Crisis! Κρίση!
Τι μπορούμε να χάσουμε αν δεν υπάρχει αύριο; «Χάος» και «Vernunft», Radikal 12/1980.
Το 1973, ο τραπεζίτης Ντέιβιντ Ροκφέλερ ιδρύει στη Νέα Υόρκη τη Τριμερή Επιτροπή, Comisión Trilateral, μια δεξαμενή σκέψης, ένα κέντρο σπουδών με φιλοδοξία να κατευθύνει την παγκόσμια πολιτική με τη συμμετοχή βιομηχάνων, χρηματοπιστωτών, πολιτικών, δημοσιογράφων και καθηγητών της καπιταλιστικής Δύσης.
Η πρώτη της έκθεση τιτλοφορείται The Crisis of Democracy: Report on the Governability of Democracies [Η κρίση της δημοκρατίας: Μια Έκθεση για τη Διακυβέρνηση των Δημοκρατιών] και υπογράφεται, μεταξύ άλλων, από τον Samuel Huntington, πιο γνωστό για το πρόσφατο παγκόσμιο best seller του στο οποίο θεωρητικοποιεί μια αναπόφευκτη σύγκρουση μεταξύ πολιτισμών.
Η ανησυχία των διανοουμένων του αμερικανικού καπιταλισμού προέρχονταν από την αυξανόμενη ακυβερνησία των δυτικών κοινωνιών, που πολιορκούνταν εκείνα τα χρόνια όχι μόνο από τη φυσιολογική εργασιακή συγκρουσιμότητα, αλλά και από ένα πλήθος που αποτελείται από μαύρους, γυναίκες, φοιτητές, τρελούς, σεξουαλικές μειονότητες και κάθε άλλου είδους. το λογικό συμπέρασμα της έκθεσης δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από το επείγον του να μπει τέλος σε ένα χάος, μια αταξία που παράγονταν, σύμφωνα με τη γνώμη τους, από μια υπέρβαση, μια υπερβολή δημοκρατίας.
Κρίση δημοκρατίας, φυσικά, σήμαινε κρίση της εντολής-διοίκησης και του οφέλους. Η δεκαετία του 1960 είχε κλονίσει τις γραμμές παραγωγής και αναπαραγωγής της καπιταλιστικής κοινωνίας παντού. Στη Δύση, η σοσιαλδημοκρατική ουτοπία ενός αχαλίνωτου καπιταλισμού που χρησιμοποίησε τη ρύθμιση εκ των άνω των κοινωνικών συγκρούσεων για να επανεκκινήσει, επίσης από ψηλά, την ανάπτυξη και την κατανάλωση αποκαλύφθηκε ένα μπούμερανγκ.
Cesura: el partido de Mirafiori, el declive de los grupos, las jornadas de abril (1973-1975)1. 42 Un comunismo más fuerte que la metrópoli
Αντί να συνεργάζονται και να ενσωματώνονται με πραότητα στην άπειρη κυβέρνηση του κόσμου, αυτοί οι εργάτες και αυτοί οι νέοι εμφανίζονταν εχθρικοί, αντιπαραγωγικοί και με μια τρελή τάση για άμεση αντιπαράθεση με τους θεσμούς.
Ένα πράγμα ήταν σίγουρο για τη Τριμερή: ο κύριος εχθρός δεν ήταν πια εξωτερικός, δεν βρισκόταν πίσω από το σιδερένιο παραπέτασμα, στη σοσιαλιστική Ανατολή, αλλά εσωτερικός. Ο πρόλογος της ιταλικής έκδοσης της έκθεσης της Τριμερούς για την «κρίση της δημοκρατίας» θα υπογραφεί, κάτι πολύ σημαντικό, μεγάλης σημασίας, από το αφεντικό της Fiat, Gianni Agnelli.
Η παγκόσμια καπιταλιστική διοίκηση θα κινηθεί ανάμεσα στην επερχόμενη ήττα στο Βιετνάμ, τους μητροπολιτικούς ξεσηκωμούς, τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, την εργατική αναταραχή, τη καταστροφή της παραδοσιακής οικογένειας, τη μαζική δυσαρέσκεια ενάντια σε κάθε θεσμική «δημοκρατική» τάξη.
