Γράφει ο Thomas Piketty στο internazionale.it πως η κρίση του covid-19 μας αναγκάζει να ξανασκεφτούμε τα εργαλεία αναδιανομής και αλληλεγγύης. Οι προτάσεις ακμάζουν λίγο πολύ παντού: βασικό εισόδημα, εγγυημένη εργασία, ένα κληροδότημα για όλους.
Ας το αντιμετωπίσουμε αμέσως: αυτές οι προτάσεις είναι συμπληρωματικές και όχι εναλλακτικές. Μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να εφαρμοστούν όλες, βήμα προς βήμα και με αυτή τη σειρά. Ας ξεκινήσουμε με το βασικό εισόδημα. Σήμερα αυτό το μέτρο είναι ανεπαρκές, ειδικά στον παγκόσμιο Νότο, όπου ελλείψει ενός ελάχιστου μισθού, οι άνθρωποι δεν μπορούν να σεβαστούν το κλείδωμα, το lockdown. Στην Ινδία, κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2019, τα κόμματα της αντιπολίτευσης είχαν προτείνει την εισαγωγή ενός βασικού εισοδήματος, αλλά οι εθνικιστές-συντηρητικοί στην εξουσία στο Δελχί συνεχίζουν να αναβάλλουν.
Υπάρχουν πολλές μορφές ελάχιστου εισοδήματος στην Ευρώπη, αλλά με διάφορους τύπους ανεπαρκειών. Ειδικότερα, είναι επείγον να γίνει προσβάσιμο και στους νεότερους πολίτες και στους σπουδαστές (όπως συνέβαινε εδώ και αρκετό καιρό στη Δανία) και κυρίως σε άτομα χωρίς κατοικία ή τραπεζικό λογαριασμό, που συχνά πρέπει να αντιμετωπίσουν μια ανυπέρβλητη πορεία εμποδίων.
Επιπλέον, δεν πρέπει να υποτιμούμε τη σημασία των συζητήσεων σχετικά με τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών, τα οποία ιδανικά θα έπρεπε να οδηγήσουν στη δημιουργία μιας δημόσιας και δωρεάν τραπεζικής υπηρεσίας, στους αντίποδες των συστημάτων που ονειρεύονταν τους ιδιώτες (Bitcoin, Facebook, τράπεζες). Μεταξύ άλλων, είναι απαραίτητο να επεκταθεί το βασικό εισόδημα σε όλους τους εργαζόμενους με χαμηλό μισθό, με ένα σύστημα αυτόματων πληρωμών σε φάκελο πληρωμής και τραπεζικούς λογαριασμούς, χωρίς να χρειάζεται να το ζητήσουν οι εμπλεκόμενοι και συνδεδεμένοι με το σύστημα προοδευτικής φορολογίας.
Το βασικό εισόδημα είναι ένα απαραίτητο αλλά ανεπαρκές εργαλείο. Το ύψος του, ειδικότερα, είναι πάντα περιορισμένο: συμπεριλαμβάνεται γενικά μεταξύ του μισού και των τριών τετάρτων του ελάχιστου μισθού των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης. Αυτό σημαίνει ότι, από τη σύλληψή του, μπορεί να είναι μόνο ένα μερικό εργαλείο για την καταπολέμηση των ανισοτήτων. Γι’ αυτό είναι προτιμότερο να μιλάμε για βασικό εισόδημα και όχι για καθολικό εισόδημα (μια έννοια που υπόσχεται περισσότερα από ότι μπορεί να εγγυηθεί)
Κατά τη μελέτη των ανισοτήτων, το πιο εκπληκτικό στοιχείο είναι η επιμονή της συγκέντρωσης της ιδιοκτησίας
Ένα πιο φιλόδοξο μέσο, το οποίο θα μπορούσε να δημιουργηθεί για να συμπληρώσει το βασικό εισόδημα, είναι το σύστημα εγγύησης της απασχόλησης που προτείνεται στο πλαίσιο των συζητήσεων για τη νέα πράσινη συμφωνία, sul newdeal verde. Η ιδέα είναι να προσφέρουμε σε όλους τους ανθρώπους μια εργασία πλήρους απασχόλησης, με έναν αξιοπρεπή ελάχιστο μισθό (15 $ ανά ώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες). Η χρηματοδότηση θα διασφαλιστεί από το κράτος και οι θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα και σε ενώσεις (δήμοι, τοπικές διοικήσεις, μη κερδοσκοπικές οντότητες) θα προσφέρονται από δημόσιους οργανισμούς απασχόλησης. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να συμβάλει στη διαδικασία αποεμπορευματοποίησης και συλλογικού επαναπροσδιορισμού των αναγκών, ιδίως όσον αφορά τις υπηρεσίες προς τον άνθρωπο και την ενεργειακή μετάβαση. Θα επέτρεπε επίσης να επιστρέψουν οι άνεργοι στην εργασία κατά τη διάρκεια των υφέσεων με περιορισμένα κόστη.
