Ένας στρατιώτης του αποσπάσματος επίθεσης της ρωσικής ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας Wagner Group περπατά σε έναν δρόμο στο κεντρικό τμήμα του Artyomovsk, γνωστού και ως Bakhmut, καθώς συνεχίζεται η στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία, Λαϊκή Δημοκρατία του Ντόνετσκ.
Ένας ακαδημαϊκός που έγινε μαχητής πιστεύει ότι αυτοί που νομίζουν πως οι μάχες μπορούν να περιοριστούν είναι παραπλανημένοι
By AndreyKorobov-Latintsev, an officer of the People’s Militia of
the DonetskPeople’sRepublic, ένας αξιωματικός της Λαϊκής Πολιτοφυλακής της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ
Για έναν φιλόσοφο, ο στρατιωτικός δρόμος – ο δρόμος του πολέμου – είναι απολύτως φυσικός. Στην πραγματικότητα, ένας τέτοιος μελετητής εμπλέκεται πάντα σε αυτήν τη διαδικασία —τη σύγκρουση ιδεών. Καταλαβαίνει ότι ο πόλεμος είναι ο προπάτορας όλων των πραγμάτων και αφού αναζητά την προέλευση των πάντων, η στροφή στον πόλεμο, τόσο ως θέμα όσο και ως στοιχείο του υπαρξισμού, είναι φυσικό. Οπωσδήποτε, είναι επίσης μεγάλη τιμή για μένα να είμαι μέλος των ενόπλων δυνάμεων της Novorossiya και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ.
Υπήρχαν πολλές θεωρητικές συζητήσεις σχετικά με αυτό πριν από την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουκρανία, πέρυσι, όταν πρωτοεμφανίστηκαν οι νέες πραγματικότητες μάχης σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Υπάρχει ένα στρατιωτικό ρητό που λέει ότι οι στρατηγοί πάντα προετοιμάζονται για τον προηγούμενο πόλεμο. Έτσι, κατά κάποιο τρόπο, κανείς δεν ήξερε πώς θα ήταν αυτό. Φυσικά, η ρομποτοποίηση της μάχης αναπτύσσει νέα μέσα μάχης και πολέμου. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τα drones, τις δυνατότητες πληροφοριών και το εύρος των όπλων.
Ωστόσο, με υπαρξιακούς όρους, δεν λειτουργεί σαν το «Fallout». Όπως είπε ο Γερμανός στρατιωτικός θεωρητικός CarlvonClausewitz, ο πόλεμος είναι ένας χαμαιλέοντας. Η εξωτερική του εμφάνιση αλλάζει συνεχώς, αλλά ο εσωτερικός πυρήνας και η ουσία του παραμένουν ίδια. Σημαίνει πάντα ρίσκο και περιλαμβάνει ερωτήματα όπως ο θάνατος, η νίκη και η ήττα. Αυτοί οι βασικοί παράγοντες δεν αλλάζουν ποτέ.
Πράγματι, οι σύγχρονοι στρατιώτες έχουν περισσότερα τεχνικά μέσα στη διάθεσή τους για να σκοτώσουν τον εχθρό, αλλά ο κίνδυνος παραμένει ο ίδιος όπως πάντα. Ούτε η υπαρξιακή διάσταση του πολέμου αλλάζει. Ακόμα κι αν μια μέρα, δεν θα υπάρχουν άνθρωποι μαχητές στο πεδίο της μάχης και θα πολεμούν μόνο drones, θα διατηρήσει την ουσία του γιατί πάντα θα υπάρχει ο κίνδυνος της ήττας.
Η «θεωρία του δίκαιου πολέμου» είναι αρχαία. Αρκετοί ερευνητές την αποδίδουν στον Πλάτωνα και καθιερώθηκε επίσημα από τον Κικέρωνα στην Αρχαία Ρώμη. Το βασικό ερώτημα που τίθεται από τη θεωρία του δίκαιου πολέμου είναι πώς να συμφιλιωθούν οι πραγματικότητες του πολέμου με την υψηλή ηθική και ακόμη και τις θρησκευτικές εντολές, όπως προσπάθησαν να κάνουν ο Άγιος Αυγουστίνος και ο Θωμάς ο Ακινάτης. Η ίδια η θεωρία προέρχεται από μάλλον απλές υποθέσεις. Για να ονομαστεί ένας πόλεμος «δίκαιος», πρέπει να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια.