Η λεγόμενη κρίση της δημοκρατίας δεν ήταν τίποτε άλλο από την άγρια επείγουσα ανάγκη αυτής που ο Nicola Massimo De Feo, ένας από τους ιταλούς θεωρητικούς της Αυτονομίας, ονόμασε «αυτονομία του αρνητικού», που «εκμεταλλεύεται την ανατρεπτική δυνατότητα-δυναμική των συμπεριφορών, ατομικών και κοινωνικών», ενάντια στην ταυτότητα της κρίσης και της ανάπτυξης που διώκεται συνεχώς από το κεφάλαιο.1
Η «κρίση» είναι ένας άμεσα λειτουργικός γνωσιοθεωρητικός-επιστημολογικός μηχανισμός, χρησιμοποιείται από την καπιταλιστική διοίκηση σε στιγμές έντονης κοινωνικής έντασης για να παράγει τις συνθήκες αναπαραγωγής του· δημοσιογράφοι και διανοούμενοι τον χρησιμοποιούν συχνά για να αποφύγουν να ονομάσουν κάτι άλλο: επομένως, είναι απαραίτητο να ξαναμάθουμε να διαβάζουμε, σε κάθε περίπτωση, μεταξύ των γραμμών, οποιαδήποτε προσέγγιση επικοινωνιακή που βρίσκεται κάτω από αυτήν τη λέξη μπαλαντέρ.
Πράγματι, αφού προφέρθηκε η λέξη «κρίση» εισάγεται σε όλα τα επίπεδα και λειτουργεί ως προκαταρκτική και επίσημη δικαιολογία, πανηγυρική, για όλα τα απεχθή οικονομικά και πολιτικά μέτρα που συνθλίβουν τις ζωές των ανθρώπων.
Σε κάθε «κρίση» πρέπει να ακολουθήσει μια «ανάρρωση-αποκατάσταση» η οποία, με τη σειρά της, χρησιμεύει για την προετοιμασία της επόμενης κρίσης: η συνέχεια της καπιταλιστικής κυριαρχίας είναι εγγυημένη μέσω της διαχείρισης της ασυνέχειας που αντιπροσωπεύεται από την «κρίση» της κοινωνικής σχέσης στην οποία έχει εμφυτευθεί. Δεν είναι τυχαίο ότι τη δεκαετία του 1970 στην Ιταλία, γινόταν λόγος για το Κράτος- κρίση ως φιγούρα της εντολής-διοίκησης που ακολούθησε το Κράτος-σχέδιο.
Eίπε ο Μισέλ Φουκώ — σε μια συνέντευξη ακριβώς σε σχέση με την πετρελαϊκή κρίση των μέσων της δεκαετίας του 1970 — ότι η χρήση της λέξης «κρίση» με την οποία μας σφυρηλατούν σε κάθε καπιταλιστική στροφή σηματοδοτεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την αδυναμία των διανοουμένων να κατανοήσουν το παρόν, ακόμα κι όταν η δημοσιογραφική του δύναμη είναι αδιαμφισβήτητη, η θεωρητική και στρατηγική του ακυρότητα-μηδαμινότητα είναι εξασφαλισμένη.
1 Nicola Massimo De Feo, L’autonomia del negativo tra rivoluzione politica e rivoluzione sociale, Manduria-Bari-Roma, Lacaita, 1992. Cesura: el partido de Mirafiori 43
Από την άλλη θα ήταν πολύ εύκολο να δείξω πώς είναι πάντα ο καπιταλισμός που συναντάται σε κατάσταση «κρίσης». παρ’ όλα αυτά, είναι από έναν γλωσσικό-παραστατικό μηχανισμό που λειτουργεί το συλλογικό ασυνείδητο, έτσι όπως και επάνω σε υλική βάση που το κεφάλαιο προχωρά κατά καιρούς σε αναδιάρθρωση, η οποία, ακόμη και πριν να είναι κάτι που αφορά κάποια τεχνολογική αταξία, είναι πριν
από όλα η επανεξέταση μιας σχέσης δυνάμεων που παίζεται απευθείας στα σώματα των ατόμων και στο σύνολο των πληθυσμών, δουλεύει το φαντασιακό, κωδικοποιεί τη γλώσσα το λεξιλόγιο και τις ατομικές συμπεριφορές.
