφεται σε περισσότερες από 20 υποθέσεις που αναφέρω στο βιβλίο μου. Ένα δεύτερος κοινός παρονομαστής είναι η αλαζονεία και η έλλειψη της πραγματικής γνώσης για τον βαθμό ελέγχου που έχουν οι «πρωταγωνιστές» των δυστυχημάτων πάνω σε ένα μηχάνημα.
Είτε πρόκειται για αεροπλάνο, πλοίο, τρένο, πύραυλο. Υπερεκτιμούνται πολλές φορές τόσο οι πραγματικές δυνατότητες των χειριστών που ασυναίσθητα μετατρέπονται σε θύτες, αλλά υπερεκτιμάται και η τεχνολογία που υποθέτουν οι περισσότεροι πως αυτή θα παίξει το ρόλο το «σχοινιού ασφαλείας» σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά.
Και αυτό το διαπιστώσαμε με τον πλέον δραματικό τρόπο στην υπόθεση των Τεμπών, του ναυαγίου του Σάμινα, της έκρηξης στο Τσερνόμπιλ, στη σύγκρουση των αεροσκαφών της KLM και της PAN AM, και σε πλήθος υποθέσεων που καταγράφονται. Σε πολλές περιπτώσεις η παρουσία της τεχνολογικής ασφάλειας είναι μόνο στα λόγια.
Είστε γενικά οπαδός της άποψης ότι τα πράγματα είναι πιο απλά από ο,τι φανταζόμαστε;
Ξεκάθαρα ναι. Έχοντας καλύψει δημοσιογραφικά ορισμένες από τις περιπτώσεις που έχω καταγράψει, και αναζητώντας τις πληροφορίες για όσες χώρεσαν σε αυτό το βιβλίο, ανακαλύπτουμε πως η γενεσιουργός αιτία ήταν πολύ πιο απλή από αυτή που φανταζόμαστε. Αλλά όταν υπάρχει ένα δυστύχημα με τόσο τρομακτικό αντίκτυπο, δεν θέλουμε από την αρχή να πιστέψουμε πως θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί εύκολα εάν απλά δεν βρισκόταν ο λάθος άνθρωπος, στο λάθος μέρος, τη λάθος στιγμή.
Μήπως η άρνηση πολλών να δεχθούν την απλή, προφανή εξήγηση στα γεγονότα ταΐζει τις θεωρίες συνωμοσίας;
Αυτό το είδαμε σε πολλές από τις υποθέσεις που καταγράφω στο βιβλίο. Όπως στην περίπτωση της πτώσης του αεροσκάφους της EL AL στο Άμστερνταμ, της ισοπέδωσης της Βηρυτού από τα ξεχασμένα χημικά, στις πυρκαγιές στη Χιλή και στην Ισπανία, στο Τσερνομπιλ, κ.α. Δεν θέλουμε να πιστέψουμε πως μια απλή παράλειψη ή μια σειρά κακών αποφάσεων προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές με τόσες ανθρώπινες απώλειες. Σε πολλές από τις υποθέσεις πολλοί γνώριζαν πως το κακό θα συνέβαινε κάποια στιγμή, αλλά όλοι τους θεωρούσαν πως δεν θα τύχει σε αυτούς η «κακιά στιγμή». Είναι σαν να συνεχίζεις να οδηγάς με φθαρμένα λάστιχα θεωρώντας πως δεν θα χρειαστεί ποτέ να φρενάρεις σε κατηφορικό βρεγμένο δρόμο.
Μεταξύ των δυστυχημάτων που επιλέξατε ως παραδείγματα είναι και αυτό των Τεμπών. Ήταν σε αυτήν την περίπτωση τόσο καθοριστικός ο ανθρώπινος παράγοντας, ο «μοιραίος βλάκας»; Όλα δείχνουν ότι τα πράγματα ήταν πολύ πιο περίπλοκα. Ή, όχι;
Ο ανθρώπινος παράγοντας υπήρξε καθοριστικός σε όλα τα επίπεδα. Στο επίπεδο της μοιραίας σύγκρουσης ο ανίκανος σταθμάρχης λειτούργησε ως η θρυαλλίδα για να ενεργοποιήσει την αντίστροφη μέτρηση για τους 57 συνανθρώπους μας.
Ωστόσο, η ανθρώπινη «βλακεία» στην περίπτωση των Τεμπών έχει να κάνει και με ένα δεύτερο επίπεδο, και πιο σημαντικό κατά την άποψη μου από τον ανίκανο σταθμάρχη.
Η διαχρονική αδιαφορία μια πολιτείας για την εφαρμογή βασικών κανόνων ασφαλείας στους ελληνικούς σιδηροδρόμους, η αδιαφορία για την υλοποίηση της σύμβασης 717 έχει να κάνει επίσης με λάθος ανθρώπους που βρέθηκαν σε λάθος θέσεις και σε λάθος στιγμές και δεν έλαβαν τις σωστές αποφάσεις.
