Ήταν ένας μάλλον μοναδικός λόγος που οδήγησε τον RogerWaters να παίξει στην UnipolArena της Μπολόνια στις 21 απριλίου 2023. Μια στάση της παγκόσμιας περιοδείας του στην Κρακοβία της Πολωνίας είχε προγραμματιστεί για την ίδια ημερομηνία, αλλά ακυρώθηκε λόγω των ειρηνιστικών θέσεων του άγγλου μουσικού ιδρυτή των PinkFloyd, βαθύτατα ανεπιθύμητων στην πολεμοχαρή κυβέρνηση της Βαρσοβίας, γράφει ο FabioSciatore.
Ότι δεν θα ήταν δυνατό να διαχωριστεί η τέχνη από την πολιτική, συνεπώς, έγινε αντιληπτό από τη στιγμή που διαδόθηκε η είδηση του γεγονότος, και όπως θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ως αποτέλεσμα, δεν ήταν μόνο η μουσική που την έκανε αξέχαστη.
Η σκηνή που επιλέχθηκε για τις συναυλίες της περιοδείας καταλαμβάνει το κέντρο της αρένας, με το κοινό τριγύρω. Τέσσερις στενοί διάδρομοι πέφτουν στην πλατεία, για να φιλοξενήσουν τις περιστασιακές εξορμήσεις των σολίστ και του Waters.
Εκτός από μια ριπή πολυβόλων προς τις εξέδρες, που εκτοξεύτηκαν από τον Γουότερς κατά τη διάρκεια του In the flesh, μεταμφιεσμένου για την περίσταση ως Ροζ-δικτάτορας της ταινίας The Wall, οι μουσικοί τίμησαν το μεγαλειώδες ρεπερτόριο με πολύ συγκροτημένο τρόπο, χωρίς να καταφύγουν στο τυπικές πυρακτωμένες χορογραφίες των ροκ σταρ (γλιστρήματα, άλματα και μαλλιά να χτυπιούνται πάνω-κάτω…), αντιθέτως επιδεικνύοντας μια πολύ αξιοσημείωτη κατανόηση παρά το γεγονός πως η σκηνική διάταξη υπήρξε πολύ ελεύθερη – άλλωστε η παράσταση, με την κυριολεκτική έννοια, ελάμβανε χώρα κυρίως από πάνω τους.
Πράγματι, ένα σύστημα οθονών πάνω από τη σκηνή προβάλλει συνεχώς μια περίπλοκη ακολουθία εικόνων και βίντεο που διανθίζονται με ζωντανά πλάνα των μουσικών. Μια αλυσίδα μηνυμάτων που σφυροκοπάει, μηνυμάτων που συνέπλεκαν και ενίσχυαν το λυρικό περιεχόμενο των τραγουδιών, εστιάζοντας κυρίως σε κατηγορίες και απομυθοποιήσεις κατά του κυρίαρχου αφηγήματος των δυτικών ολιγαρχιών σε σχέση με πολλά θέματα.
Έχει ειπωθεί ότι αυτά που διεκδικούνται από παλαιστίνιους, υεμενίτες, αυτόχθονες πληθυσμούς, γκέι, τρανσέξουαλ είναι ανθρώπινα δικαιώματα ίσης αξιοπρέπειας…
Πως όλοι οι πρόεδροι των ΗΠΑ από τον Ρίγκαν και μετά είναι υπεύθυνοι για φρικτά εγκλήματα πολέμου, και ως εκ τούτου είναι εγκληματίες πολέμου εξίσου, χωρίς το γεγονός πως είναι δημοκρατικοί ή ρεπουμπλικάνοι (ή έχοντας κερδίσει το βραβείο Νόμπελ) να τους αθωώνει.
Ότι οι δολοφονίες που διαπράττονται από τις αστυνομικές δυνάμεις, τόσο με φυλετικό/ηθικό υπόβαθρο όσο και εναντίον πολιτικών αντιπάλων, είναι σε όλες τις επιπτώσεις πολιτικές δολοφονίες, ακόμα κι αν διαπράττονται από τους υπερασπιστές των λεγόμενων δημοκρατιών.
Αλλά ίσως το πέρασμα που έκανε την μεγαλύτερη εντύπωση ήταν ένα άλλο.