Το πρόβλημα δεν είναι η οικονομική κρίση ή η ηθική κρίση αλλά ο πόλεμος, λέει ουσιαστικά ο Φουκώ. Δηλαδή κάτω από τον όρο «κρίση», πρέπει να κατανοεί κανείς κάθε φορά τη μεταβαλλόμενη σχέση μεταξύ
των ανταγωνιστικών δυνάμεων, τη δυνατότητα ανατροπής μιας σχέσης ή ακόμα και την καταστροφή της: «Η πολιτική είναι η συνέχιση του πολέμου με άλλα μέσα», κατέληξε ο Φουκώ, αντιστρέφοντας το περίφημο αξίωμα του Κλάουζεβιτς.
Πίσω από τη λέξη «κρίση» κρύβεται συχνά ένα πυκνό δίκτυο συγκρούσεων, ανταρτοπόλεμων, δολιοφθορών, ασυμβίβαστων υπάρξεων που σχηματίζουν έναν αόρατο στρατό που διαβρώνει την κυριαρχία, αλλά είναι επίσης και το όνομα που δίνει αυτή η τελευταία στην οργανωμένη αντίδραση, στον πόλεμο, ενάντια στις μορφές ζωής σε απόσχιση σε σχέση με το κεφάλαιο.
Η ασάφεια, η αμφισημία μπορεί να σπάσει μόνο ανοίγοντας μια βαθιά και ριζική σύγκρουση για το «πολιτικό» (ή αν προτιμάτε, για την «εξουσία»), όπως ακριβώς συνέβη τη δεκαετία του εβδομήντα, ειδικά στην Ιταλία. Απλά σκεφτείτε εκείνα που συμβαίνουν αυτά τα τρία τελευταία χρόνια παγκόσμιας «κρίσης» στην Ευρώπη, από την Ελλάδα στη Γαλλία και την Ισπανία, αλλά και σε ότι δεν συμβαίνει στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Πράγματι, η μόνη επιλογή που θα μπορούσε να προσπαθήσει η καπιταλιστική διοίκηση ταξιδεύοντας σε ένα σκηνικό όπως αυτό στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ήταν αυτό ενός παγκόσμιου πολέμου αντιεξέγερσης: να κάνει πληρώσουν τη κρίση οι εργάτες, να νικήσει τον αχαλίνωτο ανταρτοπόλεμο, να θέσει σε φθίνουσα πορεία τις μειονότητες, να καταστρέψει σωματικά τους επαναστάτες αγωνιστές, θέλοντας να κλειδώσει ξανά τους μαύρους και τους φτωχούς στα γκέτο, να ξεφορτώσει όλο το βάρος της ανάπτυξης επάνω στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, να εκμηδενίσει την επιθυμία για επανάσταση όπου κι αν εμφανίζεται.
44 Un comunismo más fuerte que la metrópoli
Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη αυτό το ιστορικό γεγονός: η ιταλική Αυτονομία είναι ένα επαναστατικό κίνημα που γεννήθηκε σε μια συγκυρία καπιταλιστικής επίθεσης, και στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας διαδικασίας κατά της εξέγερσης, και το γεγονός ότι έχει ανατρέψει για μερικά χρόνια αυτή την υπόθεση, σε μια από τις πιο βιομηχανοποιημένες χώρες του κόσμου, αποτελεί και έναν από τους λόγους της επικαιρότητας της, και εξηγεί τη γοητεία που συνεχίζει να ασκεί στις νέες γενιές.
Μάλιστα, τον φεβρουάριο του 1973, προχώρησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε μια νέα και δραστική υποτίμηση του δολαρίου, μετά την αποσύνδεση του νομίσματος από τη μετατρεψιμότητα με χρυσό, που πραγματοποίησε ο Νίξον το 1971.
