Η αφορμή για την συγγραφή του άρθρου αυτού είναι οι απόψεις πολλών συνανθρώπων μας σχετικά με την τήρηση των μέτρων που εξαγγέλλει η πολιτεία για την προστασία από τον κορονοϊό. Μάλιστα, κάποιοι κουνάνε και το δάκτυλο σε εμάς τους υπόλοιπους, με «δασκαλικό» ύφος, χωρίς να καταλαβαίνω γιατί, αντί να επιχειρηματολογούν συνεχώς και να δίνουν διαρκώς στοιχεία, τα οποία να στηρίζουν τις απόψεις τους. Η μεγαλύτερη πλειοψηφία των πολιτών, πιστεύω ότι τηρεί τα μέτρα, αν και αρκετοί ίσως έχουν επιφυλάξεις για την ορθότητά τους. Κάνουν, όμως, πάντα κατά την προσωπική μου άποψη, ένα μεγάλο λάθος, που εάν είχαν μελετήσει τον «Χαρμίδη» του Πλάτωνος, ίσως και να το απέφευγαν. Ποιο είναι το λάθος; Η προσπάθεια να «γιατρέψουν το μέρος χωρίς να γιατρέψουν το όλον»! Υπάρχει περίπτωση κάποιος μη συνετός άνθρωπος να διαχειρίζεται την ζωή του συνετά (στο σύνολό της);
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Κάποιοι, εν είδη μπαμπά μας, προσπαθούν στα κοινωνικά δίκτυα να πατρονάρουν τους «άτακτους» και κουνάνε το δάχτυλο σε όσους δεν τηρούν τα μέτρα προστασίας από τον κορονοϊό. Δεν αντιλαμβάνονται ότι ο τρόπος τους είναι λανθασμένος και επιδεικτικός θα έλεγα, διότι ενώ νομίζουν ότι νουθετούν δεν εστιάζουν την προσοχή τους στο όλον, αλλά στο μέρος. Τι εννοώ; Μα, είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να διαχειρίζεται ορθά την ζωή του με σύνεση και να μην αντιλαμβάνεται την επιχειρηματολογία της τήρησης των μέτρων; Αν ναι, τότε συγγνώμη, αλλά ή τα μέτρα είναι λανθασμένα ή δεν έχουν επεξηγηθεί σωστά. Ο διάλογος γεννήθηκε σ’ αυτή την χώρα. Γιατί, λοιπόν, δεν επεξηγούνται συνεχώς, πιθανά με επιπλέον στοιχεία, οι λόγοι που οδήγησαν στην λήψη συγκεκριμένων μέτρων, και δεν προβάλλονται οι θετικές πλευρές και οι επιπτώσεις των μέτρων στην συνολική υγεία των πολιτών; Επιπλέον, ένα μέτρο θα πρέπει να είναι δίκαιο. Δικαιοσύνη, κατά την άποψή μου σε αυτή την περίπτωση, σημαίνει ότι θα πρέπει να ισχύουν τα ίδια μέτρα για όλους και για όλες τις περιοχές, όπου υπάρχουν οι ίδιες συνθήκες. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να εξετάζεται εάν λαμβάνοντας ένα μέτρο, μετατοπίζεται το πρόβλημα κάπου αλλού.