Το τελευταίο μέτρο που θα μπορούσε να συμπληρώσει αυτό το σύνολο, δίπλα στο βασικό εισόδημα, την εγγύηση της εργασίας και τα δικαιώματα που απορρέουν από ένα εκτεταμένο κράτος πρόνοιας (δωρεάν εκπαίδευση και υγεία, παροχές ανεργίας και συντάξεις, συνδικαλιστικά δικαιώματα), είναι να εγγυηθεί ένα κληροδότημα σε κάθε πολίτη.
Κατά τη μελέτη των ανισοτήτων, το πιο εκπληκτικό στοιχείο είναι η επιμονή της συγκέντρωσης της ιδιοκτησίας. Το φτωχότερο 50 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού πρακτικά ποτέ δεν είχε κάτι: σήμερα στη Γαλλία κατέχουν το 5 τοις εκατό του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων, ενώ το 55 τοις εκατό βρίσκεται στα χέρια του πλουσιότερου 10 τοις εκατό των Γάλλων. Η ιδέα σύμφωνα με την οποία φτάνει να περιμένουμε να εξαπλωθεί ο πλούτος δεν έχει νόημα: αν ήταν αλήθεια, θα είχε ήδη συμβεί από καιρό.
Η απλούστερη λύση είναι η ανακατανομή των κληροδοτημάτων που επιτρέπει στο σύνολο του πληθυσμού να λάβει ένα ελάχιστο ποσό. Για να δώσουμε μια ιδέα, αυτό το κληροδότημα θα μπορούσε να είναι 12 χιλιάδες ευρώ (ήτοι το 60 τοις εκατό του μέσου πλούτου κάθε ενήλικα). Καταβάλλεται σε όλους τους 25χρονους, θα χρηματοδοτείται από ένα μείγμα προοδευτικής φορολογίας επί των περιουσιακών στοιχείων και των κληρονομιών. Όσοι δεν κληρονομούν τίποτα σήμερα θα έχουν 120 χιλιάδες ευρώ, ενώ όσοι κληρονομούν ένα εκατομμύριο ευρώ θα έχουν 600 χιλιάδες. Βρισκόμαστε ακόμη μακριά από μια κατάσταση ίσων ευκαιριών, δυνατοτήτων, μια αρχή που συχνά υπερασπίζεται σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά την οποία οι προνομιούχες τάξεις βλέπουν ως την πανούκλα.
Ο στόχος τoυ παγκόσμιου-καθολικού κληροδοτήματος είναι να αυξήσει τη διαπραγματευτική δύναμη εκείνων που δεν έχουν τίποτα, επιτρέποντάς τους να αρνηθούν κάποιες εργασίες, να έχουν ένα σπίτι και να κάνουν σχέδια. Αυτή η ελευθερία τρομάζει τους πλούσιους και τους εργοδότες διότι θα καθιστούσε τους υπαλλήλους τους λιγότερο συμμορφωμένους, αλλά κάνει όλους τους άλλους ευτυχισμένους. Επιστρέφουμε, επανεμφανιζόμαστε στον κόσμο μετά από πολύ καιρό στην απομόνωση. Ένας ακόμη λόγος να ξανασκεφτούμε και να ελπίζουμε.