Ήταν μια αληθινή πολεμική πράξη και η αρχή μιας νέας εποχής του καπιταλισμού στην οποία, από πολλές απόψεις, συνεχίζουμε να ζούμε ακόμα σήμερα: χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία στις παγκόσμιες αγορές, η αποθησαύριση πρώτων υλών, ο συστηματικός κατακερματισμός της εργασίας, η κυριαρχία επί και μέσω της επικοινωνίας είναι οι μοχλοί μέσω των οποίων οι κύριοι του κόσμου επέστρεψαν να ξεκινήσουν να συσσωρεύουν οφέλη και δύναμη, επινοώντας ξανά μια νέα μορφή ατομικισμού και «παραγωγή και φροντίδα του εαυτού» που θα σφυρηλατήσει αυτή που ο Giorgio Agamben αποκάλεσε «μικρή πλανητική μπουρζουαζία».
Από εκεί και πέρα οι «κρίσεις» και «αποκαταστάσεις» ακολουθούν η μια την άλλη με ένα σταθερό ρυθμό, μέχρι να φτάσουν στις δικές μας ημέρες, κατά τις οποίες η κρίση δεν προβλέπει πλέον καμία πραγματική ανάκαμψη, αλλά μόνο τη μηδενιστική της εμβάθυνση.
Η καπιταλιστική αντεπίθεση είχε αρχίσει, και δεν έχει τελειώσει ακόμα: «Μπαίνουμε σε μια εποχή υπεραποφασιστικότητας—φυσικής και άγριας - un break-down, μια κατάρρευση της ανάπτυξης που εκτόπισε κάθε ορίζοντα. Εμφύλιος Πόλεμος, για να το πω με τον γέρο Χομπς-Hobbes[…]. Η κριτική της πολιτικής οικονομίας δεν θα μπορούσε παρά να γίνει επικριτική της διοίκησης».2
Μολαταύτα, κάθε σχέση εξουσίας, γράφει ο Foucault, είναι πάντα «δράση επί δράσης». Όταν οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες που ήταν συνδεδεμένες με τον ΟΠΕΚ, κατά τη διάρκεια εκείνης της χρονιάς, πήραν την πολιτική απόφαση -ως πράξη πολέμου εναντίον των δυνάμεων που είχαν υποστηρίξει το Ισραήλ κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κιπούρ — για να μειώσουν σημαντικά την εξόρυξη και την εξαγωγή αργού πετρελαίου, η τιμή του πετρελαίου πενταπλασιάστηκε, το κόστος της βενζίνης εκτοξεύτηκε, η «κρίση» βάθυνε.
2 Toni Negri, Pipe-line. Γράμματα από την Rebibbia («Cartas desde Rebibbia»), Turín, Einaudi, 1983 [Roma, DeriveApprodi, 2009].
Cesura: el partido de Mirafiori 45
Επίσης ήταν η στιγμή που η παλαιστινιακή αντίσταση επέστρεψε στην επίθεση ακόμη και στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και η kufiyya μετατράπηκε σε ένα στοιχείο που χαρακτήριζε την ενδυμασία όλων των νέων επαναστατών του κόσμου.
Για το δυτικό αναπτυξιακό μοντέλο, το οποίο βασίζονταν στην άπειρη ανάπτυξη, άπειρη παραγωγή και ατέλειωτη κατανάλωση, το πετρελαϊκό σοκ σήμαινε ότι άρχιζε μια φθίνουσα πορεία δίχως τέλος. Ο παγκόσμιος εμφύλιος πόλεμος προσλάμβανε όλο και πιο διαμορφωμένα και ταυτόχρονα πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά.
Από την άλλη, πολλοί οικονομολόγοι μοιραία χρονολόγησαν το έτος 1973 ως την αρχή της λεγόμενης νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, με τα πορίσματα πολέμων, πράσινης οικονομίας και των διώξεων των επαναστατικών ή απλώς διαφορετικών τρόπων ζωής.
Η μόνιμη κατάσταση εξαίρεσης, στην οποία ζούμε, έδινε τα δικά της πρώτα πολεμικά βήματα. Στην Ιταλία, το 1973, η υποτίμηση της λίρας σημειώθηκε γρήγορα, μπλοκαρίστηκαν οι εισαγωγές καταναλωτικών αγαθών, οι τιμές των εμπορευμάτων εκτοξεύτηκαν στα ύψη.