Για όλους τους παραπάνω αγαπητούς συνανθρώπους θα ήθελα να τονίσω την ανάγκη ευρύτερης ασχολίας με την φιλοσοφία από όλους μας, με την έννοια του τρόπου ζωής, της τέχνης του βίου, και όχι του ακαδημαϊκού αντικειμένου. Όπως γράφει και ο Καθηγητής Νίκος Αυγελής στον βιβλίο του «Εισαγωγή την Φιλοσοφία» (εκδόσεις Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2016, σελίδα 14) «η φιλοσοφία δεν απευθύνεται μόνο σε λίγους, στους εκλεκτούς, στους ειδήμονες της ακαδημαϊκής κοινότητας, «η φιλοσοφία», τονίζει ο Κάντ, «ενδιαφέρει όλους»» (στην Κριτική του καθαρού Λόγου). Ενώ ο Πόππερ στο βιβλίο του «Logik der Forschung» γράφει σύμφωνα με τον Καθηγητή Αυγελή (στο παραπάνω βιβλίο, σελίδα 39) ότι «όλοι οι άνθρωποι έχουν μία φιλοσοφία είτε το ξέρουν είτε όχι. Και αν δεχθούμε ότι οι φιλοσοφίες μας δεν έχουν μεγάλη αξία, ωστόσο ασκούν επίδραση στην σκέψη και τις πράξεις μας. Έτσι είναι αναγκαίο να εξετάσουμε κριτικά τις φιλοσοφίες μας. Αυτό είναι το έργο της φιλοσοφίας …». Γιατί, όμως, παίζει ρόλο η φιλοσοφία στην τήρηση των μέτρων για την προστασίας μας από τον κορονοϊό; Και ειδικότερα, γιατί θεωρώ ότι με τις αυστηρές προσταγές και το κούνημα του χεριού δεν επιτυγχάνεται η επίλυση του συνολικού προβλήματος, παρά μόνο του μερικού; Η θέση μου είναι ότι θα πρέπει με την πειθώ, με επιχειρήματα, με την μόρφωση, την πνευματική και ψυχική καλλιέργεια, να αποκτήσουμε τις αρετές που δεν έχουμε, ώστε συνολικά να διαχειριζόμαστε τον βίο μας με σύνεση και σωφροσύνη. Έτσι, θα είναι και η αντίδρασή μας στα μέτρα για τον κορονοϊό μετρημένη και συνετή, διότι όλη η ζωή μας θα είναι έτσι. Θα αναφέρω τον διάλογο του Πλάτωνα «Χαρμίδης» για να εξηγήσω τι εννοώ.
Ο Χαρμίδης είναι θείος του Πλάτωνα και εξάδελφος του Κριτία. Και οι δύο ανήκαν στους τριάκοντα τυράννους, με αρχηγό τον Κριτία. Ο διάλογος αναφέρεται σε γεγονός που συνέβη περίπου το 431 π. Χ. Ο Σωκράτης, γύρω στα σαράντα του, επιστρέφει από την εκστρατεία της Ποτίδαιας και την άλλη ημέρα επισκέπτεται την παλαίστρα, όπου συναντά πολλούς γνωστούς και αγνώστους του. Μεταξύ αυτών είναι ο Κριτίας, αλλά και ο Χαρμίδης, που είναι νεώτερος. Ο Κριτίας συστήνει ως «γιατρό» τον Σωκράτη στον Χαρμίδη, ο οποίος είναι ωραίος νέος, και του λέγει ότι ο Χαρμίδης υποφέρει από πονοκέφαλο. Έτσι, ο Σωκράτης αναλαμβάνει να «γιατρέψει» τον Χαρμίδη. Του λέει, λοιπόν, ότι έμαθε από ένα Θρακιώτη γιατρό μερικά ξόρκια, τα οποία συνδυάζονται ταυτόχρονα και με ένα φάρμακο. Η μέθοδος, όμως, του λέει δεν δουλεύει μόνο για ένα μέρος, π.