Ο Σύνδεσμος Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών τίμησε στο Κινηματοθέατρο Όσκαρ τη Δευτέρα το βράδυ την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης.
Σε μια εποχή γενικευμένης κρίσης ,όταν όλες οι “αξίες” δοκιμάζονται, οι μετοχές στα χρηματιστήρια χάνουν την αξία τους, συνάνθρωποί μας χάνουν τη δουλειά τους και το μέλλον είναι άδηλο και ζοφερό, μοιάζει πολυτέλεια να μιλάμε για ΠΟΙΗΣΗ.
Κι όμως η μόνη διέξοδος είναι να αναζητήσουμε τις λύσεις στο Χρηματιστήριο των πραγματικών Αξιών και μια από αυτές είναι η ποίηση.
Εξάλλου το σημαντικό με την ποίηση είναι πως δεν ανήκει, όπως σημειώνει ο Πάμπλο Νερούντα, σε αυτούς που τη γράφουν, αλλά σε αυτούς που την έχουν ανάγκη…
Το Μορφωτικό τμήμα του Συνδέσμου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών της πόλης μας επέλεξε να αφιερώσει στον Διονύσιο Σολωμό τη φετινή μέρα της ποίησης, συνεπικουρούμενο από όλα τα τμήματά του, το θεατρικό, το εικαστικό και το μουσικό τμήμα με τη χορωδία ΄΄ΣΥΝΩΔΗΠΟΡΟΙ΄΄. Καλεσμένη για να μιλήσει για τον Εθνικό μας ποιητή η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου κ. Τικτοπούλου Κατερίνα.
Η εκδήλωση πλαισιώθηκε από απαγγελίες ποιημάτων του Σολωμού , τη δραματοποίηση του αποσπάσματος ΄΄ο Πειρασμός ΄΄ από το έργο ΄΄Ελεύθεροι Πολιορκημένοι΄΄ με συνοδεία βιολιού και χορευτών, καθώς και την προβολή αποσπάσματος από την ταινία του Θ. Αγγελόπουλου ”Μια αιωνιότητα και μια μέρα”.
Την εκδήλωση ολοκλήρωσε η χορωδία του ΣΦΓΤ ΄΄ ΣΥΝΩΔΗΠΟΡΟΙ΄΄ που με τη σειρά της συγκίνησε το κοινό.
Το αφιέρωμα στον Διονύσιο Σολωμό έγινε αφορμή να γνωρίσουμε και οι συντελεστές αλλά και οι θεατές τις βαθύτερες σκέψεις , τα κίνητρα και τις αξίες του ποιητή καθώς και τον αγώνα του να κατακτήσει την Ελληνική γλώσσα.
Κοιτάζοντας σήμερα τα πράγματα με την οπτική καθαρότητα που μπορεί να μας προσφέρει ἡ χρονική απόσταση, αντιλαμβανόμαστε ότι ο Σολωμός ήταν μία ποιητική μεγαλοφυΐα, από εκείνα τα σπάνια ποιητικά πνεύματα πού, όπως έγραψε ο φίλος του Ιούλιος Τυπάλδος ΄΄άνοιξε στα βλέμματα των νέων Ελλήνων μια θέα μεγαλύτερη, πλέον ελεύθερη, καθαρότερη’’.
Τη διαπίστωση αυτή έρχονται να επιβεβαιώσουν με τα λόγια τους σημαντικοί άνθρωποι της τέχνης των οποίων οι αναφορές στον Σολωμό αρκούν για να αναδείξουν το μεγαλείο του πνεύματός του.
Γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στην «Αυτοπροσωπογραφία σε λόγο προφορικό»
«Αν κάποιος από τους Νεοέλληνες εστάθηκε δάσκαλός μου, αυτός βέβαια ήτανε ο Σολωμός, το λέω με δέος γιατί κάθε γειτνίαση μαζί του με συντρίβει… Ο Σολωμός ήτανε πολύ μεγάλος ποιητής, και πιστεύω ότι εάν οι ξένοι μπορούσαν να διαβάσουν ελληνικά θα τον είχαν κατατάξει μέσα στους πέντε δέκα κορυφαίους του κόσμου, όλων των αιώνων».
Ο Ελύτης γίνεται ακόμη πιο σαφής στην περίφημη ομιλία του στην Ακαδημία της Στοκχόλμης όταν βραβεύθηκε με το βραβείο Νόμπελ.
