Ο Μάρκ Βέρνον στο βιβλίο του «Τα podcasts του Πλάτωνος» στο τέταρτο κεφάλαιο με τίτλο «Ο Διογένης ο Κυνικός και η απατηλή ιδιότητα της διασημικής φήμης» αναφέρεται στο θέμα της φήμης [1].
Τα «δεκαπέντε λεπτά φήμης» που ανήκουν στον καθένα μας, σύμφωνα με τον Άντυ Γουώρχολ (1928-1987), Αμερικανό πολυσχιδή καλλιτέχνη, ζωγράφο, γλύπτη, κινηματογραφιστή, συγγραφέα και συλλέκτη, πρωτοπόρο του κινήματος της Ποπ Αρτ, σύμφωνα με το Βικιπαίδεια [2], αλλά και η «Δόξα», που όλοι μας επιθυμούμε, μας ωθούν σε πράξεις άλλοτε αποδεκτές από το σύνολο, άλλοτε όχι. Άλλοτε οι πράξεις αυτές είναι μέσα στα αποδεκτά πλαίσια της κοινωνίας μας και άλλοτε όχι. Ποια είναι όμως τα κίνητρα πίσω από τέτοιες ενέργειες;
Ο Μάρκ Βέρνον αναφέρει για παράδειγμα την Πάρις Χίλτον, η οποία παρ’ όλο που διέθετε μεγάλη περιουσία από τον πατέρα της, εν τούτοις προτίμησε να κυκλοφορήσει στο διαδίκτυο ένα βίντεο με ερωτικές σκηνές της «για να αποκτήσει το νόμισμα που λέγεται «φήμη»» [1].
Αυτή η πράξη είχε σαν αποτέλεσμα την αποκλήρωση από την περιουσία του πατέρα της. Βέβαια η κα Χίλτον αναφέρεται ότι το 2019 κατείχε 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο από δικαιώματα για αρώματα [3], άρα τελικά δεν έχασε οικονομικά από την ενέργειά της και τον δρόμο που ακολούθησε!
Ο Μαρκ Ρόουλαντς στο βιβλίο του «Δόξα» εξετάζει τα κίνητρα πίσω από ενέργειες σαν αυτές της κας Χίλτον [4].
Στην Αμερική υπήρχαν πολλές αντίστοιχες ενέργειες, όπως το «Girls gone wild», με τις οποίες πολλοί/ές επιζητούσαν ολιγόλεπτη δημοσιότητα. Είναι η φήμη και ο πλούτος τα ζητούμενα στη ζωή; Είναι αυτό το νόημα της ζωής;
Γιατί ο Επίκουρος πίστευε στο «λάθε βιώσας», δηλαδή ότι πρέπει να περνά κανείς απαρατήρητος από την ζωή; Ο Επίκουρος δίδασκε ότι πρέπει να μένουμε μακριά από την πολιτική ζωή και την πολυτάραχη κοινωνική ζωή των διασημοτήτων.
Γιατί; Πού είναι το κακό;
Η αιτιολόγησή του ήταν ότι έτσι χάνεται η ψυχική ηρεμία του ανθρώπου, ότι διαταράσσεται η αταραξία της ψυχής. Είναι, όμως, τόσο σημαντικό για την ζωή ενός ανθρώπου; Από την στιγμή που γεννηθήκαμε δεν αρκεί ο τρόπος των πολλών, ειδικά των νεοελλήνων, απογόνων κατά τα άλλα του Σωκράτη, του Πλάτωνα, του Επίκουρου, κ.λπ., δηλαδή του «ό,τι φάμε και ό,τι πιούμε»; Χρειάζονται και αυτές οι ανησυχίες και πνευματικές αναζητήσεις;
Με λίγα λόγια χρειαζόμαστε ένα συνολικό τρόπο ζωής, μία φιλοσοφία ζωής;
Είναι εύλογα ερωτήματα και θα παρέπεμπα στην επιστολή του Επίκουρου «Προς Μενοικέα» για απαντήσεις.