Ο διορισμός ενός ακατάλληλου για αυτή θέση ανθρώπου, έχει να κάνει με την απόφαση που πήρε κάποιος που τον τοποθέτησε εκεί. Εάν λειτουργούσαν τα συστήματα ασφαλείας ως όφειλαν το πιθανότερο είναι πως θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά ακόμη και απέναντι στις κακές αποφάσεις ενός σταθμάρχη.
Ανίκανοι σταθμάρχες υπάρχουν και σε άλλες χώρες, και τα σιδηροδρομικά ατυχήματα δεν αποτελούν ένα σπάνιο γεγονός. Υπάρχουν όμως οι ασφαλιστικές δικλείδες που αποτρέπουν τέτοιου είδους συγκρούσεις, σε χώρες όπου υπάρχουν 1000 φορές περισσότερα δρομολόγια από ό,τι στους ελληνικούς σιδηροδρόμους.
Όπως αναφέρω και σε άλλες περιπτώσεις στο βιβλίο μου, χρειάζεται η κακή απόφαση του ενός για να αποκαλύψει τη γύμνια ενός συστήματος το οποίο έχουν δημιουργήσει άλλοι, επίσης ακατάλληλοι και επικίνδυνοι για τους συνανθρώπους τους.
Ως δημοσιογράφος, πώς βλέπετε τα ΜΜΕ σήμερα; Γιατί ενώ προσφέρουν περισσότερη πληροφορία από ποτέ και τόσο γρήγορα, ο κόσμος δηλώνει ότι δεν τα εμπιστεύεται;
Στο κομμάτι της ελευθεροτυπίας εκτιμώ πως η κατάσταση είναι σε ένα πολύ καλό επίπεδο σήμερα. Δίνεται η δυνατότητα της αναζήτησης ανάμεσα σε χιλιάδες mainstream αλλά και εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης.
Το ζήτημα είναι εάν είμαστε εκπαιδευμένοι ως πολίτες να αναζητήσουμε και αλλού την πληροφορία. Το ιντερνέτ αποτελεί το μεγαλύτερο βήμα δημοκρατίας που έχει δημιουργηθεί καθώς ο καθένας θεωρητικά και πρακτικά μπορεί να εκφέρει τη γνώμη του και να αναζητήσει την πηγή πληροφόρησης που ο ίδιος ορίζει ως την πλέον αξιόπιστη.
Εκτιμώ πως η επιφυλακτικότητα που δείχνει ο κόσμος απέναντι στα μέσα σχετίζεται με την παρουσίαση ειδήσεων από τα αποκαλούμενα συστημικά ΜΜΕ. Απέναντι σε αυτά ο κόσμος, δικαιολογημένα δείχνει δυσπιστία διότι οι ιδιοκτήτες των περισσότερων μέσων είναι επιχειρηματίες που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα για την επίτευξη των δικών τους σκοπών.
Σήμερα όμως ο πολίτης έχει τη δυνατότητα της αναζήτησης σε μια τεράστια γκάμα μέσων, και μπορεί να διαμορφώσει την άποψη του. Η δυνατότητα της πολυεπίπεδης και συχνά αφιλτράριστης ενημέρωσής, όπως παρέχεται και από τα social media έχει πυροδοτήσει σειρά πολιτικών εξελίξεων παγκοσμίως και κατεβάζει τον κόσμο στο δρόμο για να διαμαρτυρηθεί. Ο δικός μου φόβος είναι κατά πόσο υπάρχει η εκπαίδευση στον πολίτη ώστε να μπορεί να αξιολογεί και να κατανοεί τη αλήθεια αυτού που διαβάζει, ακούει και λέει.
Ποιος είναι ο συγγραφέας
Ο Στέλιος Βραδέλης γεννήθηκε στην Καβάλα το 1974. Είχε την τύχη να κάνει το πάθος του δουλειά και να εργαστεί ως δημοσιογράφος. Θυμάται να συλλέγει ιστορίες που τον εντυπωσίαζαν από μικρός και να προσπαθεί να στήσει εφημερίδες και ραδιοφωνικές εκπομπές.
Πρώτη φορά βρέθηκε σε επαγγελματικό στούντιο το 1989, σε ηλικία 15 ετών, και από τότε είχε την τύχη και τη χαρά να κάνει αδιαλείπτως ραδιοφωνικές εκπομπές, συνεργαζόμενος με «μορφές» της ελληνικής δημοσιογραφίας.
Μεταξύ άλλων δούλεψε στον Flash 96, BHMA FM, Alpha και στην ΕΡΤ, παρουσιάζοντας καθημερινές εκπομπές. Στον έντυπο Τύπο εργάστηκε τα περισσότερα χρόνια στα ΝΕΑ, και στον περιοδικό τύπο στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ και το Esquire. Υπήρξε συνεργάτης εκπομπών στο MEGA Channel, μέλος της ΕΣΗΕΑ από το 2002. Άλλα βιβλία: Το λεξικό του Ποδοσφαίρου, εκδ. Λιβάνης, 2019.
πηγή: bookpress.gr
