Παρασκευή απόγευμα, οι αρχιτέκτονες της πόλης, στα πλαίσια του COSMOPOLIS επιχειρούμε μια διαφορετική ξενάγηση της Παναγίας, μακριά από τις συνηθισμένες διαδρομές. Ανηφορίζoυμε λοιπόν, δύσκολα και ανηφορικά μονοπάτια προσπαθώντας να μυήσουμε τους πολλούς φίλους του συλλόγου μας στον τρόπο ζωής και στην αρχιτεκτονική της περιόδου της Τουρκοκρατίας.
Δεν ήταν καθόλου εύκολη η ζωή της Καβάλας τότε. Οι δρόμοι ήταν στενοί και ανήλιαγοι, βρισκόσουν κυριολεκτικά σε πολλά μέρη σε απόσταση αναπνοής από το γείτονα σου. Σκαλιά πολλά, η ζωή δύσκολη για τους ηλικιωμένους αλλά κυρίως για τις γυναίκες που ζούσαν, ειδικά οι Τουρκάλες, πίσω από τα καφασωτά, αθέατες να παρακολουθούν την κίνηση του δρόμου από τα σαχνισιά.
Η πυκνοκατοίκηση ήταν μεγάλη, μη σας παραπλανά η φαρδιά κεντρική οδός, η Πουλίδου, αυτή διανοίχτηκε τη δεκαετία του 1930 για να υποδεχτούν το βασιλιά της Αιγύπτου που θα ερχόταν να αποκαλύψει το άγαλμα του Μεχμέτ Αλή. Επιπλέον, τα τείχη ήταν ενεργά, οι πύλες κλειστές μετά τη δύση του ήλιου, κανονικός δηλαδή εγκλεισμός, καθώς ο πειρατικός κίνδυνος ήταν μεγάλος. Και γύρω τα άδενδρα πετρώδη βουνά να πυρώνουν το καλοκαίρι. Όλοι αυτοί οι παράγοντες λοιπόν φούντωναν τις επιδημίες, γι’ αυτό ο πληθυσμός της περιτειχισμένης Καβάλας, ποτέ δεν ξεπέρασε τις 5.000 κατοίκους.
Όλα αυτά ειπώθηκαν στην ανηφόρα της οδού Μεσολογγίου, και μετά περπατήσαμε όλοι μαζί αγκομαχώντας, για να ανακαλύψουμε πέντε αντιπροσωπευτικά σπίτια, έξω από τα οποία επιλέξαμε να τοποθετηθούν πανό με φωτογραφίες από τα εσωτερικά τους. Στο «γαλάζιο» σπίτι, είπαμε τα σχετικά με το selamlik και το χαρέμι, τα κύρια χαρακτηριστικά του οθωμανικού σπιτιού. Στο σπίτι του ζωγράφου Γιώργου Μπότσιου θαυμάσαμε τα ψηφιδωτά δάπεδα που ο ίδιος κατασκεύασε, ενώ στο σπίτι της 2ης παρόδου Ερμιόνης, σύσσωμοι επιβραβεύσαμε τη Βελγίδα ιδιοκτήτρια του, που με πολλή προσωπική εργασία, ευαισθησία και γνώση αποκατέστησε υποδειγματικά, ένα τμήμα ενός τεράστιου αρχοντικού και οργάνωσε μια εξαιρετική αυλή. Οι ξένοι τελικά σέβονται πολύ περισσότερο από εμάς, τα παραδοσιακά σπίτια μας!
Στο τέταρτο σπίτι, της πλατείας Μουσικής, αναφέραμε τα σχετικά με την τεχνολογία των ξύλινων σπιτιών της Βαλκανικής, τα οποία ήταν βιοκλιματικά, πολύ πριν ανακαλύψουμε εμείς τον όρο. Δυστυχώς δεν τα σεβαστήκαμε ούτε τα αγαπήσαμε ποτέ. Το πέμπτο, ήταν ένας άγνωστος για τους περισσότερους μεντρεσές, ένα θρησκευτικό δηλαδή σχολείο.
Στην προσπάθεια βοήθησε και μία κάτοικος της Παναγίας, με την οποία είχαμε συνεννοηθεί από πριν για να μας μιλήσει για τη ζωή στη συνοικία. Ερασιτέχνης ηθοποιός και κόρη δημοσιογράφου, μας εντυπωσίασε με την αφήγησή της, που την εμπλούτισε με την ανάγνωση αποσπασμάτων από το βιβλίο-αυτογραφία του πατέρα της Ζήση Μπρουκάκη. Όταν δε μας κέρασε παγωμένο καρπούζι, ενώ ήμασταν σχεδόν 60 άτομα, έ τότε νίκησε εμάς, τους «ειδικούς», κατά κράτος!
ΤΑ ΕΥΣΗΜΑ ΣΤΗ ΛΙΛΑ ΜΠΡΟΥΚΑΚΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΣΤΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ!
Σαπφώ Αγγελούδη-Ζαρκάδα