Πρώτα απ’ όλα, ένας αγώνας θεωρείται δίκαιος αν έχει δίκαιο σκοπό. Ας υποθέσουμε ότι σας επιτέθηκαν και υπερασπίζεστε τη γη σας – αυτό το κίνητρο δικαιολογεί απόλυτα τη μάχη. Αυτό το κριτήριο δίνεται από τον Κικέρωνα και το επαναλαμβάνουν όλοι οι φιλόσοφοι. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Άλλωστε, μπορεί κανείς να έχει απλώς λόγους για να ξεκινήσει έναν πόλεμο, αλλά στη συνέχεια να συνεχίσει να τον διεξάγει με άδικο τρόπο. Σε αυτό το σημείο, υπάρχει μια διαφορά μεταξύ του «jus ad bellum» (δικαίωμα να πολεμάς, righttowar) και του «jus in bello» (δικαιώματα στον πόλεμο, rightsatwar). Παραδείγματα διεξαγωγής πολέμου με δίκαιο τρόπο περιλαμβάνουν τη μη δολοφονία αμάχων (ανθρώπων χωρίς όπλα και μη εμπλεκόμενους στον πόλεμο) και το μη βασανισμό αιχμαλώτων πολέμου. Με άλλα λόγια, να μην κάνουμε τίποτα από αυτά που κάνει η σύγχρονη Ουκρανία.
Επιπλέον, υπάρχει ένα άλλο κριτήριο που εμφανίστηκε αργότερα τον 20ό αιώνα. Ονομάζεται «jus post bellum» (δικαιώματα μετά τον πόλεμο). Αυτό σημαίνει ότι ο κόσμος μετά τον πόλεμο θα πρέπει να είναι καλύτερος από τον κόσμο πριν από τον πόλεμο. Ας πούμε ότι μια χώρα δεν είναι ικανοποιημένη με το υπάρχον status quo και ξεκινά έναν πόλεμο. Για παράδειγμα, το 2003, οι Αμερικανοί είπαν ότι ανησυχούν για τα όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ. Η Ουάσιγκτον εισέβαλε, βύθισε τον εχθρό στη ζωντανή κόλαση και πίστεψε ότι το αποτέλεσμα του πολέμου ήταν καλύτερο από τις προπολεμικές συνθήκες. Είναι διασκεδαστικό να αναλύεις τους πολέμους που ξεκίνησαν οι δυτικές χώρες στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα με βάση το κριτήριο «jus post bellum» – δεν είναι πιθανό να βρεις μια περίπτωση που να ταιριάζει με τη θεωρία της Δύσης για δίκαιο πόλεμο.
Η απάντηση στο πώς εξελίχθηκε η έννοια του δίκαιου πολέμου είναι ότι έχει λάβει χώρα ένα είδος φιλοσοφικής πτώσης. Από ένα ανεξάρτητο, φιλοσοφικό φαινόμενο, η θεωρία του δικαίου πολέμου έχει γίνει υπηρέτης – όχι μόνο της πολιτικής, αλλά της ατζέντας επιθετικής Δυτικής παγκοσμιοποίησης. Σήμερα, αυτή η θεωρία εξυπηρετεί απλώς τα συμφέροντα της συλλογικής Δύσης. Για παράδειγμα, μπορεί να εφαρμοστεί εύκολα στην επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αλλά βλέπουμε ότι η Δύση δεν θα μοιραστεί την οπτική μας.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι ότι η θεωρία του δίκαιου πολέμου δεν είναι πλέον ένα φιλοσοφικό ζήτημα αλλά ένα νομικό ζήτημα. Εξάλλου, η δικαιοσύνη είναι ένα ηθικό κριτήριο, αλλά η θεωρία του δίκαιου πολέμου είναι ουσιαστικά μια «νομική» θεωρία πολέμου. Αν αφιερώσουμε χρόνο για να διαβάσουμε τους σύγχρονους θεωρητικούς του δίκαιου πολέμου, θα δούμε ότι τους απασχολούν κυρίως νομικά και όχι ηθικά ζητήματα. Δίνουν στους παίκτες ένα σύνολο κανόνων που πρέπει να ακολουθήσουν. Αλλά αυτοί οι κανόνες μπορούν να εφαρμοστούν σε οτιδήποτε άλλο, ακόμη και σε επιχειρήσεις, στις μπίζνες. Αυτοί οι θεωρητικοί δεν ενδιαφέρονται για τον πόλεμο ως τέτοιο – την δεοντολογική του σημασία, την ηθική, τη μεταφυσική ή την οντολογία του. Προς προσωπική μου θλίψη ως φιλόσοφου, χάνουν όλα αυτά τα σημεία.
