Το ζαπατιστικό κίνημα, που γεννήθηκε από τις κοινότητες και τις αυτόχθονες αντιστάσεις ενάντια στην αποικιοκρατία, κατάφερε να δημιουργήσει μια μορφή πολιτικής δράσης ικανή να αντιμετωπίσει ένα παγκόσμιο σύστημα και τις σύγχρονες αναδιαρθρώσεις του (αυτό που εσύ αποκαλείς μετα-καπιταλισμό) με ένα ίσως πολύ πιο αποτελεσματικό τρόπο από τα κοινωνικά κινήματα που παραπέμπουν σε μια κλασική αριστερή πολιτική, ριζοσπαστική ή μη.
Με τι τρόπο έγινε αυτό; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αυτών των τελευταίων και του ζαπατιστικού «τι να κάνουμε;»
Θα έλεγα ότι στον ζαπατισμό βλέπουμε μια προσμονή που κάποιοι την αποκαλούν «μετα-μεταμοντέρνα». Υπό αυτή την έννοια, η μετανεωτερικότητα δεν είναι τόσο αυτό που ακολουθεί τη νεωτερικότητα, αλλά η κατάσταση της απώλειας μιας ψευδαίσθησης των μοντέρνων που λένε ότι «το παράδειγμα που έχουμε δεν χρειάζεται πλέον, όμως δεν έχουμε τίποτα σε αντάλλαγμα, ένα νέο παράδειγμα να αντικαταστήσουμε».
Οι κοινωνικές επιστήμες αναζητούν τώρα ένα νέο παράδειγμα. Πριν, ευθυγραμμίζονταν κυρίως με την ιδέα της ανάπτυξης, της προόδου κ.λπ. Επί του παρόντος, οι κοινωνικές επιστήμες σε όλο τον κόσμο λένε ότι πρέπει οπωσδήποτε να βρεθεί ένα νέο παράδειγμα γιατί το άλλο δεν χρειάζεται πλέον, δεν είναι πια καλό.
Το ψάχνουν όμως στην Ακαδημία, ενώ οι ζαπατίστας λένε: «Περίμενε λίγο, είναι ήδη εδώ!». Εκεί δημιουργήθηκε ένα νέο παράδειγμα που όμως δεν βγήκε από ένα πανεπιστήμιο, ούτε από το κεφάλι ενός στοχαστή. Πρόκειται για μια πρακτική κοινωνική δημιουργία, η κατασκευή ενός νέου παραδείγματος στην πράξη.
Θα έλεγα ότι υπάρχει μια μετα-καπιταλιστική πραγματικότητα που αναδύεται από τον καπιταλισμό (οι νέοι κόσμοι γεννιούνται πάντα από τη μήτρα των παλιών κόσμων) και ότι χτίζεται παντού αλλά δεν έχει ακόμη όνομα: το καλύτερο παράδειγμα είναι ίσως αυτό του ζαπατισμού, αλλά δεν είναι το μόνο.
Το 1992 η ομάδα του βρετανικού περιοδικού The Ecologist, ένα είδος βίβλου των περιβαλλοντιστών, γύρισε τον κόσμο με το πρόσχημα της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον, ώστε να δει τι συνέβαινε, και εκείνο που βρήκαν σε ολόκληρο τον κόσμο (που αργότερα ονόμασαν Διεκδικώντας τα κοινά–Reclaiming the commons) ήταν η έκφραση της προσπάθειας του κόσμου από τα κάτω, όχι των διανοουμένων ή των κομμάτων.
Ξεκινώντας από τις δυσκολίες της κατάστασης και από τις κρίσεις, έγιναν προσπάθειες ανασυγκρότησης των Κοινών-i Commons: δηλαδή ένα πολύ βαθύ κίνημα, στις πόλεις όπως στις υπαίθρους, για αναγέννηση και δημιουργία περιβαλλόντων κοινότητας.
Αν από τη μια πλευρά έγινε μια προσπάθεια χτισίματος εκ νέου περιοχών κοινότητας, από την άλλη υπήρχαν εκείνες που άντεξαν στο χρόνο και που ο καπιταλισμός δεν κατάφερε ποτέ να καταστρέψει. Αν η καπιταλιστική κοινωνία έχει ως θεμελιώδες κύτταρο το εμπόρευμα και το άτομο, αυτό που βλέπουμε στη νέα πραγματικότητα του κόσμου που προσπαθεί να αναδυθεί είναι η σφαίρα της κοινότητας ως κύτταρο της νέας κοινωνίας, όπου το άτομο και το εμπόρευμα δεν λειτουργούν πια.
Γι’ αυτό είναι ήδη μια μετα-καπιταλιστική πραγματικότητα, διότι οι κοινωνικές σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ του ατόμου και του εμπορεύματος δεν είναι πλέον λειτουργικές. Πιστεύω ότι οι ζαπατίστας αναφέρονταν σε αυτό πολύ συγκεκριμένα στις 21 Δεκεμβρίου 2012 στο ανακοινωθέν με τίτλο «Ακουσες; Ο ήχος του κόσμου σου καταρρέει», “Escucharon? El sonido de su mundo derrumbandose”: η κρίση του καπιταλιστικού κόσμου, η κατάρρευση του δυτικού πολιτισμού, του αποικιακού, φαλλοκρατικού κόσμου, εκείνου της πατριαρχικής νοοτροπίας. Και ο νέος κόσμος που αναδύεται είναι αυτός των κοινοτικών σφαιρών.
Είναι πιθανό να μην υπάρχουν παραδείγματα τόσο ολοκληρωμένα και ισχυρά όσο αυτό των ζαπατίστας, όμως υπάρχουν σε όλο τον κόσμο: είναι ένα διαρκές κίνημα ακόμη και στις υπερ-ατομικιστικές κοινωνίες από τη στιγμή που άνθρωποι δεν μπορούν να συνεχίσουν να αντέχουν αυτόν τον ατομικισμό, τον απορρίπτουν και ψάχνουν για κάτι άλλο.
Είναι σε αυτή την ίδια έρευνα που βρίσκεται αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε επανάσταση των κοινοτικών σφαιρών, που προέρχεται από τον κόσμο και δεν σέβεται τις κλασικές στιγμές των επαναστάσεων του ‘900 (παίρνουμε την εξουσία και μετά κάνουμε την επανάσταση), γιατί Αυτό που κάνει είναι να διαλύει την παλιά εξουσία, να κάνει καισαρική τομή στην παλιά πολιτική και οικονομική εξουσία.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος comune.info