«Η ΣΦΑΙΡΑ ΠΟΥ ΣΧΗΜΑΤΙΖΕΙ η νέα ελληνική ποίηση έχει, θα μπορούσε να πει κανείς, όπως κάθε σφαίρα, δύο πόλους: τον βόρειο και τον νότιο. Στον έναν τοποθετείται ο Διονύσιος Σολωμός, που από την άποψη της εκφραστικής επέτυχε να χαράξει με άκρα συνέπεια και αυστηρότητα την αντίληψη της καθαρής ποίησης με όλα της τα παρεπόμενα: να υποτάξει το αίσθημα στη διάνοια, να εξευγενίσει την έκφραση και να δραστηριοποιήσει όλες τις δυνατότητες του γλωσσικού οργάνου προς την κατεύθυνση του θαύματος. Στον άλλο πόλο τοποθετείται ο Κ.Π. Καβάφης,..Ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους κινήθηκαν οι μεγάλοι μας άλλοι ποιητές, ο Ανδρέας Κάλβος, ο Κωστής Παλαμάς, ο Άγγελος Σικελιανός, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Γιώργος Σεφέρης…
Σημείο σταθμό για την ελληνική ποίηση αποτελεί η απόφαση και επιλογή του Σολωμού να γράψει στα ελληνικά. Εγκαταλείπει το γράψιμο σε μια γλώσσα έτοιμη και διαμορφωμένη από αιώνες – τα ιταλικά – για να καταπιαστεί να γράψει σε μια γλώσσα με υποτυπώδη ποιητική παράδοση που, αν και ήταν η μητρική του γλώσσα , δεν την είχε σπουδάσει φιλολογικά. Ανέλαβε λοιπόν μόνος του ένα τιτάνιο ποιητικό έργο: να διαμορφώσει μια κοινή νεοελληνική γλώσσα.
Έναν λαϊκό θρύλο για το Διονύσιο Σολωμό στη Ζάκυνθο συμπεριέλαβε, ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος, στην βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες (1998) ταινία του ”Μια αιωνιότητα και μια μέρα”. Ο λαϊκός αυτός θρύλος λέει, ότι , επειδή ο Σολωμός δεν ήξερε καλά ελληνικά, συνήθιζε να ”αγοράζει” λέξεις, πληρώνοντας τους Έλληνες για κάθε νέα λέξη που του έλεγαν.
Γράφει για το Σολωμό Σεφέρης: «Από την ιστορία της νεότερης ελληνικής ποίησης δεν λείπουν οι παράξενες μορφές και περιπτώσεις. Θα ‘ταν, ας πούμε, πολύ πιο φυσικό, η ποίηση ενός λαού θαλασσινού, αγροτικού και πολεμιστή, να άρχιζε με έναν άνθρωπο πού θα τραγουδούσε τραχιά και απλά αισθήματα. Συνέβηκε το αντίθετο. Άρχισε με έναν ποιητή πού κατεχόταν από τον δαίμονα του απόλυτου. Τον Διονύσιο Σολωμό που γεννήθηκε στη Ζάκυνθο και σπούδασε στην Ιταλία. Ήταν ένας μεγάλος Ευρωπαίος, πού γνώριζε καλά τα προβλήματα πού αντιμετώπιζε η ποίηση του αιώνα του. Μπορούσε να είχε σταδιοδρομήσει στην Ιταλία: έγραψε ιταλικά ποιήματα και οι ενθαρρύνσεις δεν του έλειψαν. Προτίμησε τη στενή πύλη: αποφάσισε να δημιουργήσει το έργο του ελληνικά.
Ο Σολωμός πίστευε στη γλώσσα του λαού κι εχθρεύονταν κάθε μορφή λογιοτατισμού. Οι απόψεις του πάνω στο πρόβλημα αυτό σώζονται σ’ ένα διάλογο πού έγραψε, με κύρια πρόσωπα τον Ποιητή και τον Σοφολογιώτατο. Μνημονεύω, στην τύχη: «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, παρέξ ελευθερία και γλώσσα», ή, ακόμα: «Υποτάξου πρώτα στη γλώσσα του λαού, και αν είσαι αρκετός, κυρίεψέ την». Γι’ αυτήν την κυριαρχία εμόχθησε, κι αυτός ο μόχθος είναι πού τον έκανε ένα μεγάλον Έλληνα. Ο Σολωμός, βέβαια, έγραψε και τον Ύμνο στην Ελευθερία και άλλα ποιήματα που μελοποιήθηκαν και τραγουδήθηκαν πολύ στον περασμένο αιώνα. Όμως δεν είναι γι’ αυτό πού μετράει για μας η κληρονομιά του. Είναι γιατί μπόρεσε να χαράξει, όσο οριστικά του επέτρεπε η εποχή του, το δρόμο πού θα ‘παιρνε η ελληνική έκφραση. Αγάπησε τη ζωντανή γλώσσα και δούλεψε σ’ όλη του τη ζωή για να την ανυψώσει στο επίπεδο της ποίησης πού εκείνος οραματιζόταν. Ήταν μια προσπάθεια πού ξεπερνούσε τις δυνάμεις ενός και μόνου ανθρώπου. Όμως ο άνθρωπος αυτός ήταν πάντα ένα ξεκίνημα» .
Δικαιολογημένα λοιπόν και προφητικά ο Οδυσσέας Ελύτης μας παροτρύνει
Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί,
όπου και να θολώνει ο νους σας,
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
Τσαπάνη Θεοπούλα
Φιλόλογος, Μέλος του Δ. Σ του Συνδέσμου Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών Καβάλας
