Mario Tronti, La saggezza della lotta, Η σοφία του Αγώνα, Derive Approdi, Roma, 2021, σελ. 45, € 5,00
Να προετοιμάζεσαι για την Ιστορία, να μαθαίνεις να προβλέπεις τις ανατροπές, τις στροφές της, για να διαρρηγνύεις τις όχθες της και να εκτρέπεις την πορεία της, είναι καθήκον του πολιτικού.
Αυτή και τίποτα άλλο είναι η εμμονή που κουβαλά μαζί του αυτός που έχει πάρει το δρόμο της στράτευσης ως επιλογή ζωής. Και σε αυτούς τους ελώδεις καιρούς, είναι περισσότερο από απαραίτητο να υπογραμμίσουμε αυτή την υπαρξιακή διάσταση της πολιτικής. Είναι ένας επαναστάτης αυτός που έκαψε τις γέφυρες της υποχώρησης έλεγε, λίγο πολύ, εκείνος ο περίφημος.
Η πολιτική ζωή, λοιπόν, δεν αποτελείται από τελετουργίες, ούτε από τους προβολείς των μέσων, αν μη τι άλλο αυτά είναι άβολα αξεσουάρ. Είναι ένα ανώμαλο μονοπάτι που περιέχει μέσα του την έκσταση των στιγμών της επίθεσης και το κάψιμο των ηττών, ξετυλίγεται σε ένα γκρίζο και καθημερινό έργο του τυφλοπόντικα, γνωρίζει την κυκλικότητα αλλά αποφεύγει την κυκλοθυμία. προβλέπει χαμογελαστές περιόδους, στις οποίες πλέουμε ανάμεσα σε πολλά φιλικά λιμάνια και άλλα με καύσωνα, κατά τα οποία διασχίζουμε τις ερήμους της άμπτωτης.
Είναι κάτι που πλησιάζει την επιστήμη, για τις συσχετίσεις αιτιών-αποτελεσμάτων, για τους εγγενείς κανόνες της και για τo μέτρο της τεχνικής και γνώσης που έχει διαμορφωθεί στον ποταμό της ανάπτυξής της, με την οποία πρέπει αναγκαστικά να συσχετιστεί κανείς για την εξέλιξη της σκέψης και της πρακτικής. και ταυτόχρονα σημειώνεται μια αποξενωτική ομοιότητα με την τέχνη, για τις λεπτότητες της, για την υποκειμενική διαίσθηση που κατακρημνίζεται στη στιγμή, στην ικανότητα να αναστατώνει το πεδίο των ανθρώπινων συναισθημάτων.
Ωστόσο, υπάρχει κάτι ακόμα που δεν της επιτρέπει να απορροφηθεί σε κανέναν από αυτούς τους κλάδους, μια υπερβολή που κάνει την πολιτική έναν κλάδο από μόνο του, σηματοδοτεί την αμετάκλητη αυτονομία της και συμπυκνώνει ευδιάκριτα τη φιγούρα του επαγγελματία της, που δεν μπορεί να είναι ένας ψυχρός τεχνικός ή επιστήμονας, περιορισμένος στην ακαδημαϊκή και παιδαγωγική του έρευνα των φαινομένων και στο κενό να αναπαράγει τεχνικές και φόρμουλες στα δωμάτιά του, αποχρωματισμένους γραφειοκράτες χωρίς καν κόμμα. Ούτε μπορεί να είναι ο καλλιτέχνης, με τους ηδονιστικούς ατομικισμούς και τις ματαιοδοξίες του, με την αδυναμία να διακρίνει το όριο μεταξύ πραγματικότητας και επιθυμίας, μεταξύ συλλογικής αναγκαιότητας και προσωπικού συναισθήματος. ο καιρός της σουμπρέτας της πολιτικής κράτησε πάρα πολύ και πολλά μπάζα άφησε πίσω του ώστε να αρχειοθετηθούν οριστικά.
Γράφει λοιπόν ο Jack Orlando πως Είναι στο πολιτικό ζώο που ανήκει η αρμοδιότητα του κλάδου για τον οποίο μιλάμε ή, πιο πεζά, στον στρατευμένο, εκείνη τη δραματική ανθρωπολογική μορφή που αναδύθηκε από τη λάσπη των χωραφιών και σφυρηλατήθηκε στις υψικαμίνους των εργαστηρίων, για να ξεχυθεί μέσα στον ανεμοστρόβιλο του ‘900, με την τεράστια τραγωδία του, που αποτελείται από επιθέσεις και απόπειρες, με ενδιάμεσα μια τεράστια νίκη του κόμματος και τελικά μια καταστροφική ήττα του εργατικού κινήματος. Με ένα μετά που δεν έχει ακόμη περάσει, στο οποίο η κατηγορία της επανάστασης και το μαχητικό υποκείμενο εξακολουθούν να σπαρταρούν ανάμεσα στις κινούμενες άμμους του κεφαλαίου, αναζητώντας μια διέξοδο, μια ανανεωμένη επανεμφάνιση της δύναμης.
