Το Votàn μου, μου είπε ότι όταν άρχισε να γίνεται λόγος για την Escuelita, μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου, οι priisti [τα μέλη του PRI, Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος] γελούσαν γι’ αυτούς και με την Escuelita επειδή δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι ήταν ένα πολιτικό σχέδιο.
Αυτό είναι σημαντικό για τη διαφορετική φύση της Escuelita, η οποία δεν είναι ένα Κοινωνικό Φόρουμ. Εδώ δεν συμμετέχει μόνο η στρατευμένη εκπροσώπηση αλλά υπάρχουν μαθητές, απλοί άνθρωποι και Votàn. Για εσένα ποια είναι η διαφορά μεταξύ της Escuelita ως πολιτικού εγχειρήματος και της πολιτικής πρακτικής της κλασικής αριστεράς;
Και επιπλέον, για να συνδέσουμε αυτό το θέμα με εκείνο της UniTierra, Universidad de la Tierra, του Πανεπιστημίου της Γης, ποια είναι η πολιτική αξία των πρακτικών μάθησης; Και σε τι διαφέρουν αυτές από τις πιο κλασικές μορφές πολιτικού συνασπισμού;
Μια εντύπωση που είχα και μιλώντας με άλλους συντρόφους είναι ότι το Μικρό Σχολειό γεννήθηκε πρώτα από όλα μέσα στον ζαπατισμό, γι’ αυτούς τους ίδιους. Όταν οι ζαπατίστας βλέπουν την ανάγκη να περάσουν από το επίπεδο των κοινοτήτων και των δήμων σε αυτό των Juntas de Buen Gobierno, των Διοικήσεων Καλής Κυβέρνησης, αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα: στους δήμους και τις κοινότητες μιλούν τις τοπικές γλώσσες, καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον, και επομένως υπάρχει μια συνεχής ροή μάθησης που πραγματοποιείται μέσω της άμεσης ανταλλαγής εμπειριών. Ωστόσο, στο επίπεδο των Caracoles, υπάρχουν άνθρωποι από διαφορετικά χωριά και ως εκ τούτου αναγκάζονται να χρησιμοποιούν τα ισπανικά ως lingua franca-γλώσσα για να καταλάβουν ο ένας τον άλλον. Σε αυτή τη διαδικασία, δεδομένου ότι υπάρχουν αυθεντικές μορφές λήψης αποφάσεων από κάτω προς τα πάνω, τα Caracoles αρχίζουν να αναπτύσσονται με διαφορετικό τρόπο το ένα από το άλλο. Και επομένως όλοι αναρωτιούνται πώς να μάθουν ο ένας από τον άλλον, πώς να σχετιστούν μεταξύ διαφορετικών Caracoles. Από εδώ γεννιέται πρώτα η ιδέα να γίνει ένα είδος εσωτερικής Escuelita – όχι ακριβώς το ίδιο όπως έχουμε δει εμείς, αλλά κάτι παρόμοιο για να μάθουμε ο ένας από τον άλλο – και μετά, να κάνουμε το ίδιο αλλά με ανθρώπους που έρχονται από έξω. «Γιατί να μην προσκαλέσουμε άλλους ανθρώπους από τον κόσμο και την υπόλοιπη χώρα να μοιραστούν αυτό που κάνουμε και ποιοι είμαστε;», θα μπορούσαν να είχαν πει στον εαυτό τους. Είναι λοιπόν εξαρχής ένα πολιτικό εγχείρημα, οικοδόμησης από τα κάτω, μέσω της άμεσης μάθησης, μια απόφαση του απλού κόσμου, όχι των ηγετών ή της διοίκησης, στο οποίο τίθεται κάτι που μπορούμε να ονομάσουμε «κυκλοφορία των λαϊκών αγώνων», όπως π.χ. το αποκάλεσε ο Χάρι Κλίβερ-Harry Cleaver πριν από τριάντα χρόνια. Το να μαθαίνεις από τους άλλους είναι ένα χαρακτηριστικό του ζαπατισμού. Αυτό το να προχωρείς με zig-zag, το “caminar preguntando”, »να περπατάς αναρωτώμενος» αντιπροσωπεύει ακριβώς τη μάθηση από άλλους ανθρώπους μέσω της αλληλεπίδρασης. Η επαναστατική κατασκευή που βασίζεται στη μάθηση ξεκινώντας από τους απλούς ανθρώπους. Θα έλεγα ότι αυτή είναι και η παγκόσμια ιστορία των επαναστάσεων: οι πραγματικές επαναστάσεις είναι αυτές που γίνονται από συνηθισμένες γυναίκες και άνδρες που αλλάζουν τη συμπεριφορά τους. Δεν είναι η κατάληψη της Βαστίλης ή του χειμερινού Παλατιού, στιγμές που μετά εισέρχονται ξανά στην απολιθωμένη μνήμη των κρατών. Είναι η αλλαγή των απλών ανθρώπων στον τρόπο ύπαρξης και συμπεριφοράς, μαθαίνοντας ο ένας από τον άλλο. Αυτό που κάνουν οι ζαπατίστας είναι, για άλλη μια φορά, να ανανεώνουν αυτή την παράδοση των αυθεντικών επαναστάσεων από κάτω, αναζητώντας τρόπους να κυκλοφορήσουν τη γνώση των λαϊκών αγώνων.