Μιλάμε για την εκτέλεση του Sheep, ενός τραγουδιού του 1977 που περιέχεται στο Animals, κατά τη διάρκεια της οποίας ένα φουσκωτό μέγα-πρόβατο πετάει πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων – «μιμούμενο» το άλλο ζώο-σύμβολο που υπάρχει στο εξώφυλλο του άλμπουμ, το γουρούνι, του οποίου μια άλλη φουσκωτή εκδοχή παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια της συναυλίας για να αντιπροσωπεύσει την απληστία και την αδιαφορία των ισχυρών (επάνω στο γουρούνι ήταν γραμμένο «Fuck the poor», ‘Γαμήστε τους φτωχούς’).
Ανάμεσα στις προβαλλόμενες σεκάνς υπάρχει μια στην οποία τα πρόβατα (που θα ήμασταν εμείς) παρατάσσονται, φορούν ένα κοστούμι πολεμικών τεχνών με τη λέξη «αντισταθείτε», “resist”, και αρχίζουν να μάχονται. Έτσι, τα επιμέρους παράλληλα θραύσματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των διαφόρων κομματιών έφθασαν σε ένα σημείο σύγκλισης – ένα ορατό και βασικά προσιτό σημείο, φαίνεται να μας λέει ο Waters.
Ένα έργο τέχνης, όσο πολιτικό κι αν είναι, δεν μπορεί να αποτελέσει έναν συστηματικό πολιτικό λόγο (όπως μια πραγματεία, ένα μανιφέστο…), αλλά η συναυλία του Waters κατάφερε να οικοδομήσει μια συνεκτική, σαφή και αιτιολογημένη αναπαράσταση της ανάγκης για ριζική αλλαγή και αυθεντική δημοκρατία που εκφράζουν μεγάλα τμήματα του κόσμου – και εδώ στην Ιταλία, [και την Ελλάδα], αν κρίνουμε από την εκτίμηση του κοινού.
Αλλά πάνω από όλα εξέφρασε πως η μόνη δυνατή σύνθεση όλων των περιπτώσεων ριζοσπαστικής δημοκρατίας είναι αυτή που μπορεί να βρεθεί στην σύγκρουση, κατανοητή ως αγώνας του λαού και των καταπιεσμένων λαών ενάντια στις καπιταλιστικές ολιγαρχίες – και πως το πρώτο βήμα σήμερα πρέπει να είναι, όπως ειπώθηκε από τον ίδιο τον Γουότερς, σταματήστε τον πόλεμο, να σταματήσει ο πόλεμος.
Όλη η συναυλία έγινε μέσα σε μια ατμόσφαιρα από την οποία φιλτράρονταν η σκληρότητα του κλίματος που δημιουργήθηκε τον τελευταίο καιρό γύρω από αυτή την περιοδεία και τον Waters. Δεν θα έχει ξεφύγει από τους λάτρεις των PinkFloyd που ήταν παρόντες στη Μπολόνια πως η λέξη «PinkFloyd» προφέρθηκε μόνο δύο φορές από τον Waters σε όλη τη διάρκεια της συναυλίας.
Στην αρχή: “αν σας αρέσουν οι PinkFloyd αλλά όχι οι πολιτικές μου θέσεις, πηγαίνετε να γαμηθείτε στο μπαρ“. Και στο τέλος, όταν ξεκίνησε το Twosuns in the sunset παρμένο από το The finalcut, τον τελευταίο δίσκο των PinkFloyd μαζί με τον Waters και σίγουρα τον όχι περισσότερο αγαπημένο των φαν – ενώ αντιθέτως ένα αριστούργημα όπως το Have a cigar εισήχθη γενικότερα ως ένα γραπτό τραγούδι “…quandosuonavoconun’altrarockband, όταν έπαιζα με μιαν άλλη ροκ μπάντα“.
Σίγουρα έχει περιπλέξει τον χωρισμό του από τους PinkFloyd, που επιδεινώθηκε από χρόνια διαφωνιών και αμοιβαίας απομόνωσης, ο πολιτικός παράγοντας (και πάλι), ο οποίος τους τελευταίους μήνες, με περαιτέρω κατηγορίες για «αντισημιτισμό», προήλθε από την PollySamson, σύζυγο του κιθαρίστα των PinkFloyd, DavidGilmour – κατηγορίες στις οποίες απάντησε με ένα σαφέστατο μήνυμα που μεταδόθηκε στις οθόνες: «αντισταθείτε στον αντισημιτισμό», “resistanti-semitism“.