Σήμερα, το ζήτημα ενός δίκαιου πολέμου έχει γίνει το κύριο ζήτημα ολόκληρης της φιλοσοφίας του πολέμου. Κανείς δεν δίνει σημασία στα ουσιαστικά χαρακτηριστικά.
Η στάση απέναντι στις συγκρούσεις ως φυσική εξέλιξη των γεγονότων άρχισε να αλλάζει μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η σύγκρουση ολοκλήρωσε μια ιστορική εποχή που ονομάζουμε σύγχρονη εποχή. Οι βασικές παραδοχές και τα δόγματα της νεωτερικότητας όπως ο ουμανισμός και ο ορθολογισμός κατέρρευσαν εκείνη την εποχή. Ο άνθρωπος δεν θεωρούνταν πλέον ως η κορυφή του πολιτισμού, αλλά έγινε μόνο ένα μέσο, και αυτό το «μέσο» στάλθηκε για να πεθάνει μαζικά στα πεδία των μαχών. Έγινε φανερό ότι ο λόγος, το λογικό δεν θα οδηγήσει την ανθρωπότητα σε ένα λαμπρό μέλλον και αυτό με τη σειρά του οδήγησε στην κατάρρευση του ορθολογισμού. Όπως είπε ο Ρώσος συγγραφέας Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, η λογική είναι ένας απατεώνας, βοηθά τους ανθρώπους να δημιουργήσουν στρατόπεδα συγκέντρωσης και μηχανές για να σκοτώνουν το δικό τους είδος σε πρωτοφανή κλίμακα.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος διέδωσε αυτό το κακό σε τέτοιο βαθμό που δεν χωρούσε πλέον σε κανένα ηθικό σύστημα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο φιλόσοφος TheodorAdorno αναρωτιέται εάν η ποίηση είναι δυνατή μετά το Άουσβιτς. Σίγουρα, είναι φυσικά δυνατό, αλλά το ερώτημα υπονοεί ότι υπάρχει ένα τεράστιο πρόβλημα κατανόησης του κακού στη νέα πραγματικότητα. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι άνθρωποι τραυματίστηκαν πολύ από την κλίμακα των ανθρώπινων απωλειών και την κλίμακα του κακού. Γι’ αυτό τον λόγο πόλεμοι δεν κηρύχθηκαν επίσημα μετά το 1945. Από νομική άποψη, δεν υπήρχαν πλέον πόλεμοι, υπήρχαν μόνο «στρατιωτικές επιχειρήσεις», «συγκρούσεις» και πάει λέγοντας.
Πιστεύω ότι πλησιάζουμε σταδιακά στη θερμή φάση μιας νέας παγκόσμιας σύγκρουσης που οδηγεί σε σύγκρουση ολόκληρων στρατών, όπως βλέπουμε τώρα στην Ουκρανία. Δυστυχώς, επιστρέφουμε στον προηγούμενο ορισμό του πολέμου – πόλεμος λαών, σύγκρουση πολιτισμών. Πέρα από την υποτονική υβριδική μορφή, αναδεικνύεται ως μια παγκόσμια σύγκρουση στην οποία εμπλέκονται πολλά μέρη. Αυτή είναι η κατεύθυνση προς την οποία οδεύουμε και μέχρι στιγμής δεν βλέπω προϋποθέσεις γυρισμού προς τα πίσω.