Μια από τις πιο ξεκάθαρες πτυχές της Escuelita είναι ότι δεν «πουλά» ένα μοντέλο. Οι ζαπατίστας δεν λένε: «Είμαστε εμείς οι ηγέτες, ακολουθήστε μας και μιμηθείτε αυτό που κάνουμε». Δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θέλουν να ζουν όπως ζουν οι ζαπατίστας, επομένως θα υπάρχουν πολύ λίγοι που θέλουν να τους μιμηθούν, αλλά δεν τους ενδιαφέρει καθόλου να θεωρούνται ένα μοντέλο. Θέλουν να μοιραστούν με άλλους αυτό που κάνουν, αυτό θα τους επιτρέψει να συνθέσουν ένα ευρύ πολιτικό σχέδιο. Θα ήθελα να πω – και δεν νομίζω ότι σε αυτή την περίπτωση μπορεί να κατηγορηθώ για παθολογική αισιοδοξία – ότι η Escuelita θα είναι τόσο σημαντική στον σημερινό κόσμο όσο υπήρξε η εξέγερση του ’94. Το 1994, όλα τα αντισυστημικά κινήματα είπαν ότι εκείνο ήταν το ξύπνημα, ήταν το σήμα, όταν όλοι κοιμόντουσαν ακόμα. Μετά από είκοσι χρόνια, όταν είναι φανερό ότι ένα σύστημα καταρρέει με όλους τους θεσμούς του, μέρος του προβλήματος είναι ότι δεν βλέπουμε εναλλακτικές γιατί συνεχίζουμε να σκεφτόμαστε με παλιά εργαλεία, σήμερα οι ζαπατίστας με την Escuelita μας λένε: «Σκεφτείτε σε έναν ορίζοντα ρήξης που βλέπει άλλα πράγματα, που κοιτάζει πιο πέρα». Επιτρέψτε μου να το πω με έναν σχεδόν επιθετικό τρόπο: υπάρχουν εκατομμύρια εργαζόμενοι από σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που στέλνουν ένα πολύ ανησυχητικό μήνυμα που λέει πως υπάρχει κάτι χειρότερο από το να σε εκμεταλλεύονται, και αυτό είναι να μην γίνεσαι αντικείμενο εκμετάλλευσης. “Αν δεν υπάρχει ένας καπιταλιστής εδώ γύρω που να μπορεί να μου βάλει τις αλυσίδες, που να με εκμεταλλευτεί όπως έκανε πριν, δεν μπορώ να ζήσω. Αν δεν έχω μια απασχόληση και αν δεν μου δώσει η κυβέρνηση μια επιδότηση, δεν μπορώ να ζήσω”. Αυτή είναι η κινητοποίηση εκατομμυρίων εργαζομένων που χτυπούν την πόρτα ενός συστήματος που τώρα δεν θα τους δώσει ούτε εργασία ούτε τις συνθήκες που είχε πριν, και που όμως δεν βλέπουν εναλλακτικές. Δεν είναι το πρόβλημα ενός κόμματος ή κάποιου αρχηγού, αλλά πολλών απλών ανδρών και γυναικών που εξακολουθούν να είναι μέσα σε αυτή τη νοοτροπία και που δεν βλέπουν άλλες επιλογές, άλλες δυνατότητες. Αυτό είναι πολύ σοβαρό, πολύ λεπτό και πολύ επικίνδυνο στις σημερινές συνθήκες του κόσμου. Αυτό που κάνουν οι ζαπατίστας με αυτό το σχέδιο είναι να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν έναν νέο πολιτικό ορίζοντα αναφοράς και μια σειρά ασκήσεων αλληλεπίδρασης που επιτρέπουν σε εμάς, όχι σε αυτούς, να οικοδομήσουμε διαφορετικά πολιτικά σχέδια, ξεκινώντας από την ιδέα της δυνατότητας μιας εναλλακτικής σήμερα. Δεν είναι ουτοπία, η ουτοπία είναι κάτι που δεν