χ. το κεφάλι. Γι’ αυτό θα πρέπει να προσπαθήσουμε να γιατρέψουμε το όλον, όπως οι γιατροί όταν δίνουν διαιτητικές αγωγές, μαζί με το σύνολο προσπαθούν να θεραπεύσουν και το μέρος μαζί με το όλον. Συνεχίζοντας τον συλλογισμό του ο Σωκράτης του λέει ότι «το σώμα δεν πρέπει να θεραπεύεται χωριστά από την ψυχή, κι αυτή είναι ακριβώς η αιτία που διαφεύγουν από τους Έλληνες οι περισσότερες ασθένειες, επειδή παραμελούν το σύνολο, το οποίο θα έπρεπε να φροντίζουν, διότι, αν δεν υγιαίνει το σύνολο είναι αδύνατο να υγιαίνει το μέρος» (Πλάτων, «Χαρμίδης», έκδοση Κάκτος, Αθήνα, 1993, 156d). Κλείνει ο Σωκράτης τονίζοντας ότι η ψυχή θεραπεύεται με ορισμένα μαγικά ξόρκια και ότι τα ξόρκια είναι οι καλοί λόγοι («τους λόγους είναι τους καλούς»), και όχι το κούνημα του δάχτυλου! Προσθέτει ο Σωκράτης ότι «από τέτοιους λόγους γεννιέται στην ψυχή η σωφροσύνη, η οποία, μόλις γεννηθεί και βρεθεί μέσα στην ψυχή, είναι πια εύκολο να εξασφαλίσει την υγεία και στο κεφάλι και στο υπόλοιπο σώμα». Το ίδιο θα πρόσθετα ότι γίνεται και με την σύνεση, αλλά και με την ανδρεία και την δικαιοσύνη, τις άλλες θεϊκές αρετές του ανθρώπου. Δηλαδή, εάν δεν χρησιμοποιηθούν «καλά λόγια», ώστε η ψυχή μας να αντιληφθεί ότι όλη μας η ζωή θα πρέπει να διάγεται σύμφωνα με τις θεϊκές αρετές, τότε η αποσπασματική αντιμετώπιση των διαφόρων προβλημάτων δεν θα μας βοηθήσει σε μία συνολική επίλυση του προβλήματος. Θα τηρούμε τα μέτρα προστασίας από τον κορονοϊό, θα επιζήσουμε από αυτόν, αλλά θα συνεχίσουμε να πεθαίνουμε στους δρόμους, από το κάπνισμα, από τα καρδιακά νοσήματα, ακόμη και από την απλή γρίπη, κ.λπ.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι, κατά την άποψή μου, σημασία έχει το όλον και όχι το μέρος, και ότι το μέρος θα πρέπει να «υπηρετεί» το όλον. Έτσι, αυτό που πρέπει να γίνει στην Ελλάδα είναι μία συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος, και όχι αποσπασματική με εφαρμογή μόνο αυστηρών μέτρων, που μπορεί να αποδειχτούν στο μέλλον άτοπα και άδικα. Συνολική λύση χρειάζεται. Τηρούμε τα μέτρα, γιατί ενδιαφερόμαστε για τον εαυτό μας και τον συνάνθρωπό μας. Τηρούμε τα μέτρα, όπως θα κάναμε και σε κάθε άλλη έκφανση της ζωής μας. Δεν περνάμε με κόκκινο φανάρι όταν οδηγούμε, διότι μπορεί να προκαλέσουμε ατύχημα, δεν παραβιάζουμε τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας για τον παραπάνω λόγο, δεν καπνίζουμε για να προστατεύσουμε την υγεία μας, αλλά και των διπλανών μας, δεν πετάμε σκουπίδια όπου βρούμε γιατί μολύνουμε το περιβάλλον, δεν ραντίζουμε χωρίς προφυλάξεις και υπερβολικά για την δική μας υγεία, αλλά και των καταναλωτών, δεν έχουμε σαν Θεό μας το κέρδος αλλά σεβόμαστε τον καταναλωτή, κ.λπ, κ.λπ.. Είναι ευκαιρία, τώρα, λόγω κορονοϊού, να αλλάξουμε στάση ζωής συνολικά, ώστε να αφήσουμε μία καλύτερη κοινωνία στα παιδιά μας.
Βασίλης Τσιάντος
Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος
π. Αντιπρόεδρος της ΑΔΙΠ
