Η ιστορία του κτιρίου ξεκινάει τον 19ο αιώνα και είναι συνυφασμένη με την εποχή της αίγλης του καπνού στην Καβάλα. Με αφορμή την επέτειο λειτουργίας του στη σημερινή του χρήση, θα κάνουμε μια μικρή αναδρομή στην ιστορία του.
Γνωστό ως Καπναποθήκη Ρεζή, το κτίριο εξυπηρέτησε τις ανάγκες του Οθωμανικού Μονοπωλίου Καπνού για πάνω από 30 χρόνια. Το Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού ιδρύθηκε το 1861 για να προστατεύσει την εγχώρια παραγωγή, απαγορεύοντας ουσιαστικά την εισαγωγή καπνού. Το 1883, τη λειτουργία του μονοπωλίου αναλαμβάνει η Regie Co-interesse des Tabacs del’ Empire Ottoman (εξ ’ου και η ονομασία Ρεζή) πολυεθνική κατά βάση, η οποία ελέγχει και καθορίζει την καλλιέργεια των ανατολίτικων καπνών στην Οθωμανική επικράτεια και καθορίζει τις τιμές αγοράς.
Η πολυεθνική Ρεζή χτίζει αμέσως τεράστια καπνομάγαζα σε πολλές πόλεις όπως στην Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Αδριανούπολη, Ξάνθη, Δράμα και αλλού. Το 1892 αγοράζει ένα ήδη κτισμένο από το 1885, συγκρότημα καπναποθηκών στην Καβάλα, το σημερινό Εμπορικό Κέντρο.Πρόκειται για μεγάλο συγκρότημα, το μοναδικό στην Καβάλα με εσωτερική κλειστή αυλή. Αποτελούνταν από τέσσερεις τριώροφες πτέρυγες συνδεδεμένες μεταξύ τους, συνολικού εμβαδού 2080 τετραγωνικών μέτρων ανά όροφο, με εσωτερική αυλή διαστάσεων 43χ12 μέτρα, στην οποία εισέρχονταν κάποιος από δύο στεγασμένες στοές.
Εικόνα 1: Όψη από την οδό Μ. Αλεξάνδρου (επιστολικό δελτάριο). Αρχείο Σαπφώ Αγγελούδη
Το 1896, στην καπναποθήκη Ρεζή της Καβάλας, έλαβε χώρα η απεργία των καπνεργατών με το όνομα «εκμέκ καυγασί» (καβγάς για το ψωμί).
Με το πέρασμα του χρόνου, η πανίσχυρη καπνική εταιρεία Ρεζή είχε την ίδια πτωτική πορεία με τον περίφημο tabacd’ orient, καθώς η ευρύτατη χρήση φτηνού καπνού τύπου Virginia και Burley, η εκτεταμένη χρήση φίλτρου που αλλοιώνει τη γεύση του καπνού και κυρίως η προσθήκη χημικού αρώματος, συνετέλεσαν στην περιορισμένη ζήτηση του ακριβού ποιοτικού καπνού “ανατολικού τύπου”.
Μετά τη συνθήκη της Λωζάνης και την αποχώρηση των Τούρκων, ως τα μέσα του 1923, η καπναποθήκη επιτάχτηκε για να στεγάσει τους πρόσφυγες που έφτασαν μαζικά στην Καβάλα, σύμφωνα με τους νόμους «Περί επιτάξεως κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων ακινήτων».
Το 1923 το συγκρότημα αγοράσθηκε από την Εταιρεία MAGASINS ET IMMEUBLES S.A. Συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1950, εκμισθωμένη από τον καπνέμπορο Έρμαν Σπήρερ. Μεταπολεμικά εκμισθώθηκε από τη ΣΕΚΕ, Μυρώδη Ιορδάνογλου, ΕΚΑΠ και Μουζέλη. Το 1968 περιήλθε στην ιδιοκτησία του Πάρη Κυριακόπουλου και στέγασε καταστήματα στο ισόγειο και αποθήκες στους ορόφους.
Το 1988 το κτίριο αγοράστηκε από τους σημερινούς ιδιοκτήτες, οι οποίοι έχοντας το όραμα να δώσουν ζωή σε μια από τις πολλές εγκαταλειμμένες Καπναποθήκες που υπάρχουν στην Καβάλα, ξεκίνησαν τη χρονοβόρα διαδικασία αδειοδοτήσεων και εγκρίσεων για να το μετατρέψουν σε συγκρότημα επαγγελματικών χώρων. Τις μελέτες αποκατάστασης και επανάχρησης ανέλαβε το αρχιτεκτονικό γραφείο του Δημήτρη Καταρόπουλου.