έχει τόπο στον κόσμο, αυτή αντιθέτως έχει, ακόμα κι αν δεν έχει ένα όνομα. Πρόκειται για κατασκευές πέρα από κάθε ουτοπία, άμεσες κατασκευές για να προχωρήσουμε πέρα από τον μετα-καπιταλισμό. Υπάρχει ένα στοιχείο που μας λένε πολύ καλά οι ζαπατίστας: η αντίσταση δεν είναι μόνο να υπομένεις, δεν είναι μόνο να λες όχι, η αντίσταση μπορεί να έχει μια αποτελεσματική συνέπεια μόνο εάν, μαζί με την αντίσταση, χτίζεται κάτι νέο σε σχέση με αυτό στο οποίο αντιστεκόμαστε. Είναι ένα πολύ χρήσιμο μάθημα όχι μόνο για τους συγκεκριμένους αγώνες, όπως ο NoTav στη Κοιλάδα της Susa ή οποιοσδήποτε άλλος αγώνας που γίνεται αυτή τη στιγμή στον κόσμο, αλλά και για όσους παλεύουν να επιβιώσουν, επειδή δεν έχουν πλέον εργασία και τις συνθήκες όπως πριν, αλλά προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα της πείνας. Οπότε, ναι, πιστεύω ότι αυτό που έχουν κάνει οι ζαπατίστας θα έχει πολλές επιπτώσεις. Δεν θα βγει προς τα έξω ένα πολιτικό σχέδιο αλλά πολλά πολιτικά σχέδια χειραφέτησης με διαφορετικά σχήματα και χρώματα. Κατά κάποιο τρόπο, προσπαθούμε να κάνουμε το ίδιο εδώ στο UniTierra-στο Πανεπιστήμιο της Γης, ένα έργο που συνδέεται άμεσα με αυτό που ονομάζουμε «στοχασμός σε δράση». Και οι ζαπατίστας έχουν πει ότι αυτό που κάνουν είναι πρώτα και κύρια να παίρνουν συλλογικά μια απόφαση, να την κάνουν πράξη και μόνο μετά να αναλογίζονται επάνω σε εκείνο που έχει γίνει. Αυτό το πήγαινε έλα από τον προβληματισμό στη δράση προκαλεί, σε πολλά μέρη του κόσμου, μια άσκηση για τη δημιουργία αυτόνομων κέντρων παραγωγής γνώσης που αμφισβητούν, όπως έλεγε ο Φουκώ, τη θεσμική παραγωγή αλήθειας, τις μορφές με τις οποίες μας πουλούν αλήθειες που καθορίζονται από αριστερά ή δεξιά. Υπό αυτή την έννοια, η UniTierra είναι η ανάκτηση μιας πολύ αρχαίας παράδοσης που είναι αυτή της «μάθησης κάνοντας πράγματα», σύμφωνα με την οποία η μάθηση δεν βασίζεται σε τυπική, κειμενική και θεωρητική γνώση, σύμφωνα με την οποία μόνο αφού μάθει τα θεωρητικά μπορεί κάποιος να έχει πρόσβαση στην πρακτική. Αντίθετα, εδώ προσπαθούμε να ορίσουμε τη μάθηση ξεκινώντας από την πράξη και ανατρέχοντας σε θεωρητικά εργαλεία. Αντί να λαμβάνουμε τη θεωρία ως πραγματικότητα προς εφαρμογή, βλέπουμε τις θεωρίες και τα κείμενα ως ενδιαφέροντα φανάρια, τα οποία μπορεί να είναι πολύ ισχυρά για να φωτίσουν την πραγματικότητα, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι η πραγματικότητα που φωτίζεται από αυτά τα φανάρια. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να εργαζόμαστε για τη μεταμόρφωση αυτής της πραγματικότητας.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος comune.info