Κατά τα λοιπά, η αφήγηση του Γουότερς για τα χρόνια στους PinkFloyd σταμάτησε αποκλειστικά στη σχέση του με τον SydBarrett – στη μνήμη της παρουσίας του, στον πόνο της απουσίας του.
Το πιο συγκινητικό απόσπασμα ήταν σίγουρα το τελευταίο. Ανάμεσα στις αφιερώσεις του τελευταίου τραγουδιού που έπαιξε ο Γουότερς ήταν και αυτό στον μεγαλύτερο αδερφό του Τζον, που έφυγε από τη ζωή πριν από ένα χρόνο – μια πολύ σημαντική φιγούρα στη ζωή του.
Ο πατέρας του Roger και του John, EricFletcher, πέθανε το 1944 στις στρατιωτικές επιχειρήσεις μετά την απόβαση στο Anzio, όταν ο Roger ήταν μόλις μερικών μηνών. Η απουσία της πατρικής φιγούρας που του άρπαξε ο παγκόσμιος πόλεμος σημάδεψε έντονα τη ζωή του Γουότερς, όπως περιγράφεται σε διάφορα αποσπάσματα.
Αγάπη, οικογένεια, πόνος, ευθραυστότητα, θάνατος, τέχνη, πολιτική, πόλεμος, ειρήνη… στο τέλος, κοιτάζοντας το πλαίσιο, τα άρθρα που δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες, κοιτάζοντας τις δηλώσεις του Γουότερς, είναι σαφές ότι αυτή ήταν μια «πολιτική συναυλία», και κατανοητή από όλους ως τέτοια, αλλά σε ένα πλαίσιο στο οποίο είναι το όριο του πολιτικού που έχει διευρυνθεί για να αγγίξει οτιδήποτε είναι πιο βαθιά προσωπικό. Ειρωνεία της ιστορίας, σε αυτή τη φάση πολιτικοποίησης και ριζοσπαστικοποίησης των αντιφάσεων είναι το ροκ ενός ζωηρού ογδοντάχρονου που αποδεικνύεται πρωτοπορία.
Ο παλιός κόσμος καταρρέει, κυριαρχούμενος από τη βία, την καταπίεση και την καταστροφή από τις δυτικές δυνάμεις, και ένας νέος ανοίγεται, στον οποίο νέες ισορροπίες, δυνάμεις και συμμαχίες διεκδικούν τους δικούς τους χώρους και στον οποίο μια νέα προοδευτική πρωτοπορία αρχίζει να διαμορφώνεται σε ηπειρωτική κλίμακα: η Λατινική Αμερική, στην οποία ο Γουότερς δεν παρέλειψε να αποτίσει φόρο τιμής προβάλλοντας τη Whipala, την καρό σημαία που αντιπροσωπεύει τους ιθαγενείς, κατά τη διάρκεια των τραγουδιών του The darkside of the moon.
Ένας νέος κόσμος που είναι ήδη εδώ, που γεννιέται τυλιγμένος στις μολυβένιες σπείρες ενός πολέμου που προφανώς προορίζεται να μην σβήσει με σύντομες εκεχειρίες και που σηματοδοτεί την πολύ βαθιά γραμμή οριοθέτησης μεταξύ των επιλογών και των νέων πολιτικών οδών που θα πρέπει να πάρει η κοινωνία, να αναλάβει.
Νέος κόσμος και νέα πολιτική, θα δούμε πώς, θα θέλουν να σημάνουν νέα τέχνη, νέα μουσική. Ο Ρότζερ Γουότερς αφήνει τη σκυτάλη στους καλλιτέχνες που θα έρθουν, και αυτοί θα έχουν το καθήκον να ερμηνεύσουν τον νέο κόσμο. καθήκον δικό μας θα είναι να οργανωθούμε και να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε αυτοί να είναι μάρτυρες της ανάγκης για ειρήνη, δικαιοσύνη και χειραφέτηση που βλέπουμε να εκφράζεται όλο και περισσότερο.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
contropiano. org