Ας επανέλθουμε, όμως στην φήμη. Είναι αυτοσκοπός; Ή μήπως είναι μέσο προς επίτευξη άλλου σκοπού, όπως για παράδειγμα η απόκτηση άλλων υλικών αγαθών; Ο Μαρκ Βέρνον αναφέρει την περίπτωση του «επιδειξιομανή» Διογένη του Κυνικού, ο οποίος έκανε διάφορες ενέργειες σε κοινή θέα. Αυτό του προσέδωσε μεγάλη φήμη. Ήταν, όμως, αυτός ο σκοπός του; Τα χρήματα δεν τον ενδιέφεραν, ούτε και εν γένει τα υλικά αγαθά.
Γιατί τα έκανε; Ο Βέρνον καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Διογένης το έκανε για να στρέψει τους Αθηναίους στην ζωή σύμφωνα με την φύση. Όταν τον ρώτησαν ποιο είναι το ωραιότερο πράγμα στον κόσμο απάντησε «η ελευθερία του λόγου».
Ο Επίκτητος, αναφέρει ότι ο Διογένης ήταν εξαιρετικά ενάρετος και ότι τον θαύμαζε, και τον θεωρούσε όχι μόνο το ιδεώδες του φιλοσόφου, αλλά και παράδειγμα για τον τρόπο ζωής του [5]. «Αναζητάτε την ηρεμία και την ευτυχία σε λάθος τόπο, εκεί όπου δεν υπάρχει, και δεν πιστεύετε αυτόν που σας την δείχνει.
Γιατί την αναζητάτε σε εξωτερικά πράγματα; Δεν υπάρχει στο σώμα.» [1]. Για να καταλήξει ο Μαρκ Βέρνον ότι το σωστό δεν είναι το κυνήγι της φήμης για την φήμη, αλλά η φήμη για να επιτευχθεί κάτι ανώτερο, όπως η αρετή.
Εάν γίνεις παράδειγμα, τότε ο τρόπος ζωής σου αποκτά νόημα. Έτσι με την στρατηγική αυτή το άλογο μπαίνει μπροστά από την άμαξα και όχι η άμαξα μπροστά από το άλογο, όπως γίνεται στην αντίθετη περίπτωση.
Την αντίθετη περίπτωση την ζούμε τις τελευταίες δεκαετίες και στην χώρα μας. Υπέρμετρη δημοσιότητα για εφήμερη φήμη και απόκτηση υλικών αγαθών, που γρήγορα και εύκολα εξανεμίζονται.
Πριν λίγες ημέρες υπήρχαν δύο-τρεις τέτοιες περιπτώσεις στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, που αποτελούν, κατά την ταπεινή μας γνώμη, παραδείγματα προς αποφυγήν. Ο δρόμος που πρέπει να ακολουθούμε στην ζωή μας είναι ο πρώτος. Αυτός, δηλαδή, που έχει το άλογο μπροστά και όχι την άμαξα!
[1] Μαρκ Βέρνον, «Τα podcasts του Πλάτωνος – Ο οδηγός των αρχαίων στην σύγχρονη ζωή», εκδόσεις Ενάλιος, 2016, Αθήνα (Mark Vernon, Plato’s Podcasts – The Ancients’ Guide to Modern Living, OneWorld, London, 2013).
[2] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%86%CE%BD%CF%84%CE%B9_%CE%93%CE%BF% CF%85%CF%8C%CF%81%CF%87%CE%BF%CE%BB.
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Paris_Hilton.
[4] Mark Rowlands, Fame (The Art of Living), Routledge, New York, 2014 .
[5] Travis Foster, Epictetus on the Cynic’s Calling, Proceedings of the Kent State University May 4th Philosophy Graduate Student Conference, No. 1 (2002).
Βασίλης Τσιάντος
Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος
Πρόεδρος Δ.Ε. Παραρτήματος Καβάλας Ε.Μ.Ε.