Από τη μια πλευρά, από το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, οι άνθρωποι έγιναν πιο ενωμένοι, ήθελαν να αισθάνονται υπεύθυνοι για την κοινή τους μοίρα. Αλλά από την άλλη πλευρά, για τι είδους ενότητα μιλάμε όταν ήδη το 1946, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Ουίνστον Τσόρτσιλ κήρυξε τον Ψυχρό Πόλεμο κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Fulton.
Αμέσως μετά την υπογραφή της πράξης της άνευ όρων παράδοσης της Γερμανίας, οι πρώην σύμμαχοι άρχισαν να σχεδιάζουν στρατιωτικές ενέργειες κατά της ΕΣΣΔ. Είναι πιο σωστό να πούμε ότι ο πόλεμος δεν τελειώνει ποτέ, απλώς παίρνει νέες μορφές.
Κατά μία έννοια, ωστόσο, ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μια περίοδος ύφεσης μετά την τραυματική εμπειρία της ανθρωπότητας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν βλασφημία, αλλά κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι παγκόσμιοι ηγέτες αναζητούσαν πιο πολιτισμένες μεθόδους αντιπαράθεσης. Ενώ σήμερα, αυτές οι μέθοδοι δεν λειτουργούν πλέον και ο πόλεμος γίνεται ολοκληρωτικός και περιεκτικός, περιλαμβάνει τα πάντα. Είναι πρωτίστως ένας πόλεμος ιδεών. Όσο υπάρχουν αντικρουόμενες ιδέες, αυτός ο πόλεμος δεν μπορεί να τελειώσει.
Η οντολογία της μάχης υποθέτει ότι όσο υπάρχουν ιδέες, οι πόλεμοι θα συνεχίζονται. Αν υπάρχουν ιδέες, υπάρχει και η σύγκρουση. Όσο υπάρχει μια αντίφαση στον πλατωνικό κόσμο των ιδεών και υπάρχουν άνθρωποι που είναι πρόθυμοι να υπερασπιστούν τις ιδέες τους, να πεθάνουν και να σκοτώσουν για αυτές, θα υπάρχουν πόλεμοι. Στα τέλη του 20ου αιώνα, ο φιλόσοφος Φράνσις Φουκουγιάμα πίστευε ότι η ανθρωπότητα ήταν έτοιμη να εισέλθει σε ειρηνική συνύπαρξη αφού επιτέλους είχε πραγματοποιηθεί η νίκη μιας ιδέας έναντι της άλλης. Μόνο ένας νικητής έμεινε, δεν υπήρχε κανένας να πολεμήσει πια.
Η συμφιλίωση είναι αυτό που συμβαίνει στον κλασικό πόλεμο. Ο πόλεμος τελειώνει με μια συμφωνία. Θα ήθελα να πιστεύω ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο για διαπραγματεύσεις, αλλά η εμπειρία δείχνει ότι η Δύση απλά δεν μπορεί να το κάνει σήμερα. Ξέρετε, ο CarlSchmitt όρισε μια τέτοια έννοια ως «απόλυτο εχθρό». Αυτός είναι ένας εχθρός με τον οποίο δεν μπορείς να διαπραγματευτείς, αφού έχει μόνο έναν στόχο: τον ολοκληρωτικό αφανισμό. Όχι απαραίτητα σωματικός αφανισμός, αλλά πρωτίστως η καταστροφή της ταυτότητας του εαυτού. Εάν είναι δυνατό να συνάψετε μια συμφωνία με έναν τέτοιο εχθρό, θα είναι πολύ βραχύβια και σύντομα θα εξαπατηθείτε. Ο απόλυτος εχθρός δεν είναι ικανός για διάλογο αφού δεν βλέπει κανένα νόημα σε αυτό.
Σήμερα, η Δύση δεν βλέπει κανένα νόημα στη διαπραγμάτευση με τη Ρωσία. Οι δυτικές ελίτ πιστεύουν ότι η αλήθεια τους είναι απόλυτη και αδιαπραγμάτευτη. Κατά κάποιο τρόπο, αυτή είναι μια μοναδική κατάσταση που δεν έχουμε δει στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτή η σύγκρουση είναι οριστική και απόλυτη και έχει έντονο εσχατολογικό υπόβαθρο. Αυτός είναι ένας πόλεμος ιδεών και μόνο οι ιδέες θα νικήσουν σε αυτόν τον πόλεμο.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