Στα προηγούμενα χρόνια των εργατικών και κοινωνικών αγώνων, και μιας σαφούς μείωσης της παραγωγικότητας, οι μισθοί δεν είχαν σταματήσει να αυξάνονται, έως και το διπλάσιο από εκείνους των άλλων
ευρωπαϊκών χωρών —δείκτης της πολιτικής δύναμης που έχει συσσωρεύσει η ιταλική εργατική τάξη— αλλά, χάρη στα οικονομικά μέτρα που εφαρμόστηκαν από την κυβέρνηση, οι πραγματικοί μισθοί κατέστησαν αμελητέοι από τη μία μέρα στην άλλη.
Επιπλέον, με την «ύφεση», πυροδοτήθηκαν και οι μαζικές απολύσεις σε όλα τα μεγάλα εργοστάσια, ανοίγοντας παράλληλα ένα μέλλον κενό για τις νέες γενιές. Ήταν απολύτως προφανές ότι
η υποτίμηση της λίρας και η καθολική οικονομική πολιτική του Κράτους είχε στόχο να επιτραπεί η ανάκτηση κεφαλαιακών κερδών.
Αλλά για να το επιτύχουν τα αφεντικά έπρεπε να καταφέρουν μια αποκατάσταση της διοίκησης, να γείρουν την ισορροπία των δυνάμεων υπέρ των, μετά τους μεγάλους αγώνες της δεκαετίας του εξήντα. Ένας κανόνας κατά της εξέγερσης ορίζει ότι χωρίς «προκαταρκτική κατάκτηση των ψυχών» του πληθυσμού είναι αδύνατο να κερδίσεις τον εχθρό που «κρύβεται» μέσα τους.
Στην Ιταλία, ενάντια σε ένα τουλάχιστον ανυπότακτο προλεταριάτο, επιλέχθηκε να κατακτήσουν τη ψυχή του με τη βοήθεια μιας πολιτικο-κρατικής τρομοκρατίας που δεν δίστασε να κάνει αδιάκριτες σφαγές, μέσα από τα φασιστικά πιόνια και τις βόμβες τους: την ονόμασαν «στρατηγική της έντασης».
46 Un comunismo más fuerte que la metrópoli
Εκείνη τη στιγμή ο εσωτερικός εχθρός φαινόταν να είναι ο πληθυσμός στο σύνολό του ο οποίος, έχοντας σαρώσει στην παρτιζάνικη εξέγερση, έθετε σε σκληρή δοκιμασία τη διακυβέρνηση της χώρας. Τρόμος και κοινωνικός συμβιβασμός ήταν η ιταλική φόρμουλα για την αποκατάσταση της καπιταλιστικής εξουσίας.
Οι εφημερίδες άρχισαν να κηρύττουν αυτό που θα ονομαζόταν διαδοχικά λιτότητα, πολιτική των «θυσιών», ένα είδος «αποανάπτυξης» του Κράτους, για να το ονομάσουμε με πιο σύγχρονες λέξεις – οικονομικά και πολιτικά μέτρα που επισημοποίησαν η κυβέρνηση και το συνδικάτο το 1976, με την αποφασιστική συνεργασία του Κομμουνιστικού Κόμματος—προσπαθώντας να κάνουν τον κόσμο να πιστέψει πως η «κρίση» θα ξεπερνιόταν με την καλή θέληση των πολιτών, ίσως κάνοντας ντους αντί για μπάνιο, ανάβοντας λιγότερες λάμπες στο σπίτι και κάνοντας όλοι ποδήλατο τις Κυριακές.
Περισσότερη δουλειά και λιγότερος μισθός, περισσότερη εκμετάλλευση και λιγότερη κατανάλωση, μπλοκάρισμα των απεργιών και τάξη στα σχολεία: αυτή ήταν η πραγματική ουσία της επιχείρησης. Θυμάμαι ακόμα εκείνη την ψεύτικη κυριακάτικη χαρά στην οποία τα αυτοκίνητα δεν μπορούσαν να κυκλοφορήσουν, εκτός από αυτά της αστυνομίας: για πολλές οικογένειες που είχαν μόνο εκείνη τη μέρα ελευθερίας από τη δουλειά, σήμαινε να μένεις όλη την ώρα μπροστά στη τηλεόραση ή βόλτα με τα πόδια σε μια έρημη γειτονιά, στους δρόμους της οποίας τόσο περνούσε ένα ποδήλατο.