(Μετάφραση του Federico Ferrone)
Αυτό το άρθρο βγήκε στο numero 1411 της Internazionale.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος
Πάμε παρακάτω:
Εδώ μπαίνει στη σκηνή ο GianlucaCicinelli και μας λέει πως:
είναι η τρίτη ευρωπαϊκή Χώρα που πειραματίζεται την τετραήμερη εβδομάδα εργασίας και με επιτυχία. Μετά τη Μεγάλη Βρετανία και την Ισπανία, η Ισλανδία προστίθεται στη λίστα των εθνών που αντιμετωπίζουν έναν νέο τύπο ωραρίου για τους εργαζόμενους ή τουλάχιστον σπουδάζουν για μια μείωση. Πρόκειται για μια υπόθεση που βασίζεται σε τέσσερις ημέρες εργασίας για 32-36 ώρες την εβδομάδα με τον ίδιο μισθό. Και επίσης στην Ισλανδία επιβεβαιώνεται το θετικό αποτέλεσμα του πειράματος, με μια έντονη αύξηση της παραγωγικότητας και της ευημερίας. Τα αποτελέσματα του πειράματος, που έγιναν γνωστά από το Autonomy, ένα βρετανικό προοδευτικό ερευνητικό κέντρο και την Ισλανδική Ένωση για την αειφόρο δημοκρατία, αποκάλυψαν μια σημαντική βελτίωση στην ποιότητα ζωής των εργαζομένων, από το αντιληπτό άγχος στην υγεία έως τη λεγόμενη «εργασία ζωή ισορροπία», “work-lifebalance”, την ισορροπία μεταξύ εργασίας και ιδιωτικής ζωής. Η Alda, η οποία αντιπροσωπεύει την Ένωση για τη Δημοκρατία και την Αειφορία, Association for Democracy and Sustainability, επεσήμανε ότι οι 2.500 εργαζόμενοι που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα σε 4 χρόνια ήταν πιο αποτελεσματικοί μειώνοντας τους χρόνους συσκέψεων, αναδιοργανώνοντας τα ωράρια τους, βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ των τμημάτων και αισθανόμαινοι πιο χαρούμενοι, θετικοί και παρακινημένοι.
Στη χώρα, το πείραμα χαρακτηρίστηκε από δύο δοκιμές: η πρώτη που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 2014 και 2019 στο Ρέικιαβικ και η οποία περιελάμβανε εργαζόμενους και προσωπικό παιδικής μέριμνας και προσωπικό σε γηροκομεία και η δεύτερη πραγματοποιήθηκε μεταξύ 2017 και 2021, στο οποίο συμμετείχαν δημόσιοι υπάλληλοι από πολλές εθνικές κυβερνητικές εταιρείες. Οι εργαζόμενοι σε όλους τους τομείς που περιστρέφονται γύρω από το κοινό δήλωσαν ικανοποιημένοι με τη νέα ισορροπία που επιτεύχθηκε μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, όχι μόνο για τον επιπλέον χρόνο που μπορούν να περάσουν με τις οικογένειές τους, αλλά και για τις επιπλέον δραστηριότητες που μπόρεσαν να απολαύσουν με το νέο ωράριο. Το πιλοτικό σχέδιο διαπίστωσε επίσης ότι η παραγωγικότητα αυξήθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις παραμένοντας αμετάβλητη σε άλλες. Μετά την ολοκλήρωση αυτών των δοκιμών, τα συνδικάτα διαπραγματεύθηκαν το νέο μοντέλο εργασίας και σήμερα το 86% του εργατικού δυναμικού στην Ισλανδία μπόρεσε να απολαμβάνει λιγότερες ώρες εργασίας με τον ίδιο μισθό.
Όπως αναφέρθηκε, το πείραμα είχε ήδη δοκιμαστεί με επιτυχία σε άλλα έθνη που φιλοξενούν πολυεθνικές. Στη Μεγάλη Βρετανία, εξετάστηκαν 50.000 εταιρείες με περισσότερους από 50 υπαλλήλους, αποκαλύπτοντας ότι ήταν σε θέση να καλύψουν το κόστος της λειτουργίας με μια αύξηση της παραγωγικότητας. Στη Σουηδία, η Toyota έχει μειώσει τις βάρδιες σε 6 ώρες και το ίδιο ισχύει και με τη Microsoft Japan, η οποία εδώ και δύο χρόνια φέρνει το τέλος της εργάσιμης εβδομάδας στο απόγευμα της Πέμπτης αντί της Παρασκευής. Τα αφεντικά, οι επιχειρηματίες, αν δεν σας αρέσουν οι ταξικοί όροι, συμφωνούν να διαπραγματευτούν, όλο και λιγότερο πλέον, σχετικά με το μισθό της σύμβασης εργασίας, αλλά ποτέ στο ωράριο. Τον χρόνο κατά τον οποίο πρέπει να εξουσιάζεται όλη η διαδικασία ζωής του εργαζομένου και του οικογενειακού του πυρήνα, καθορίζοντας τους χώρους στους οποίους θα ξοδεύουν τα χρήματα του μισθού για την αγορά προϊόντων μέσω μιας αλυσίδας εφοδιασμού που βασίζεται σε συμμορφωμένες, τυποποιημένες συμπεριφορές και σε χρόνους ζωής καταναλωτικούς, εκτός από εκείνους της εργασίας που επιβάλλουν οι εταιρείες.