Ένα παράξενο πλάσμα, το πολιτικό ζώο, καλείται να κατοικήσει σε μια διπλή διάσταση. Από τη μια πλευρά, η απαραίτητη στοχαστική μοναξιά, μια διάσταση βάθους, στην οποία είναι κανείς παρατηρητής, με την πιο δημιουργική έννοια του όρου, της ιστορικής εξέλιξης, των κοινωνικών διαδικασιών που καθορίζουν την αντικειμενική ζωή, ένας τόπος όπου μπορεί να αναπτυχθεί η σκέψη. ελεύθερα, ριζοσπαστικά, μέχρι τα άκρα, και να σκληρύνει μέσα στη μακροπρόθεσμη προοπτική, αυτή της στρατηγικής, της μη αναγώγιμης οπτικής γωνίας, της αμετακίνητης οπτικής γωνίας, της βούλησης ικανής να κόψει τους συμβιβασμούς ακόμη και με το ίδιο το δικό του περιβάλλον. Είναι η εσωτερική κωμόπολη όπου η ψυχή εκπαιδεύεται σε όλο και μεγαλύτερη δύναμη, γιατί έχουμε αφιερωθεί στην οργάνωση της σύγκρουσης, αλλά πρέπει πάντα να καλλιεργούμε μια γαλήνια απόσπαση, για να μην κολλάμε ποτέ στα πλάσματα μας, λατρεύοντας τα, στις ενδεχόμενες μορφές δράσης παρά στην ουσία της, για να μην είμαστε εγωιστές σκλάβοι της.
Η άλλη διάσταση, που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως ευρεία, είναι εκείνη η κοινωνική, η συλλογική. Είναι πράγματι στο συλλογικό επίπεδο που η μάχη ξετυλίγεται και η δύναμη μεγαλώνει, γιατί αν παραμείνουμε πολύ μόνοι στα βάθη μας ανακαλύπτουμε στη συνέχεια τον εαυτό μας τόσο άχρηστο και ανεξήγητο όσο ένα ιερογλυφικό. Μπορούμε, πρέπει, να γνωρίσουμε καλά τον εχθρό, αλλά δεν τον πολεμούμε χωρίς τον φίλο. Και ο φίλος είναι το μέρος του καθενός, είναι η πλευρά μας, το δευτερεύον υποκείμενο στο οποίο βυθιζόμαστε, το οποίο ζούμε, ή θα πρέπει να ζούμε, πλήρως συνειδητοποιημένοι της εσωτερικής ουσίας του.
Η στράτευση είναι και μια υποκειμενική λύτρωση, εξαργυρώνει τον άνθρωπο από μια ακρωτηριασμένη ζωή μέσα από μια δύσκολη αλλά άμεση ελευθερία, μα σίγουρα δεν ασχολείται κανείς με την πολιτική για τον εαυτό του, είναι πάντα ζήτημα του ανήκειν. Και δεν μπορούμε να κάνουμε πολιτική αποτελεσματικά αν οι απαντήσεις δεν αναζητούνται στους δρόμους και στα γρανάζια του τρόπου παραγωγής, με τις ανθρωπιές του αλλοτριωμένες και διασπασμένες. Σε κοινωνικό επίπεδο, ο αγωνιστής αναζητά τα μονοπάτια που θα ακολουθήσει, μαθαίνει το παιχνίδι της τακτικής, αναζητά τους φίλους (πολιτικά εννοούμενους, να μην παρεξηγούμαστε, προς θεού!) και μαζί τους το προφίλ εκείνης της ιστορικής φιγούρας που λέγεται τάξη, που δεν είναι ποτέ δεδομένη από την αρχή, αλλά που πρέπει πάντα να δώσουμε μάχη για να την αρπάξουμε από την κυριαρχία του κεφαλαίου.
Βάθος και πλάτος, οι δύο υπαρξιακές διαστάσεις του πολιτικού. Διαφορετικές οντότητες, που ποτέ δεν χωρίζονται και ποτέ δεν υπερτίθενται. Mαγνητικοί πόλοι που διατηρούνται σε μια μόνιμη διαλεκτική σχέση, εξαπλώνονται στα στοιχεία της έρευνας και του αγώνα, που ποτέ δεν λύνεται οριστικά, αλλά μόνο στο άνοιγμα νέων προβλημάτων και ιχνών που πρέπει να ακολουθηθούν, μια διαλεκτική που από την άλλη δεν μπορεί ποτέ να επιλυθεί, ώστε να μην περιπέσει στην αυτοαναφορικότητα του πρακτικισμού ή στην αυτοϊκανοποίηση του θεωρητικού, σε κάθε περίπτωση στην ακινδυνότητα.