Εικόνα 2: Άποψη της εσωτερικής αυλής πριν την ανακαίνιση, τη δεκαετία του ’80. Αρχείο ιδιοκτητών
Εικόνα 3: Διερευνητικό σκίτσο πρότασης επανάχρησης, του Δ. Καταρόπουλου. Αρχείο ιδιοκτητών
Να σημειωθεί ότι τη δεκαετία του ’80 η γύρω περιοχή ουδεμία σχέση έχει με τη σημερινή εικόνα, η πλατεία Καπνεργάτη ήταν πάρκινγκ και η οδός Μ. Αλεξάνδρου ήταν δρόμος με σταθμευμένα αυτοκίνητα και στις δύο πλευρές της, που δυσκόλευαν την κίνηση των πεζών. Στο κτίριο λειτουργούσαν κάποια καταστήματα μόνο προς το δρόμο, ενώ το εσωτερικό αίθριο λειτουργούσε ως πάρκινγκ.
Εικόνα 4: Η οδός Μ. Αλεξάνδρου πριν τη πεζοδρόμηση. Αρχείο Δήμου Καβάλας.
Εικόνα 5: Η οδός Μ. Αλεξάνδρου σήμερα
Το 1990 το κτίριο κηρύχθηκε διατηρητέο από το Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης.
Το 1992 άρχισαν οι εργασίες επισκευής και εκσυγχρονισμού το κτιρίου. Διατηρήθηκε το πέτρινο κέλυφος και η ξύλινη κρεμαστή στέγη, ενώ αφαιρέθηκε από τα πατώματα ο ξύλινος φορέας και τοποθετήθηκε νέος από οπλισμένο σκυρόδεμα, ικανός να εξυπηρετήσει τις νέες χρήσεις. Η πρόταση επανάχρησης κατάφερε να ενσωματώσει σύγχρονα υλικά και εγκαταστάσεις συνδυάζοντας υψηλή αισθητική και λειτουργικότητα, κάνοντας το κτίριο φιλικό στη χρήση και προσβάσιμο σε όλους. Κύριο χαρακτηριστικό του κτιρίου παραμένει η εσωτερική αυλή που λειτουργεί ως αίθριο. Πρόκειται για έναν φιλόξενο αστικό δημόσιο χώρο προστατευμένο από τις καιρικές συνθήκες, που φιλοξενεί διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, περιοδικές εκθέσεις και δρώμενα της πόλης.
Εικόνα 6: Σημερινή άποψη του αίθριου χώρου
Από την αρχή της λειτουργίας του,το 1996, το Εμπορικό Κέντρο έχει στεγάσει διάφορες επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου, υπηρεσιών και εστίασης. Σήμερα στο Εμπορικό Κέντρο στεγάζονται 20 επιχειρήσεις σε επιφάνεια 8.550τ.μ.,με ποσοστό πληρότητας που αγγίζει το 100%, ενώ εργάζονται σε αυτές 168 άτομα.
Αναλυτικά οι επιχειρήσεις είναι οι εξής:
– Marks and Spencer
– SEPHORA
– Julia Bergovich
– Coffee Mall
– Man & Manetti
– ΜIMI D.lux fashion & art boutique
– Kωτσόβολος
– Terranova
– Calliope
– Juicy
– STIXI Studio Tattoo
– G4S Champion Ellenic Security
– Cafe Bar Chocolat
– Lucent beauty salon
– Iakovos hairdressing loft salon
– Εργαστήρι Τέχνης Μιχαηλίδη
– Tρίκυκλο
– Στο κουτούκι του Σαρρή
– Home stories Kακουλίδης
– NAKAS BOOK HOUSE
Το Εμπορικό Κέντρο είναι ένα από τα λίγα πετυχημένα παραδείγματα ιδιωτικής πρωτοβουλίας στον τομέα της επανάχρηση των πάρα πολλών Καπναποθηκών της πόλης μας, στον οποίο δυστυχώς υπολείπεται η πόλη μας, σε αντίθεση με το Βόλο, τη Ξάνθη, ακόμη και τη Δράμα.
(ιστορικά στοιχεία: Σαπφώ Αγγελούδη)