Ο άνεμος αρχίζει να φυσά προς διαφορετική κατεύθυνση, η πανδημία έχει επιταχύνει, και όχι μόνο για την προσφυγή στην έξυπνη εργασία, τη διαδικασία επανεξέτασης των χρόνων ζωής των ανθρώπων, δείχνοντας ότι το επίπεδο παραγωγικότητας δεν συνδέεται ούτε με την παρουσία στον τόπο εργασίας, όταν είναι αποσυνδεδεμένο από το φυσικό μέρος της παραγωγής, ούτε από τον αριθμό των ωρών που επιβάλλονται, αλλά από τις συνθήκες υγείας και ευημερίας του εργαζομένου. Υπάρχει φυσικά μια άλλη πλευρά του νομίσματος σε αυτό το πείραμα και αφορά τον εργαζόμενο ειδωμένο ως καταναλωτή και τις προοπτικές που ανοίγονται για τις εταιρείες να προσφέρουν νέα προϊόντα αφιερωμένα σε εκείνους που έχουν περισσότερο χρόνο να αφιερώσουν στον εαυτό τους. Η πανδημία έχει προκαλέσει επίσης μια αλλαγή και στη χρήση μη φυσικών τόπων απόκτησης όπως, για παράδειγμα, τα εμπορικά κέντρα, μετακινώντας τη διανομή στο δίκτυο και επανασχεδιάζοντας το μέχρι στιγμής γνωστό μοντέλο. Είναι σαφές ότι ο σκοπός των επιχειρηματιών είναι διαφορετικός από εκείνο των εργαζομένων, οι πρώτοι ενδιαφέρονται να αναδιαμορφώσουν το χρόνο εργασίας για λόγους κέρδους και οι δεύτεροι για να ζουν καλύτερα. Γεγονός είναι ότι κάτι κινείται και δεν μπορεί να αγνοηθεί πως στη βάση της επιτάχυνσης για ένα πιθανό διαφορετικό μοντέλο παραγωγής, που ακόμη απέχει πολύ από το να γίνει μαζικό, υπάρχει η κρίση που προκαλείται από την πανδημία.
Μιχάλης ‘Μίκης’ Μαυρόπουλος…και πάλι
Gilda, ti amo, e abbasso il lavoro ! Gilda, σε αγαπώ, και κάτω η εργασία!
Γραμμένη στο Sochaux, στον τοίχο ενός εργοστασίου τον Μάιο του 1968, αυτή η φράση είναι σοκαριστική. Το γεγονός είναι ότι προηγείται της κραυγής, των εργατών του Pechiney Noguères που, το καλοκαίρι του 1973, έγραψαν σε ένα φυλλάδιο: « Σε αυτή την εταιρεία, μαζί με τις ψευδαισθήσεις τους, έχουν εισέλθει νέοι και υγιείς εργαζόμενοι. Τώρα, μετά από δεκαπέντε χρόνια, βρίσκονται εξαντλημένοι, άδειοι, κατεστραμμένοι, απογοητευμένοι ».
Όλοι πηγαίνουν στο εργοστάσιο, στο γραφείο. Να κάνουν τι; Να πεθάνουν αργά, σιγά-σιγά. Αλλά μια συγκεκριμένη ανυπακοή αρχίζει να γίνεται αισθητή. Η εργασία δεν απολαμβάνει πλέον τον ίδιο σεβασμό. Νέα συνθήματα γεννιούνται: «Για να μπορείς να κερδίζεις τη ζωή, πρέπει να την χάνεις;». Είναι η ασθένεια του αιώνα! Ενάντια σε αυτή, μια νέα επιθυμία ύπαρξης, η οποία εκδηλώνεται. Είναι σαν να πρόκειται για ένα ξύπνημα…
(«Gilda, jet’aime, à basletravail !», diJean-PierreBarou. GallimardLaFrancesauvage – 2018)
