Γράφει η Αναστασία Λάππα
Η τέχνη είναι ένας καθρέφτης που δεν δείχνει μόνο το ωραίο, αλλά και το άβολο, το ενοχλητικό, το ανατρεπτικό. Είναι μια γλώσσα που μιλάει χωρίς να ζητάει άδεια, που αμφισβητεί, που βάζει φωτιά στις βεβαιότητες.
Το έργο που έγινε στόχος βανδαλισμού ήταν κάτι περισσότερο από μια εικόνα. Ήταν μια κραυγή. Ένα βλέμμα αλλοιωμένο, μια Παναγία που κοιτάζει τον θεατή με μάτια άγρυπνα, σχεδόν τρομαγμένα.
Ο καλλιτέχνης πήρε το ιερό και το μετέτρεψε σε μια αντανάκλαση του κόσμου μας—ενός κόσμου όπου το ιερό και το βέβηλο μπλέκονται αξεδιάλυτα. Τα χέρια της Μητέρας κρατούν το ανείπωτο.
Δεν είναι πια το Θείο Βρέφος, αλλά μια αλλόκοτη μορφή, ένα σημάδι του θανάτου, ένα σύμβολο που γελάει χλευαστικά ή απλώς υπενθυμίζει τη φθορά, την παρακμή, το τέλος μιας εποχής. Η εικόνα δεν προσπαθεί να είναι όμορφη· προσπαθεί να είναι αληθινή, να δείξει την απογύμνωση της πίστης μέσα στον σύγχρονο κόσμο.
Το συγκεκριμένο έργο χρησιμοποιεί στοιχεία από την αγιογραφική παράδοση, αλλά τα αναδιαμορφώνει ριζικά. Δεν πρόκειται για μια απλή εικαστική παρέμβαση – είναι μια πράξη που μπορεί να θεωρηθεί ως αλλοίωση, αποδόμηση ή ακόμα και χλευασμός.
Η σύγχρονη τέχνη έχει επανειλημμένα εξερευνήσει τα όρια της αναπαραγωγής και της αποδόμησης κλασικών έργων, αλλά η ερώτηση παραμένει: υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον δημιουργικό διάλογο με το παρελθόν και στην καταστροφή του;
Κάποιοι θα πουν ότι το έργο είναι ασέβεια. Άλλοι θα πουν ότι είναι ένα σχόλιο για την απομάκρυνση της κοινωνίας από το θείο, για τον τρόμο του ανθρώπου μπροστά στην απώλεια του ιερού. Είναι τέχνη ή είναι πρόκληση; Ίσως να είναι και τα δύο. Αλλά η τέχνη δεν ζητάει την έγκρισή μας για να υπάρξει.
Όμως εδώ υπάρχει ένα δεύτερο, εξίσου σημαντικό ζήτημα: ο χώρος της τέχνης. Γιατί αν η τέχνη δεν έχει όρια, οι χώροι όπου εκτίθεται οφείλουν να έχουν. Η Εθνική Πινακοθήκη, ως θεσμός, έχει ευθύνη όχι να λογοκρίνει την τέχνη, αλλά να επιλέγει με κριτήρια που συνάδουν με τον χαρακτήρα της και το κοινό που την επισκέπτεται.
Θα μπορούσε ποτέ να εκτεθεί εκεί ένας πίνακας όπου η «Γκέρνικα» του Πικάσο έχει πάνω της ένα άσεμνο σύμβολο; Είναι πρόκληση ή απλή προσβολή; Αν η απάντηση είναι «όχι», τότε γιατί εδώ η επιλογή ήταν «ναι»;
Δεν είναι υποκρισία να λέμε πως η τέχνη πρέπει να είναι ελεύθερη, αλλά και πως οι χώροι της τέχνης πρέπει να έχουν πλαίσιο. Αν το έργο δεν έπρεπε να είχε εκτεθεί εξαρχής, η συζήτηση έπρεπε να είχε γίνει πριν φτάσει στους τοίχους της Εθνικής Πινακοθήκης.
Όμως, από τη στιγμή που εκτέθηκε, το να βανδαλιστεί είναι μια πράξη που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή σε μια πολιτισμένη κοινωνία. Η πράξη του βανδαλισμού δεν ήταν απλώς μια επίθεση σε ένα έργο τέχνης· ήταν μια επίθεση στην ελευθερία της έκφρασης, στον ίδιο τον διάλογο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η τέχνη διχάζει, ούτε η πρώτη φορά που κάποιος προσπαθεί να τη φιμώσει με βία. Όμως η τέχνη δεν καταστρέφεται τόσο εύκολα. Αντιθέτως, όταν πολεμάται, γίνεται πιο δυνατή. Η εικόνα έσπασε. Η συζήτηση, όμως, μόλις άρχισε.
Βιογραφικό Σημείωμα
- Ονομάζομαι Αναστασία Λάππα, και σπουδάζω αρχιτεκτονική στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Η ζωγραφική για μένα είναι ανάγκ. Η πρώτη μου σειρά έργων με τίτλο «Mo Tiger», είναι πλαισιωμένη από πίνακες που εστιάζουν στην άνοδο του μαξιμαλισμού, ρεύμα το οποίο αποτυπώνεται με ζωντάνια στο καμβά.
Η κυριαρχία της φαντασίας, της αφθονίας και της πολυτέλειας που εντοπίζεται στην αισθητική μου, δρα ως αντίβαρο στη μονότονη και συχνά μίζερη καθημερινότητα του σύγχρονου ανθρώπου, γεγονός που αποτελεί κεντρικό σκοπό της καλλιτεχνικής μου ταυτότητας.