Επίσης, την υποκριτική ρητορική των μικροαστών σχετικά με την ανάγκη να μειωθεί η κατανάλωση, να επιστρέψουν στην «απλή» ζωή της δεκαετίας του ’50, «το μικρό είναι όμορφο» ποτέ δεν θάμπωσε τους προλετάριους που στην κάθε αντικαταναλωτική βλακεία απάντησαν αναιδώς με ένα ηχηρό «να γαμηθείτε!»
Ο Adriano Celentano, ένας διάσημος τραγουδιστής της ποπ, συνήθιζε να τραγουδάει (ψευδόμενος ξεδιάντροπα): «Όποιος δεν δουλεύει δεν κάνει έρωτα», εκσυγχρονίζοντας το παλιό αντιδραστικό σύνθημα «όποιος δουλεύει δεν τρώει». γι’ αυτό το ειρηνευτικό χαρτί των αριστερών κομμάτων και του συνδικάτου ήταν ουσιαστικής σημασίας για την επίτευξή της.
Έκαναν τα πάντα, τα αφεντικά, για να τερματίσουν γρήγορα το κόμμα αλλά, δυστυχώς για αυτούς, βρέθηκαν αντιμέτωποι με το ισχυρότερο ευρωπαϊκό επαναστατικό κίνημα της μεταπολεμικής περιόδου και μέσα σε αυτό. τους πιο αλαζονικούς, βίαιους και έξυπνους ανατρεπτικούς που υπήρξαν ποτέ και είδαν στις πλατείες: τους αυτόνομους.
Εν τω μεταξύ, στη Νάπολη και σε μεγάλο μέρος της Νότιας Ιταλίας, μαίνεται μια φανταστική επιδημία χολέρας, προκαλώντας μια κατάσταση στρατιωτικοποιημένης καραντίνας στην οποία υποβλήθηκαν ολόκληρες περιοχές. Στους φούρνους του ναπολιτάνικου ψωμιού εισέβαλαν εκατοντάδες προλετάριοι, οι οι αγώνες στα ιταλικά εργοστάσια γνώρισαν ισχυρή ανάπτυξη και η ανυπακοή έγινε αισθητή ακόμη και στον τομέα των υπηρεσιών.
Cesura: el partido de Mirafiori 47
Στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, του αγώνα κατά του αυταρχισμού πέρασαν σε αυτό που οι νεοσύστατες αυτόνομες σπουδαστικές ομάδες όριζαν ως αποξένωση από το ίδρυμα, τον θεσμό. Η αντιπαράθεση αναγγέλθηκε συνολική: ωστόσο, εάν η καπιταλιστική επιθυμία για κυριαρχία είναι ολοκληρωτική, αυτή της απελευθέρωσης προχωρά με άλλο τρόπο, με διαχωρισμό και πολλαπλασιασμό.
Η απόρριψη της εργασίας, η εχθρική αποξένωση από τον θεσμό, η η γενικευμένη βία, η ακυβερνησία των δημόσιων υπηρεσιών, αποτελούσαν τη γραμμή συμπεριφοράς των μαζών ενάντια στην οποία έπρεπε να αντιμετωπίσουν αφεντικά και Κράτος.
Αντιμέτωπη με το αίτημα περί θυσιών για το «γενικό συμφέρον», υποστηριζόμενο από την κυβέρνηση και τη θεσμική αριστερά για να διορθώσουν την «κρίση», Αυτονομία σήμαινε εκείνη την εποχή μια έντονα μερική επιθυμία, «προλεταριακού εγωισμού» και ας βουλιάξουν όλα τα υπόλοιπα.
Μέσα σε όλα αυτά γεννήθηκε αυτό που θα ονομαζόταν «το κόμμα του Mirafiori»
.Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
#FreePanoulis #free_Michailidis How can I help #freepanoulis