Από εδώ πηγάζει ένας συγκεκριμένος τύπος γνώσης, μια σοφία, η οποία δεν είναι διανοουμενιστική και ικανοποιητική, αλλά πρακτική, στέρεη, ανήσυχη πάνω απ’ όλα, επειδή είναι αγκυροβολημένη στην πραγματικότητα της ίδιας της ύπαρξης, και στο ότι διαλέγει πλευρά και στέκεται εκεί, προσανατολισμένη προς τη μάχη και την επιβολή μιας αλήθειας που ανατρέπει την πληκτική γαλήνη της καπιταλιστικής δημοκρατίας, αναζητώντας διαρκώς διέξοδο από αυτήν. Είναι μια ακατέργαστη σοφία που μιλάει τη γλώσσα της πλέμπας αλλά ξέρει πώς να χειρίζεται το υψηλό, αριστοκρατικό στυλ.
Το υψηλό στυλ. Ένα σημείο που πρέπει να ξανακατακτηθεί, μια θέση δύναμης από την οποία θα ξεσκίσουμε αυτόν τον αβάσταχτο νανισμό της πολιτικής που μας έλαχε να υφιστάμεθα.
Τόσο αυτό της κυρίαρχης πολιτικής, mainstream, του παλατιού, στα χέρια μιας ανθρωπότητας τόσο φτωχής που ακόμη και αυτοί οι γκρίζοι διαχειριστές, που στάλθηκαν να διαχειριστούν τους μοχλούς της διοίκησης με την ευλογία του γενικού συμφέροντος, ξεχωρίζουν με το δικό τους φως. Όσο κι εκείνης ενός τσαπατσούλη, λασπώδους ανταγωνισμού, που αποτελείται από άδειες λέξεις τυπωμένες σε άγευστα φυλλάδια, χαμηλού βαθμού θεωρίες και αμείλικτους ιδιαιτερισμούς, πιο σκονισμένους από ένα ζευγάρι σανδάλια birken stock σε ένα rave παρτι.
Γνωρίζοντας πώς να σκεφτόμαστε καλά, να τα πηγαίνουμε καλά, να κάνουμε καλό, να μιλάμε, να γράφουμε, ακόμη και να ντυνόμαστε καλά. αλλά να είμαστε ικανοί να συλλογιζόμαστε να μελετάμε και να ενεργούμε ακόμη και κακά όταν χρειάζεται. Επομένως, να φτάνουμε όλο και ψηλότερα, γιατί αυτό απαιτεί η αποστολή του πολιτικού, η αναμέτρηση με την Ιστορία, η πρόκληση στην Ιστορία, και το ίδιο απαιτούν ο σεβασμός και η λύτρωση εκείνης της μακράς, αρχαίας και ευγενούς ιστορίας, που είναι αυτό που κινεί απελευθερωτικά τους καταπιεσμένους που σηκώνουμε στις πλάτες μας. Αυτό, το υψηλό στυλ που πρέπει να ξεθάψουμε, κάτι που χρειάζεται να επιβάλουμε και μας επιβάλλεται.
«Η σοφία του αγώνα» “La saggezza della lotta”. Είναι λίγες σελίδες για να πούμε πολλά, και από την άλλη, δεν χρειάζονται ποτάμια μελανιού για να αναδειχθεί το ουσιαστικό, ακόμα κι όταν αυτό είναι μια άβυσσος.
Και ο Mario Tronti, έχοντας ξεπεράσει τη σκιώδη γραμμή της εποχής των πατριαρχών, εμβαθύνει στα ουσιώδη και συνθέτει ένα πολύτιμο δώρο, που συλλέγεται σε μια εμπειρία μακρά σχεδόν ενός αιώνα, τον αιώνα των εμφυλίων πολέμων, των οποίων φέρει στο παρόν το δραματικό και γόνιμο φορτίο της πολιτικής στο ζενίθ της εχθρότητας, της κοινωνικά οργανωμένης σύγκρουσης και της σκέψης που χρησιμοποιείται ως όπλο, το φορτίο του αγωνιστή στρατευμένου ως υποκείμενο του κατάγματος.
Μα αυτός δεν είναι ο μεγάλος εικοστός αιώνας. Και δεν φαίνεται ακόμα μια διέξοδος από αυτό το περιστατικό, από αυτό το ατύχημα της ιστορίας που ονομάζουμε σήμερα, ένα κλουβί με κράχτες, κλόουν και χορεύτριες. όμως τελλουρικές μετατοπίσεις φτάνουν στην επιφάνεια, σαν σεισμοί μερικές φορές, πιο συχνά ως αχνά τριξίματα. Τότε αυτή η σοφία του αγώνα είναι ακόμα πιο απαραίτητη για εμάς, επειδή μας βοηθάει να διασχίσουμε την καταραμένη εχθρική μας εποχή, με τα πόδια μας γερά αγκυροβολημένα σε αυτή την τρέμουσα γη και το βλέμμα μας να εξετάζει, να ψάχνει, πέρα και πάνω από τις ειδήσεις, τα αδύνατα σημεία μιας εποχής που χρειάζεται επειγόντως να βυθιστεί, να την πνίξουμε.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
